Rijmbijbel/3 Koningen

Uit Wikisource
Naar navigatie springen Naar zoeken springen

2 Koningen 4 Koningen

f62v[bewerken]

Hier na leet so sere die tiit
Dat so sere oude[1] david

f63r[bewerken]

10795

Dat hi verwarmen niet en mochte
Al wast datmen decte sochte
Doe haeldemen hem tellet die vite
∙I∙ hiet abysach sunamite[2]
∙I∙ maget die overscone was

10800

Die sliep bi hem als ict las
Ende verwarmedene met haren live
Mar vanden sconen wive
So en haddi gene scout
Hi en wilde oec ende hi was so out

10805

Soe diende hem indien daghe
Dese maget alsonder saghe
Bediet marien onser vrouwen
Die met sonderlingher trouwen
God diende ende noch dient

10810

Talre stont voer haren vrient
So es moeder maget ende coninginne
Ghetrouwet hadsoe alsict kinne
Ioseppe den goeden enten getrouwen
Die niet en kinde[3] onser vrouwen

10815

Ghelych dat david hadde abysach
Daer hi niet menschelic bi lach
Al was soe siin getrouwede wiif
Dies moet ic maken ∙i∙ ghebliif[4]
Ende dichten die ieeste als ic las

10820

Davids sone adonias
Wilde na den vader crone dragen
Ende dede hem maken ∙i∙ wagen
Het was doe der coninc sede
Ridderscap[5] haddi oec mede

10825

Hier omme scalten niet die vader
Dur dat hiit wiste algader
Ioab was met hem aldaer
Entie pape abyathar
Want si hem die zake rieden

10830

Die trac hi van des conincs lieden
Die en waren hem niet hout[6]
Doe dedi maken met gewout
∙I∙ werscap[7] te sinen doene
Mar sinen broeder salomoene

10835

Ende andre heren hadhi niet
Dus es desen dinc gesciet
Nathan die prophete dede
Bersabe ter selver stede
Toten coninc davite gaen

10840

Diet algader hadde verstaen
Soe seide here du swoers dat doen
Dat diin sone salemoen
Na di soude crone ontfaen
Nu heeft adonias gedaen

10845

Hem coninc heten ende maken feeste
Daer met hem siin ∙i∙ deel der meeste
No minen sone no mie
Ende bad hi ter werscap nie
Ic weet wel here na diin leven

10850

Ic ende diin sone bliven verdreven
Nochtan die hare dit seggen hiet[8]
Quam daer ende sprac dese dinc
Ende seide here miin coninc
Du en seits mi niet van desen

10855

Dat adonias coninc soude wesen
Doe swoer die coninc david sere
Biden levenden gode onsen here
Die mi quiit uut alle sorge
Dat ic di swoer al sonder borge

10860

Sal ic heden vuullen noch
Doe seidi ten pape sadoch
Enten prophete nathen
Neemt met u viif mine man
Ende set miin kint salomone

10865

Up minen muul ende geefthem die crone
Ende wietten[9] mi coninc saen
Dat hi hiet was sciere[10] gedaen
Si wieden met groter feeste
Dat machmen horen na der ieeste

10870

Groet gheluut vanden gediede[11]
Ende vanden businen[12] daert gesciede
Doe salmon in den stoel sat
Ende david versach dat
Dancte hi gode dat hiit versach

10875

Doch voer sinen sterfdach
Sinen sone crone dragen
Adonias met sine magen
Doe siit sagen voeren si thuus saen
Mar adonias sonder waen

10880

Vlo indie tabernacle ons heren
Ende wilde niet danen keren
Voer hem die coninc dleven gaf
Daer hi was in sorgen af
Ende ontlivet alse mesdadich diet

10885

Doe wilde die coninc alden rike
Openbare ghemeenlike

f63v[bewerken]

Dat salmon hare coninc ware
Ende hi omboet al openbare
Alle die princen tote hem

10890

Te comene in iherusalem
Daer wert gesacreert anderwarf
Salmon eer die vader starf
Ende david geboet hem daer
Gods wet tehoudene vor waer

10895

Gherecht tesiin ende goedertiere
Oec hiet hi hem dat hi sciere
Gode ∙I∙ tempel soude maken
Ende seide wat hi hem zaken
Beide van zelvere ende van goude

10900

Versammet hadde met ghewoude
Ysers ende coepers oec mede
Ende stene tere stede
Daer toe houts vele ende ghenoech
Vele meer dan int ghevoech[13]

10905

Oec maecte hi van levis gheslachte
Dien hi beval die monsterwachte[14]
xxii ware van dien
Entie dat volc souden besien
Daer waren vi∙M recht

10910

Berechters ende bescermers echt
Der wachters vanden temple waren
Vier dusent tere scaren
Ende iiii∙M min no mere
Dye ymnen songen onsen here

10915

Die sciet hi there in xii partien
In elc deel dies horic lien
Ware xxx tesamen in scaren
Die van moyses gheslachte waren
Maecte david tresoriere[15]

10920

Dus was siins testaments[16] maniere
Oec bad hi sinen kindren daere
Dat siit niet verdroegen sware
Dat hi den ioncsten gave die crone
Want het wilde god vanden trone

10925

Gheliker wiis dat hi te voren
Uut sinen broedren was vercoren
Nochtan als ic te voren las
Salmon die de ioncste was
Gaf hi als die sine rieden

10930

Al die vogedie vanden lieden
Ende hiet hem maken den tempel mede
Oec offerde hi vele daer ter stede
Gouds ende ander dincs daer gemene
Ende selvers ende diere stene

10935

Doe naecte davids starfdach
Echt hi samon an lach
Ende gheboet hem te eerne gode
Die wet te houdene ende sine gebode
Goedertieren te sine ende gerecht

10940

Iegen alle die liede echt
Ende seide dat hem beheten[17] ware
Dat siin gheslachte soude daer nare
Coninge siin met groter eren
Hilden si die wet ons heren

10945

Oec seidi ioab die amase
Ende abner slouch dese twe
Mordelic ende sonder noot
Laet niet sterven siins selves doot
Betsabas kinder dien doe ere

10950

Gef hem diin lant embermere
Want haer vader miin vrient bleef
Doe mi diin broeder verdreef
Semey die mi vloecte so
Doe ic voer absalone vlo

10955

Van hem saltu mi emmer wreken
Cortelike na dit spreken
So starf die coninc davit
xl∙ iaer dit was lange tiit
Dat hi coninc hadde gewesen

10960

Om siin graf als wi lesen
So groef salmon ∙v∙ steden[18]
Groten scat so leesmen heden
Die ii daer af wet sonder waen
Ondede hier na die bisscop yrcaen

10965

Ende ∙i∙ ondede herodes[19]
Hier na sal u cont werden des
Dander ii siin noch daer
Dat weetmen wel over waer
Mar het en leeft wiif no man

10970

Diese met liste gewinnen can
In davids tiden als ic las
Es gescreven dat levende was
Tylius latinus[20] die viifte
Coninc was seit ghedichte

10975

Ende aschanius alba hiet[21]
Here over dlaetiinsche diet
Nathan ason ende gad
Profeteerden wi lesen dat

f64r[bewerken]

Oec in sinen tiden mede

10980

Nu hort salmons mogenthede
Salmon sat mogentlike
Ins vader troen ende in siin rike
Daer na bad adonias siin broeder
Bersabe salomons moeder

10985

Dat soe den coninc bidden soude
Datmen hem geven woude
Te wive abysach sunamiten
Die getrouwede was davite
Ende met hem alse vrouwe sat

10990

Salmon hadde onwert dat
Ende seide moeder dese bede
Wat salse bid hem drike mede
Hies ouder dan ic adonias
Ioab ic ben seker das

10995

Dat abyathar hem es hout
Abisach heeft oec ghewout
Als ocht soe coninginne ware
Hi heeft minen vader ommare[22]
Ende heeft iegen ere ghebeden

11000

Dat moet hi besterven heden
Ende hiet den starken banayas
Doot slaen den broeder adonias
Abyatarre seidi tehant
Vare henen wonen in diin lant

11005

Ende nembermeer com te mi
Du waers doot dat segic di
En hadstu gedoget niet
Met minen vader menich verdriet
Bi deser zake was verdreven

11010

Abyatar in siin leven
Die van ely was geboren
Die pape en rechtre was tevoren
Also alse samuel versprac
Mogedi lesen datmen verstac[23]

11015

Helis geslachte dat nembermere
Daer na ne quam te gere eere
Sadoch was die werdichede
Gegeven in abyatars stede
Doe ioab vernam die sake

11020

Dat salmon dede wrake
Vlo hi in die tabernacle met vare
Ende greep den hoec vanden outare[24]
Die coninc sendder banayas
Mar ioab vermat[25] hem das

110025

Dat hi daer ember sterven soude
Nadien datmen doden woude
Salmon deden daer verslaen
Ende gaf de voghedie saen
Van den here banaias

11030

Die iaobs te voren was
Die coninc riep semey vort te hem
Ende seide wes in iherusalem
Gaesteuwe ut sonder waen
Ic doe di ontliven saen

11035

Semey wachtes hem iii iaer
Doch dat hire uut ginc daer naer
Ende salmon warts geware das
Hi hiet den stouten banayas
Daat hine ontlive hi hadt gesproken

11040

Dus heeft hi den vader gewroken
Salmon daer ic af scrive
Nam faraons dochter te wive
Des coninx van egypten lant
Daer hi als ict bescreven vant

11045

∙I∙ kint an wan men leest vor waer
Eer soe hadde ix iaer
Die bruut voerdi in davids stede
Het was eer hi huus maken dede
Om ∙iii∙ dingen pensdi sere

11050

∙I∙ tempel te maken onsen here
Ende hem selven ∙i∙ zale
Ende iherusalem altemale
Met iiii mure omme te gane
In den eersten mur te stane

11055

Dien tempel ende haer papen mede
Die dienen souden ter heiligher stede
Inden andren mur so souden
Die propheten haer wonen houden

f64v[bewerken]

Ende hoge liede inder port

11060

Inden derden mur bet vort
Soude wonen tgemene diet
Diesmen mach omberen niet
Salmon die voer daer naer
Offeren up moyses outaer

11065

In gabaon daer die tabernacle was
Des nachts daer na als ict las
Sachi in droeme onsen here
Die dus sprac min no mere
Eesche dattu wilt du salt ontfaen

11070

Salmon antworde saen
Here god ic ben ∙i∙ kint
Ende en gevroede niet ∙i∙ twint
Ghef wiisheit ende sin dinen knechte
Daer ic diin volc mede berechte

11075

Ende ic besceet weet ende raet
Tusschen goed ende quaet
Dese wort bequamen onsen here
Ende seide weder tehem mere
Want du en baeds niet na liede zede

11080

Om lange liif no om riichede
No dire viande doot also wale
Ic geve di na dine tale
Ic geve di tharte also vroet
Dat voerdi mensche ne moet

11085

Noch dire gelike wert gesien
Ende dattu niet bads nochtien
Hebic di gegeven mede
Dats riicheit ende mogenthede
Houdstu mine wet talre tiit

11090

Also diin vader dede david
Doe salmon wart ontwake
Ende hiwert kennende dese zake
Keerdi te iherusalem mit eren
Ende dankes vor die arke ons heren

11095

Onsen here mit beiden handen
Ende offerde daer vele offeranden
Twee licht wive quamen daer naer
Omme recht ten coninc daer
Dene sprac eerst ten coninc toe

11100

Ic ende dit wiif here seit soe
Woenden te gader nu merct das
So dat een tkints genas
Des derde dages lach soe daer naer
Mar soe verlach[26] haer kint aldaer

11105

Nachts als ic sliep eer ic ontscoet[27]
Leidsoe dat dode in minen scoet
Ende droech miin levende mit hare
Doe ict sach werdics geware
Dat dode dat was niet miin kint.

11110

Dandre sprac en es niet ∙i∙ twint
Aldattu telles dlevende es miin
Ende dat dode es recht diin
Doe nieman dat besceden[28] konde
Besciet die coninc in corter stonde

11115

Want hi bringen hiet ∙i∙ sweert
Ende dat kint delen metter vaert
Mar die moeder diet hadde ghemint
Seide here laet levende tkint
Ende latet kint leven

11120

Hets mi genoech sie ict leven
Dander seide neen nem diin deel
No miin no diin blivet gheel
Doe horde die coninc an die worde
Wien met rechte tkint toe horde

11125

Ende hiet tkint der moeder geven
Tvolc dat hem sat beneven
Ende om tvonesse hilden spot
Alse om ∙i∙ iongen sot
Wonderde wanen hem die wiisheit quam

11130

Daer en was nieman hi en vernam
Dat hem quam biden heilighen gheeste
Dus ontagene alle die meeste
Saloms cost van sire spise
Die na debreusche wise

11135

In ieesten staet bescreven
Dat es van mi achter bleven
Siin cost was wonderlike groet
In vleesche in vissche ende in broet
Ende daer toe wast wel berecht

11140

Int lant was vrede so gerecht
xl dusent horic hadde hi
Ende in iherusalen so waren hem bi
vi dusent ridders van sire maisnieden[29]
Uut genomen andren lieden

11145

Ridders noemt hi die ridens plagen
Noch vi∙M ridders die lagen
In sine steden haren thare[30]
Hadde die coninc salmon mare[31]
Daer toe was hi die vroetste bekent

11150

Van alden landen van omtrent

f65r[bewerken]

Van egypten van israel
Oec verhordi also wel
Van moab die iiii vroede al
Deen hiet dorda[32] dander cathal[33]

11155

Die derde enam[34] die vierde etham[35]
Vele boeke maecte hi als ict vernam
Van crude van bome ende van stenen
Van aldat leefde van grote van clenen
Wiste hi van al die nature[36]

11160

Oec so maecte hi coniure[37]
Daermen evele mede verdreef
Coniuratien[38] hi oec schreef
Daermen den duvel mede hiet
Dat hi uten mensche sciet

11165

Oec leesmen dat hi die wort vant
Daermen den duvel mede bant
Dat was doe ∙i∙ const vercoren
Want eer ihesus wart geboren
Hadde de duvel over den man

11170

Mere macht dan hi sint gewan
DOe sende salmon als ict vernam
Ten coninc van tyren yram
Ende seide hi wilde ∙i∙ tempel maken
Onsen here van dieren zaken

11175

Send mi seithi ceder hout
Ic saldi senden wattu wout
Yram sende hem bider zee
Dat hout gehouwen te ioppee
Iaef so hiet men nu die stede

11180

Salmon sende hem weder mede
Tarwe olie ende wiin
Want het was breke[39] int lant siin
Salomon coes also wel
Liede uten lande van israel

11185

Die hi dede pinen[40]
Die bekeert waren van heidinen
Die iode diere uut geboren was
Dien liet hi vri als ict las
Der piinres waren xxx∙M man

11190

Daer leidi selven nerenst[41] an
Dat hise in drien dede scaren
x∙M moster ∙i∙ maent varen
Ende pinen haer bederve doen
Dus ordnieret salmon

11195

Dan lagen dandre ii scaren stille
Ende rusten hem na haren wille
∙I∙ iode die aduram[42] hiet
Was bedrivere[43] over dat diet
Lxxx∙M so waren

11200

Oec daer toe steenbickelaren
Die uten roetsen hiewen stene
Marbrine scone ende rene
Daer iosefus die storie af kent
Datter genoech intfundament

11205

Lagen lanc xx cubitus
Ende ∙x∙ breet scriift iosefus
∙V∙ cubitus dicke bi getale
Ghepolliciert[44] utermaten wale
Dit hout ende dese stene mede

11210

Gheredemen[45] al buter stede
So dat men noyt van ysere slach
No van aex nacht no dach
Te iherusalem ne horde binder stede
Aldatmen den tempel maken dede

11215

Oec ware lxx∙M paerde
Die den last voerden hare vaerde
Hebreussche ieesten hebben in
Dat salmon in sinen sin
Vant met ∙i∙ behendichede

11220

Hoemen hout ende stenen mede
Houwen soude sonder geruusch
Hi hadde ∙i∙ vogel hiet struusch[46]
Die ionc hadde merct dat
Dat welvedemen[47] onder ∙i∙ glasiin vat

11225

Dus mochthiit siin ende niet gewinnen
Die struus voer wech wildiit kinnen
In die woistine met erren moede
Ende nam ∙i∙ worm met wies bloede
Dat hi scoren dede dat glas

11230

Die worm tamiin[48] geheten was
Met desen worme seggen si mede
Dat hi hout ende stene dede
Scoren ende sceden also sochte
Datmen geen luut horen mochte

11235

Van genen wapine clene no groot
Want dies was gene noot
Die montanie mortia
Was wiitghenoech niewer na[49]
Die dede die coninc widen ende slechten

11240

Daermen den tempel soude rechten
Mar dat wonder vanden ghewerke
Also als ons bescriven clerke

f65v[bewerken]

Die dede die coninc widen ende slechten
Daermen den tempel soude rechten

11245

Mar dat wonder vanden gewerke
Also als ons bescriven clerke[50]
Es mi telanc in dietsche wort
Ute bringene al vort
So ic met corsten worden mach

11250

Sal icker af doen ∙i∙ ghewach
Na dien dat israelsche diet
Uten lande van egypten sciet
Wast cccc ende lxxx mede
Mar iosefus scriift in sine waerhede

11255

Datter toe waren ∙xxii∙ iaer
In ∙i∙ mey dats waer
Begonste salmon met eren
Te werkene den tempel ons heren
Van witten marbre men scriif dus

11260

Het was lanc lx cubitus
Ende xx wiit als ict bekinde
Deninganc was van oest inde
Alst in die tabernacle was
Dat hiet oec sancta als ict las

11265

Ende was ∙xl∙ cubitus lanc
Ende xx wiit was de inganc
Twestende ic wil giis seker siit
Was even lanc ende even wiit
xx cubitus elc siins[51] gemeten

11270

Sancta sanctorum hiet wildit weten
xxx∙ cubitus was die tempel hoech
Toten eersten solre[52] die niet en loech[53]
Wast echt hoech xxx cubitus
Ende daer boven wi lesen dus

11275

Wast lx cubitus gemeten
Toten decsele[54] wildiit weten
Dus die tempel wiens wondert
Hoech xxx cubitus ende hondert
Ende lx lanc ende xx viit[55]

11280

Ic wille dat ghiis seker siit
∙I∙ porticus[56] was voer die kerke
Ghemaect na eens cloesters werke
x cubitus wiit ende xx lanc
Also hoech als smonsters inganc

11285

Buten nauwe ende binnen wiit
Waren die venstre daer ter tiit
Salmon doe eerst visierde
Dlicht dattie kerke vercierde
Drie paer balken waren gheleit

11290

Indie karke dats waerheit
Daer di iii solres lagen
Daer ghi af hebt horen gewagen
Die ragheden[57] aldure den mure
Daer af telt ons die scrifture

11295

Doere up waren ghemaect iii gange
Neven der meisieren[58] lange
Datmen mochte sonder waer
Drie sins om den monster gaen
Dit siin van den temple die pinne[59]

11300

Daer dewangelie af heeft inne
Daer sathan onsen here up droech
Dat was te wonderne ghenouch
Gheghevelt[60] waren die gange alle
Datmer niet af mochte vallen

11305

Vanden temple die nederste zale
Was de mur altemale
Met ceser planken ghedect omtrent
Ende altemale dat pavement
Was met houte gedect dan

11310

Dat ic dietschen niet en can
Ende alle die planken boven beneden
Alomme entomme tallen steden
An die balke ende altemale
Dat was an die nederste zale

11315

Was ghecleet al met goutplaten
Vaste ghenagelt utermaten
Met goudine naghelen vaste genoech
Daer elc ∙i∙ cyclos[61] af woech
Wie so inden tempel quam

11320

Wat hi sach ende vernam
Dat was al goudiin root
Dit was ene cyerheit groot
Indien goudplaten waren verheven
Palme ende ingle gescreven

11325

Sancta sanctorum ende sancta
Sciet ∙i∙ wech horter na
Die algader cedriin[62] was
xx cubitus hoech als ict las
Dus wast ∙x∙ cubitus ende el niet

11330

Vanden solre die daer sciet
Die wech was buten ende binnen
Met goude ghedect wildiit kinnen
Voer dien wech hinc ∙i∙ cortine
Van iiii varwen dier ende fine

f66r[bewerken]

11335

Ingle geweven in dien
So subtilic[63] men mochte dor sien
Den middelsten wech altemale
Dit was tseyl[64] dats ware tale
Daer dewangelie af seyt aldus

11340

Tseyl scorde doe starf ihesus
Hoe dander ∙ii∙ zale daer boven
Ghefisiert waren can ix niet geloven
Want en vants bescreven niet
Eermen vanden werke sciet

11345

Ende men leide den achtersten steen
Was daer ∙i∙ maber[65] wet voer een
Die metten metsers was ommaer[66]
Want hi ne voegede hier no daer
So dat hi boven tenen hoeke

11350

So wel voegede dat die boeke
Te wondre mocht tellen ter tiit
Dit hadde lange vorseit david
Die steen betekent marien kint
Dat vanden ioden niet was gemint

11355

Die eerst onse gelove begonde
Si ende andre vule honden
Die doot sloegen die martelaren
Maecten onse gelove tewaren
Mar die gelachterde steen

11360

Maecte van ∙ii∙ wegen een
Ende lach int hogeste vanden hoeke
Algaven die ioden ihesus vloeke
Hies int hogeste nu gheset
Ende hi heeft die niewe wet

11365

Ghemaect van twierhande[67] lieden
Dat ic u nu wille bedieden
Van ioden ende van heidine mede
Van desen ii dats die waerhede
Heeft ihesus die hoec steen

11370

Dat ghelove bracht over een
Ende heeft daer af van nuwen werke
Ghemaect al nu die heilighe kerke
Up dalre hogeste van der mure
Was ghemaect wel ter cure[68]

11375

∙I∙ diere werc van finen goude
Het was ghelic ∙i∙ goudine woude
Alst liede van verre anesagen
Dat soude die vogle veriagen
Boven aan dupperste tafelment[69]

11380

Waren ghemaect al omtrent
Hangende druven van goude
Ende wiingaert blade menichfoude
Indie suutside was ghemaect
∙I∙ windelsteen[70] wel gheraect[71]

11385

Daer binnen den mure
Ten oostinde was wel ter cure
Vanden temple dinganc gemaect
Daer waren duren[72] wel gheraect
Houtine beslegen met goude

11390

Daer in cierheit menichfoude
Der doren waren viere
Ghemaect van selker maniere
∙ii∙ buten hangende ende ∙ii∙ binnen
Hier mochti wonder ane bekinnen

11395

Alsmen die ∙ii∙ buten loec[73]
Loken die ∙ii∙ binnen oec
Ende alsmense dan ondede
Gingen up die andre mede
Bi arten[74] ende sonder mans hant

11400

Wiit waren die doren als ict vant
Elc vanden doren ∙v∙ cubitus
Ende xxx hoech wi lesen dus
Waren die mure vanden duren
∙v∙ cubitus breet na der figuren

11405

Indie middel boven doren twee
Oliviin[75] dats wonder mee
Ghecleet met goude met diere dinc
Daermen in sanctus sanctorum ginc
Moyses arke was daer in

11410

Metten cyerheit meer no min
Dan soe was in die woistine
Gheformeert met groter pine
Salmon maecte ∙ii∙ cherubin
Bider arke staende daer in

11415

Updat pavement van den huus
Die waren lanc ∙x∙ cubitus
Haer voeten hilden si oft si speelden
Met goude dat si wel beweelden[76]
Diese maecte hebs danc

11420

Haer vlerken ∙v∙ cubitus lanc
Die ∙ii∙ van haren vlerken quamen
Onder die arke altesamen
Diet boven al bedecten
Dander ∙ii∙ vlerken si strecten

11425

Elc an den wech die hem was naest
Dus est bescreven ende dus waest

f66v[bewerken]

Indien voermonster die hiet sancta
Dede salmon setten daer na
Andie suutside den candelare

11430

Die moyses maecte die mare
Entie taflen cetiin[77] mede
Andie nortside up hare stede
Tusschen dien ∙ii∙ sette hi ∙i∙ outaer
Van goude die over menich iaer

11435

Tevoren maecte in die woistine
Moyses daer hi hadde pine
Daer toe maecte ∙x∙ candelaren
An elke side salmon te waren
Die mere waren dan doude was

11440

Also gewracht[78] recht als ict las
Ende ∙x∙ taflen cetiin mede
Wel voegende up hare stede
An elke side ∙v∙ dats waer
Daer tusschen sette hi ∙i∙ outaer

11445

Van stene daer moyses yser quam
Ghecleet met cedre als ict vernam
Ende dat hout beslegen met goude
Daer men spetie[79] up offren soude
Porticus dat voer die porte stoet

11450

Hadde die colummen diere ende goet
Twe waren dur wel gheraect
Ende alle van coepre ghemaect
Ende stonden ∙x∙ cubitus versceden
Voer die dore onder hem beden

11455

Recht darmen[80] inden monster ginc
Die steel[81] was hoge dats ware dinc
xiii[82] cubitus gewrocht dor wale
Dit segic met ware tale
Dat capiteel datter up lach

11460

Was hoech ∙xv∙[83] cubitus diet sach
Mochter beelden ansien ghemaect
Ende ∙vi∙ paer venstren wel geraect
Daer up was ghemaect bet
∙I∙ dinc ghescepen als ∙i∙ net

11465

Daer an hingen prumeghernaten[84]
Wel ghegoten utermaten
In can niet dat werc volprisen
Dander was oec van dere wisen
Also sonderlic werc

11470

Ne sach noyt leec no clerc
Dat werc ghoet ∙i∙ hiet yram[85]
Van tyren gheboren als ict vernam
En was die coninc niet die gone
Mar ere iodinne sone

11475

Siin vader was van tyren geboren
Ende alle die vaten als wiit horen
Goet hi selve die coepriin waren
Mar dat coper wet tewaren
Was also scone alst gout bi naer

11480

Iosefus scriift ons over waer
Datmen met xii graden[86] clam
Ten porticus als ict vernam
Buten temple an die mure
Alomme ende omme na die scrifture

11485

Sonder andie oestside allene
Maecte salmon husekine clene
∙V∙ cubitus wiit ende lanc
Ende xv hoech sonder wanc[87]
Vanden ene mochtmen int andre gaen

11490

xxx wasser sonder waen
Ende boven dien maecti mede
Ander van diere hoechede
Ende even wiit ende even lanc
Ende even vele sonder wanc

11495

Also dattie paer woninghen
Toten eersten solre gingen
Buten mure alomme rene
Sonder andie oestside allene
Vate ende aldat vestiment[88]

11500

Hiltmen dare al ommetrent
Ende dat paepscap lagger inmede
Telker weke het was die zede
Alsi souden met groter eren
Dienen in den tempel ons heren

11505

Om dien tempel hort hier of
Ginc ∙i∙ viercant kerkhof
Smal wast an die westside
Ant oestende ∙i∙ plaetse[89] wide
Ghepaveert met marbre diere

11510

Daer up beelden menighertiere
Die mur was iiii cubitus hoech
Screef die gene die niet en loech
Dat elc cubitus hadde sine stene
Van iii varwen gemene

11515

Dus hadde die mur varwen drie
So scone wanic sachmen nie
Die mur was ghecleet van binnen
Met ceder houte wildiit kinnen

f67r[bewerken]

Hier in stonden colummen fine

11520

Daer in lettren van latine
Ebreusch ende grixe mede
Die maecte tvolc daer ter stede
Dat si hilden ons heren wet
∙I∙ inganc was daer geset

11525

∙xv∙ cubitus hoech ende wiit
Die open was talre tiit
Want daer was gene dure an
Daer toe gingen wiif ende man
Die daer haer offerande brochten

11530

Niet vorder si oec comen mochten
En was dat siit bi orlove daden
Men clammer up met xv graden
Int hangende vanden berge was
Noch ∙i∙ kerhof als ict las

11535

Alomme was dat scone ende rene
Ghepaveert met marberstene
Met ∙i∙ mure geloken dus
Die hoech was xxv cubitus
An dinderste side ten tempel waert

11540

Ende buten dat hebt niet onwaert
Was xl cubitus hoech bi gethale
Dat dede dat sigen[90] altemale
Vanden berghe daer hi an stoet
Hi en was mar hoech ∙i∙ voet

11545

Vanden temple dat si u cont
Ten westende die boven stont
Was die mur gheheel tien tiden
Mar andie andre iii siden
Haddi porten harenthare

11550

Alst moenkelic[91] cloester ware
Daer in stonden colummen diere
Van gedane menigertiere
Cameren ware dier ende fiin
In ghemaect alle cedriin

11555

xxx cubitus nu ter tiit
Andie suutside dat portale wiit
Waren porten ghemaaect viere
Ende also vele in dere maniere
Ware oec andie nortside

11560

Met goude beslegen wide
Ingle gewrocht wel utermaten
Indie porten wachters saten
Die den onsuveren benamen
Dat sire niet binnen en quamen

11565

∙I∙ porte stont ant oestinde
So scone wanic dat nieman kinde
Speciosa[92] hiet soe bi namen
Haer duren waren alle tesamen
Van copre van corinten ghemaect

11570

Scone ende diere ende wel gheraect
In die ii hoeke an die oestside
Waren ∙ii∙ portekiin niet wide
Daer dure plagen vrouwen tegane
Met offerande als ic wel wane

11575

In die plaetse van den kerchove
Bider porten van groten love
Vercochtmen vogle ende beesten
Om te offerne na der ieesten
Ende wisselbanke stonden daer

11580

Dat seldi horen wel hier naer
Datse onse here alle omme warp
Doe hi wreet was ende scarp
Biden porte stonden daer
Blocke ghemaect wet vorwaer

11585

Daer die liede vanden dorpen
Als sire quamen ghelt in worpen
Ende huse waren ghemaect dermede
Daermen tvolc in doen dede
Oec sonder stoele horic gewagen

11590

Daer die wise in sittens plagen
Dit kerkhof is bekant
Ende inder ewangelie tempel genant
Beneden desen kerchove
Was noch ∙i∙ van mindren love

11595

Daer die vrouwen in biddes plagen
Daer gene smette in lagen
Beneden dien was dat vierde
Dat salmon alreminst visierde
Daer in beeden donsuverliede

11600

Entie heidine alst ghesciede
Niet vorder mosten si gaen
Daer most si bidden ende staen
Dit was ans berchs voet
Deromme ginc ∙i∙ mur goet

11605

Alomme den berch wi lesen dus
Die hoech was cccc cubitus
Nochtan ghelangede hi niet den voet
Boeven daer die tempel stoet
Alsmen int inderste kerchof quam

11610

Boven al up als ic vernam

f67v[bewerken]

Was ∙i∙ lavoer[93] andie suutside
De cyerheit mach ic nu te tide
Niet gescriven min no mee
Het hiet die coprine zee

11615

Daer dwoegen die pape hande ende voete
Alsmen hem brochte gemoete
Die offerande vanden beesten
Alsmen plach indoude ieesten
Ghedwogen na die coustume[94] sine

11620

In probatica pisscine[95]
Hebse die papen ontfaen
So sachmer ∙x∙ lavore staen
In elker side stonter vive
Daer ic u lettel af bescrive

11625

Nochtan waren si van dieren werke
Luteres[96] hietse die kerke[97]
Alghegoten van metale
Daer dwoegen die papen wale
Anderwerf die offerande

11630

Doe gincsi danen altehande
Ende settense upten coprinen outaer
Die stont andie suutside daer
Daer berndemen die offerande
So kerden si altehande

11635

Ter pisscine daer si hem dwoegen
Eer si dofferande inden tempel droegen
Want dat was buten monster al
Doe gingen si sonder ghescal[98]
Ende bereiden in den tempel ons heren

11640

Wel diere spetie met groter eren
Wet wel ic moet hier achter laten
Vander cyerheit vanden vaten
Ende vanden temple dmeeste deel
In hebs die waerheit niet gheheel

16545

Gheseit dats die scrifture seit
Want mi ande dinc over leit[99]
Dies moetic corten dese feeste
Ende volgen der rechter ieeste
Int vierde iaer na salmons rike

11650

Begonsti den tempel coninclike
Ende wrochter over vii iaer
Ende vii maende dat es waer
Doe dedi met groter eren
Setten die arke ons heren

11655

On sancta sanctorum up ∙i∙ dach
Datter nieman niet af en sach
Dan dat inde vander varen
Doe soe up was geset tewaren
Onder die ii vlerke cherubin

11660

Soe was daer geset daer in
Ende doe die papen quamen vort
Ende songen die heilighe wort
Quam daer in ∙i∙ clare swerke
God selve in die diere kerke

11665

Doe sprac die coninc salomoen
Here wi weten wel dit doen
Dattu di selven heefs ghemaect
∙I∙ ewelic huus ende wel gheraect
Dats hemelrike entie zee

11670

Daer na so seide die coninc mee
Want hi viel ups sine knien
Hi hief sine hant up mettien
Ende dankes gode daer of
Ende hi vuldaen hadde siin belof

11675

Dat hi sinen vader behiet
Oec bad hi ocht heidin diet
Ocht iode daer tenigen stonde
Bidden quame vor sine sonde
Dat god ghehorde sine bede

11680

Ende voer enighe noet oec mede
Hie na hi al tvolc benediede
Dus leesmen dat hi den tempel wiede
Salmon die offerde daer
Xii∙M[100] ossen dats waer

11685

Ende ∙c∙ dusent daer ter stede
Ende xx.M daer toe mede
xiii[101] daghe telt die ieeste
Heltmen daer wiinghe[102] ende feeste
Ende doe sette hem tvolc ten kere

11690

Anderwarf quam onse here
Ende vertogede hem salemoene
In droeme na desen doene
Ende sprac ic horde dine bede
Ic hebbe dit huus gheheilicht mede

11695

Ic sal bescouwen dese stede
Di ende dit volc oec mede
Eist dat ghi doet dat ic u hiet
Ende wildi dies oec doen niet
Ic sal u werpen uten lande

11700

Ende desen tempel met groter scande
Ende van mi werpen ende breken
Datmer favelen af sal spreken

f68r[bewerken]

Doe die tempel ghemaect was
Maecte salmon als ict las

11705

Sine woninghe wet vor waer
Daer wracht hi an xiii iaer
Hem selven maecti ∙i∙ zale
Ende sinen wive also wale
Die sconinc faraons dochter was

11710

Dese ii salen als ict las
Waren beide al eens ghemaect
Scone ende diere ende wel gheraect
Oec maecti ∙i∙ huus sonder faelien[103]
Dat hiet thuus vander bosscaelien [104]

11715

Om dat boven houtiin was
Van cederhoute als ict las
Indie upperste woeninge vander zale
So leidemen die wapine altemale
Datse thout soude behouden

11720

Datse niet verroesten souden
Beneden was dat huus van stene
Daer in lach spise menich ene
Om dattie steen was cout ende nat
So bleef die spise versch om dat

11725

cc scilde[105] van goude claer
Maecte salmon daer naer
Ende cc glavien[106] te waren
Ende ccc bokelaren[107]
Scone ront nu merct hier ane

11730

Ende scone gescepen als ∙i∙ halve mane
Ghuldiin waren scilde ende scachte
Diegene die hilden die wachte
Voer die dore droegen dese
Ende als die coninc als ic lese

11735

Yewer[108] voer daer uter stede
So voeren ionghelinghe mede
Met desen up paerde voren
Die blont waren als wiit horen
Ende daer toe so lanc haer

11740

Dat uptaerde sleepte daer
Dat haer was gevarwet alsmen woude
So dathet geleec den goude
Entie sonne makede claer
So quam salmon daer naer

11745

Up ∙i∙ dieren wagen ghereden
Eerlike na die lants zeden
Daer ic af sprac dat houtiin huus
Was lanc ∙c∙ cubitus
Ende xx hoech ende ∙L∙ wiit

11750

Ghemaect met groter deliit[109]
Al van planken cedriin
iii paer waere columme fiin
Ende xv in elke reke
Effne[110] staende ende properleke[111]

11755

Lancs in die scone zale
Daer in was ghemaect wale
∙I∙ portael ∙X∙ cubitus lanc
Ende xxx wiit dier ende stranc[112]
Des coninx zale entie somme

11760

Hadden enen menighe columme
Alst huus hadde vander boscalien
Ende even lanc wast sonder faelien
Ende even hoech ende even wiit
Des willic dat ghie seker siit

11765

Daer was woninge maer ∙i∙ paer
Van iii manieren dat es waer
Was die mur van ghere zale
Van iii varwen dat wet wale
Was die mur als men ons seget

11770

Deen boven den andren gheleget
Die vierde maniere was ghehouwen
Van binnen des seldi getrouwen
Subtilic met menigher maniere
Entie verlicht met varwen diere

11775

In midden der wider zale
Was ∙i∙ husekiin ghemaect wale
Dat wiit was xxx cubitus
Daer in ∙i∙ sitten[113] wi lesen dus
Up columme stont aldat

11780

Daer die coninc selve in sat
Ende ute siin recht altemale
Int achterste ende vander zale
Waren die weghe met goude gecleet
Daer hadde die coninc ghereet

11785

∙I∙ groot sitten van yvore
Ghecleet met goude als ict hore
Datmen ∙i∙ troen bi namen hiet
Met vi graden alsmen bediet
Gincmer toe alsmer up sat

11790

∙I∙ calf was ghemaect up dat
Daermen up sat tallen tide
Ende ∙i∙ hant an elke side
Ghelic als houdens[114] hadde te doene
Daer bi stonden ∙ii∙ lioene

f68v[bewerken]

11795

Bi elker hant ghemaect cyerlike
Noyt was troen dies ghelike
Int huus waren harde diere
Sittene van menigher maniere
Die alle waren marbriin

11800

Ghecleet met planken cedriin
Oec was der vrouwen hus gemaect
Dies gheliic ende wel gheraect
Van marbre van stenen van goude
Van selvere verciert menichfoude

11805

Scotele nappe stope[115] altesamen
Die vate vander alamen[116]
Waren goudiin wet vorwaer
Salmon wrochte xx iaer
Eer hi siins makens af quam

11810

Van tyren die coninc yram
Sende hem te helpen met gewout
Gout ende menigertiere hout
Salomon veste die stede
Mit groter moghenthede

11815

Ende paveerde mit stene
Alle die eerste straten gemene
Ende veste vele steden weder
Die ghevallen waren daer neder
Oec so maecte hi nuwe steden

11820

Iegen des winters piinlicheden
Somighe iegen somers hitte
Oec so lesen wi van hem ditte
Dat hi wan te sinen doene
Met sinen sweer[117] faraoene

11825

Die coninc van egypten was
Ende dachterste als ict las
Die farao bi namen hiet
Met bedwange met groot verdriet
Vanden lande van israel

11830

Van alden ioden wet dat wel
Maect nieman eygiin daer
Maer vechters warent vor waer
Die heidine van chanaan
Maecte hi eygine man

11835

Vanden libane[118] dus lesen wi
Toter stat van amechi[119]
Scepe dede hi maken mede
In ∙i∙ eylant tere stede
Dat in die rode zee gheeten es

11840

Ende heet asion gabes[120]
Met sinen lieden voeren mede
Scipmans van tyren uter stede
Dat in die tyden eylant was
Hier na salic gewagen das

11845

Hoet overdammede[121] ende wan
Alexander die stoute man
In ofier[122] voer hi om gout
Ende voere omme met gewout
Silia[123] ende oec endi

11850

Ten iii iare keerden si
Ende brachten gout selver stene
Simmincle[124] ende pawe[125] gemene
Ende olifante die hadden tande
Ende hout datmen tyna[126] nande

11855

Dat diere was ende recht mede
Daer salmon af maken dede
Sitten inden tempel ons heren
Ende in siin huus met groter eren
Ende instrumente vander musike

11860

Daermen scone up mochte striken
Inden tiit van sire macht
Was dat selver lettel gheacht
Want die sille[127] daermen up sit
Was tien tiden selveriin wit

11865

Menighe in iherusalem
Dat ceder hout wast bi hem
Also goeden tiit alse cycamore[128]
Dies vele daer wast als ic hore
Indien tiden dat dese mare

11870

Van salmone ginc harenthare
Dies menichcinne[129] gheloven wille
Was ∙i∙ vrouwe hiet sibille
Coninginne van saba
Dat staet in ethyopia

11875

Ende quam in iherusalem
Te salmone te proeven hem
Met riicheden al onghetelt
Met feesten met groter gewelt
Des was soe met groer ere ontfaen

11880

Van salmone als wiit verstaen
Ende wat dat soe gevragen conde
Ontbanthi al met sinen monde
Ende maketse wiis in allen kere
So dat hare wonderde so sere

11885

Dat soecume behilt den sin
Ende seide men spreect van di min

f69r[bewerken]

Vele dan die waerheit es
Noch wonderde hare meest des
Des coninx huus vander bosscalien

11890

Dan vanden temple sonder faelien
Ende dien dienst diemen oec dede
In ons heren tempel mede
Ende daermen diende so wale
Mede indes coninx zale

11895

Soe gaf den coninc gout ende stene
Ende diere crude menich ene
Dan die daer ye waren gesien
Iosefus scriift oec van dien
Dat soe hem ∙i∙ balsen wortel[130] gaf

11900

De;n coninc daer die balseme af
Ghewonnen wart in engaddi[131]
Salmon die coninc vri
Gaf haer oec dat soe begaerde
Ende soe voer wech hare vaerde

11905

Men leest dat soe in scrifte sende
Den coninc dat soe bekende
Die dinc die soe tontsegene[132] plach
Dat inder bosscalien sale lach
∙I∙ hout daer ∙i∙ an soude hangen

11910

Dor wies doot dat noch tegangen[133]
Soude al dat iodsche rike
Dat ontsach salmon sekerlike
Ende deet tehant graven onder daerde
Mar hoe dat hem openbaerde

11915

Indie probatica pisscine
Doe het naecte ons heren pine
Nu weetmen sekerlike wel
Dit hout waenmen ende geen el
Wast daer hi selve an hinc

11920

Onse verlosere die coninc
Hier na dat was groot ongheval
Verkeerde dese coninc al
Salmon ende wert besmet
Met heidine wiiven iegen wet

11925

vii[134] wiif haddi tewaren
Die alle coninginne waren
Die sine herte in haer houde
Verkeerden al bi haren scouden
Ende dadene afgode anebeden

11930

Te pleghen sire weldicheden[135]
iii monsters daden si maken hem
Omtrent iherusalem
Dene was in iunos[136] ere geset
Die godinne was van saret[137]

11935

Dander was in thamos[138] ere
Der moabiten god ende here
Die derde in malats[139] ghebod
Dien damoniten houden over god
Dien sette hi temont olivete

11940

Iegen ons heren ghehete[140]
God sende sinen prophete nathan
Ofte ∙i∙ andren man
Die seide omdattu heefs ghescuert[141]
Gods ghebod heefttu verbuert

11945

Dat hi diin rike scuret met rechte
Gheven sal hiit dinen knechte
Mar al niet hor wat ic mene
Iudas volc ende noch ∙i∙ allene
Sal ic geven dinen kinde

11950

Om davite dien ic minde
Om hem oec eeist mede bleven
Dat ic di niet doe in diin leven
Alse salmon in hogen vrede
Ghesiin hadde in weldichede

11955

Ende het oec was bi sinen ende
Leesmen dat onse here sende
Hem ∙i∙ viant hiet adath[142]
Van edom[143] wi lesen dat
Dat hi was van sconinc geslachte

11960

Tien tiden dat ioab met crachte
Dat lant van ydumea wan
Ontvlo in egypten die man
Daer hem die coninc sire dochter gaf
Daer salmon hadde die zuster af

11965

∙I∙ kint so hadder bi adach
Dat was geheten genabath[144]
Doe hi vernam dat hi was quite
Van ioab ende van davite
Ende salmon in dulheden vel

11970

Street hi up tlant van israel
Noch ∙i∙ viant hadde salmon
∙I∙ van samos[145] ende hiet saron[146]
Die prince van den rovers was
Ieroboam als ict las

11975

Die comen was van effraym
Salmons knape verhief him
Ieghen hem in dere maniere
Salmon maecte ∙i∙ werc diere

f69v[bewerken]

Dat scone was beneder stede

11980

Ende verhieft met groter riichede
Also hoghe te merkene die tinne
Alse syon also ict kinne
Dat die hiet davids stat
Ieroboam beval hi dat

11985

Die rente tontfane altesamen
Die van ioseps gheslachte quamen
Eens ginc hi uut iherusalem
∙I∙ prophete quam ieghen hem
Achias hiet hi alsment weet

11990

Met ∙i∙ nuwe mantel ghecleet
In xii stucken scorde hi dien
Ieroboam hiet hi mettien
Dat hi die x stucke name daer
Ende seide god spreect vor waer

11995

Ic sal di geven wet dat wel
x gheslachte van israel
Haer coninc saltu siin diin leven
Salmons sone salic oec geven
Dander dats dor davids wille

12000

Ieroboam verhief hem stille
Iegen den coninc ende riet den lieden
Dat si van salmone scieden
Doe wilden salmon verslaen
Mar hi ontvlo in egypten saen

12005

Altoten coninc susach
Tote salmons sterfdach
So dat salmon bleef doot
Twifel heeft die scrifture groot
Weder hi behouden es so verloren

12010

Begraven was hi als wiit horen
In dans[147] stat wet vor waer
Dat hi was coninc ∙xl∙ iaer
Eer dat hi in die sonden vel
Iosefus scriift ons wel

12015

Dat hi ∙x∙ iar in sonden
Crone droech te sinen stonden
Die heilighe boeke laten achter
De iare die hi leefde in lachter
Ende en scriift mar die elt[148]

12020

Lxiiii iaer als iosefus telt
Was hi out als hi bleef doot
Es hi verloren dats scade groot
In salmons tiden als ict las
Dat in alba coninc was

12025

Coninc silvius eneas[149]
Silvius alba[150] siin vader was
Die seste coninc vanden latinen
Van enease ende van lavinen
Na salmone leesmen dat quam

12030

Int riike siin sone roboam
Ende ieroboam verhorde mare
Dat salmon verstorven ware
Ende quam weder in cysem[151]
Daer roboam was ende met hem

12035

Tvolc van israel om die zaken
Dat sine coninc souden maken
Si baden dat hi ∙i∙ deel lichte
Den dienst de siin vader stichte
Ende daer riedent hem die oude

12040

Dat hiit hem beloven soude
Doe vragedi raet andie ionge
Die seiden toech niet dire tonge
Wattu best ende sprec alsehere
Hier na quam tvolc ten kere

12045

Hi seide sloech u miin vader
Met roeden ic sel u algader
Seere met sorgen slaen
Tvolc hadt ontwert[152] sonder waen
Ende ∙x∙ gheslachten wet vor waer

12050

Die scieden van hem aldaer
Hi sende na hem sinen drossate
Aduram[153] in die strate
Dien steenden si telachter hem
Roboam vlo in iherusalem

12055

Die∙x∙ gheslachte altesamen
Ieroboam over coninc namen
Alst vorseide achias
Die van beniamin ende van iudas
Entie leviten dor sconinc eere

12060

Coren roboam over here
Dus sciet dat rike over waer
Dat nembermeer versamede daer
Ieroboams rike wet dat wel
Hiet dat rike van israel

12065

Om dattie meeste menighe was
Dander hiet trike van iudas
Daer thoeft af was iherusalem
Nu seldi vort horen van hem
Nu vanden ∙i∙ nu vanden andren

12070

Also als die ieesten wandren

f70r[bewerken]

Roboam vergaderde here
C∙M man ter were
Ende xx∙M also wel
Om te vechtene up israel

12075

Mar god sende hem als ict las
Saen den prophete semeyas[154]
Die hem dat vechten verboet
Ieroboam hadde sorghe groet
Ende seide eist dat tvolc vare

12080

iii warve in elken iare
Ten temple van iherusalem
Roboam salse trecken an hem
Ende si sellen mi verslaen
Doe maecte hi ii calver saen

12085

Van goude die quade man
Deen setti in dan[155]
Ende dat ander in betel[156]
Ende seide ghi van israel
Dit siin u gode dese twe

12090

Deiden u dor die roede zee
So dat hi ende alle die meeste
Vor die calver dreven feeste
Ende onse her sender do
Sinen prophete abdo[157]

12095

Die vor den coninc quam aldaer
Daer hi stont vorden outaer
Ende sacrificie den calver dede
Aldaer riep aldo[158] ter stelver[159] stede
Onse here seget outaer outaer

12100

Van daviten sal comen hier naer
∙I∙ coninc die sal heten iosias[160]
Die bernen sal siit seker das
Upti deser papen bene
Ende graven groot ende clene

12105

Ten lieden sprac hi nu bekint
Dat mi god hier heeft ghesint
Toutaer sal scoren nu met allen
Entie offerande sal vallen
Doe hieten ieroboam

12110

Vangen want hi was gram
Ende boot die hant tehem waert
Die hant verdarf metter vaert
Entie outaer brac ontwe
Ierobam hadde so we

12115

Dat hi bad met sinen monde
Profete bid vor mine sonde
Ende god gaf hem daer ter stede
Ghesonde dor des propheten bede
Die coninc sprac nu et met mi

12120

Ic sal giften gheven di
In mach antworde abdo
Want god verboot mi also
Dat ic dronke no ate
Ende ic bider selver strate

12125

Niet en keerde de ic quam
Dus sciet hi van ieroboam
Ende voer henen ander vaert
Van betel te iherusalem waert
In betel was dien dach

12130

∙I∙ out prophete die stille lach
∙I∙ valsch prophete ∙i∙ wikelare
Ende doe hi horde die niemare
Vander miraclen reet hi naer
Ende bad den profete aldaer

12135

Dat hi met hem vare ende kere
In mach seiti van onsen here
Dander sprac gheloef mi nu
Ic ben prophete als du
God hiet mi halen den man

12140

Ende doene met mi eten dan
Dus hoendhine[161] wildiit weten
Ende doe si saten over teten
Quam de heilighe gheest ter selver stonde
Indes valsch propheten monde

12145

Ende sprac an abdo aldus god
Om dattu vergaets gods gebod
Ende saltu niet begraven siin
Daer liggen die vordre[162] diin
Dus doemdene die selve mont

12150

Diene bedroech ter selver stont
Na den etene die heilige man
Te iherusalem waert riden began
Daer verbeten ∙i∙ liebaert
Siin esel stont daer onvervaert

121555

Al stille daer ter stede
Die liebaert wachte den doden mede
Hi en at no man no beeste
Als die wikelare dat vreeste
Haeldi den prophete ons heren

12160

Ende groevene met groter eren
In siin graf ende hi geboet
Den sinen als hi ware doet

f70v[bewerken]

Datmen inden grave leide
Want alst gesciet dat ic vorseide

12165

Datmen diie papen bernen sal
Salt miin miin geslachte ontliven al
Ieroboam en kerdem niet
Want hem die valsche profete riet
Ende seide en was geen waer profete

12170

Dien god daer sloech met gehete
Ende verkeerde in quade mede
Die miracle die god dede
Over ∙i∙ stont geviel daer na
Dat ieroboams sone abya[163]

12175

Sere cranc was van sinen live
Die coninc sprac te sine wive
Verkeert[164] u cleder ic bid u das
Ende gaet toten prophete achyas
Die mi behiet coninc te sine

12180

Die waerheit sal hi doon an scine
Ocht miin kint genesen can
Die coninginne ginc ten man
Die blint was van groter oude
Ende alsoe int huus keren soude

12185

Seidi ganc in coninc wiif
Twi ontekenestu diin liif
Ganc ende sech ieroboam
Dit spreect god ic was die di nam
Ende vanden lieden heeft verheven

12190

Entu heves mi begeven
Ende andre afgode vercoren
Dies salicse slaen die di toe horen
Tote diere maisnieden
Entie croevien van den liede

12195

Die sal ic geven den dieren
Nu kere in desen manieren
Teerst dattu coms bider dure
Sal tkint sterven uptie ure
Dat kint salmen graven allene

12200

Van al den sinen gemene
Die vrouwe wart droeve ende gram
Ende achias wort volquam
Ieroboam was coninc wel naer
Over israel xxii iaer

12205

Hi starf ende nadap siin sone ontfinc
Die crone na hem ende wart coninc
Hier moet van hem die tale bliven
Van roboam sal ic vort scriven
Roboam hadde xli iaer

12210

Doe hi coninc wart dats waer
xvii iaer leesmen van hem
Regneerdi in iherusalem
Mar hi roefde den tempel ons heren
Ende sconinc zale tesinen onneren

12215

Ende nam goudine scilde mede
Die salmon maken dede
Over die als ict vernam
Maecte coprine roboam
Sonen hadde hi xx ende achte

12220

Dus meerede siin gheslachte
Ende xl dochtren dus eist bescreven
Begraven wart hi na siin leven
In iudas stat ende daer na
Wart coninc siin sone abia[165]

12225

In roboams tiden dats ware dinc
Was achis cilius[166] coninc
Die sevende vanden latinen
Van enease ende van lavinen
Int xviii iaer als ict vernam

12230

Dat crone droech ieroboam
So wart coninc abia
Ende droech crone iii iaer wel na
Oec leefdi ins vader sonden
∙I∙ groot wiich quam tien stonden

12235

Daer abya den zege nam
Tusschen hem ende ieroboam
Dien hi met groter wonder wan
Doe hi doot was groef men den man
In davids stat ende daer na

12240

Wart coninc siin sone asa
In ieroboams xxv iaer
Ende droech crone wet vor waer
xli iaer leesmen van hem
In die stat van iherusalem

12245

Asa levede na die vite
Na sinen vader coninc davite
Ende dede uten lande die quade
Entie afgode entie ondade[167]
Nadap dies quaets ieroboams sone

12250

Daer ic die tale af liet die gone
Wart coninc in asa ander iaer
Ende leede des vaders liif dats waer
Dien sloech doot ∙i∙ hiet basa
Ende wert coninc oec daer na

f71r[bewerken]

12255

Int derde iaer conincx asa
Oec sloech doot die basa
Al ieroboams meisiniede
Also alst achias bediede
In tarsen[168] droech hi crone dats waer

12260

Over israel xxxiiii[169] iaer
Bi cleinen dingen harde na
Tusschen asa ende basa
Leesmen dat altoes wiich was
Van etyopen die coninc saras[170]

12265

Quam inden tienden iare
In siin lant orlogen sware
Daer verwn hi met groter ere
Ende doe asa quam ten kere
Sprac ∙i∙ profete hiet asarias[171]

12270

Dat hem die seghe gegeven was
Om dat hi hilt ons heren wet
Doe hietse asa houden bet
Alden sinen noch also wel
Basa coninc van israel

12275

Was argher dan ieroboam
Mettien iehu[172] tote hem quam
∙I∙ profete diene scalt sere
Ende seide dat spreect god onse here
Ic was die di hief uten stove[173]

12280

Du best van argeren love
Dan ieroboam met allen
Du does miin volc in sonden vallen
Bedi sal ic die dine slaen
Als ic ieroboam hebbe gedaen

12285

Hier omme en liets niet basa
Hi en voer in rama
Viif milen van iherusalem
Mar asa benamt hem
Hi sende selver ende gout

12290

Tote dimas[174] met gewout
An denabas den coninc van surien
Dat hi ware van sire partien
Dus hiet[175] basa van israel
Entie were[176] ooc also wel

12295

Steen ende hout nam asa mede
Ende vester af sine stede
Doe scalten iehu ende seide
Dat hi gode lachter dede
Ende hi vrientscap ende partie

12300

Sochte an den coninc van surie
Hier omme deden asa vaen
Mar god wract sonder waen
Want hi hem in siins liifs ende
Plaghe in sine voeten sende

12305

Men groevene in davits stat
Na hem werd coninc iosafat
In asas tiden dat waer is
Was coninc silius capis[177]
Die achtede coninc van latinen

12310

Van enease ende van lavinen
Eer asa starf dat segic u
Ginc die profete iehu
Om den coninc van israel
Basa te winne wel

12315

Mar basa deden doot slaen
Dat wrac god an hem saen
Want hi wert verslegen doot
Van ∙i∙ riddre sinen genoot
In tarsen was hi begraven

12320

Als ∙i∙ heren met groter haven[178]
Hela siin sone wrac hem daer
In asa xxvi iaer
Wart hela in israel here
∙I∙ iaer ende niet vele mere

12325

Droechi crone in gene stat
Aldaer hela sat ende at
Sloegen samari siin marscalc doot
Ende al sine huwe[179] clene ende groot
Alse iehu vorseide vorwaer

12330

In asas xxvii iaer
Droech crone samari sonder sage
In tarsen allene vii dage
Want tvolc van israel daer lach
Vor lebeten[180] up genen dach

12335

∙I∙ stat inder heidine lant
Doe die mare quam tehant
Dat samari[181] den conin hadde doot
Coren alle doe die genoot
Haren constavel tenen here

12340

∙I∙ hiet amri met groter ere
Amri belach tarsen do
Samari ins coninc zale vlo
Ende verbernede die zale

12345

Ende hem selven altemale
Half israel hilt him
An ∙i∙ ridder hiet tehim

f71v[bewerken]

Ende half volget amri naer
In asas xxxste iaer
So wert amri wet wel

12350

Her over al tvolc van israel
Amri maecte samaria
Dat de hoeftstede bleef daer na
Van den rike als wiit lesen
Tevoren hadt tarsen gewesen

12355

Hi was argher als ict las
Dan enich diere te voren was
Hi starf ende was begraven scone
Achab siin sone die droech crone
In asas xxxviii iaer

12360

Ende was coninc wet vor waer
Achab was coninc wet dat wel
xxii iaer in israel
Hi en liet hem niet genoegen mede
An ieroboams quaethede

12365

Mar hi brachte in israel
Die heidine afgode also wel
Hi nam iesabel te wive
∙I∙ die quatste keytive
Des coninx dochter van saiet

12370

Oec maecte hi iegen wet
Baalle beedhuse ende outaer
In samarien dats waer
Doe sende god sine prophete
An hem bi sinen gheete

12375

Helias die hem vorseide wel
Biden gode van israel
Dat het niet eer reynen soude
Eer hiis bade ende woude
Doe wilden achab doot slaen

12380

Mar helias ontvlo hem saen
Tote ∙i∙ beke hiet corit[182]
Van hem so lese wi oec dit
Dat hem die beke[183] te sire noot
Vleech toe brochte ende broot

12385

Ende hi dranc van gere beke
Mar soe drogede haesteleke
Want die droechte so groot was
Doe seide god tote helias
Ganc in sarepta bi saiet

12390

Daer hebic ∙i∙ wedewe geset
Ende geheten dat soe die voede
Doere helias quam die goede
Quam hem ter porten tegemoete
Die wedewe gaende up hare voete

12395

Hout soude soe lesen hier ter stat
Mettien helias drinken bat
Ende ∙i∙ morseel[184] broets oec mede
Die wedewe antworde daer ter stede
Here in hebbe dats gode bekant

12400

Nemmeer meels dan vol ∙i∙ hant
Ende ∙i∙ lettel olien oec mede
Nu halic hout hier buter stede
Om te backen ∙i∙ coekelkiin clene
Mi ende minen kinde gemene

12405

Alst gheeten is gae wi sterven
Ende beide van hongre bederven
Helias sprac weest onvervaert
Maect mi ∙i∙ coekelkiin ter vaert
Ende dinen kinde ende oec di

12410

Onse here seit gelovets mi
Dine ghebreect olie no mele
Here god sent reyns so vele
Die wedewe gelovede hem das
Daer naer met hare herbergede helias

12415

So dats wiifs kint bleef doot
Doe maecte soe die clage groot
Want soe haer kint hadde verloren
Mar helias badder voren
Ende god verwecket daer telive

12420

Helias gaf dat kint den wive
Soe sprac nu houdic mi daer an
Ende wet wel dattu best gods man
Ebreusche boeke gewagen das
Dat dit was die profete ionas

12425

Nader droecheit deser iii iaer
Hiet god heliase aldaer
Tote achab den coninc gaen
Want hi wilt doen reynen saen
Samria hadde hongher so groot

12430

Datter menich in bleef doot
Achabs drossate die was
∙I∙ goet man hiet abidias
Die hadde heymelic bestolen[185]
∙C∙ profeten in ∙ii∙ holen

12435

Ende gaf hem borne[186] ende broet
Om dat iesabel sloech doet
Gods profeten daer sose bevinc
Om die doget van deser dinc

f72r[bewerken]

Wart sider profete abydias

12440

Iegen hem quam helias
Ende seide ganc ende sech dinen here
Hier es helias node dediit sere
Die bodschap want soe hem wach
Ende doe achab helias sach

12445

Seidi bestu niet helias fel
Du destrueers al israel
Neen sprac helias du does al
Du die anebeeds baal
Nochtan vergaderde gemene

12450

Al israel groot ende clene
Upten bech te carmele
Ende baals profeten vele
dccc ende also wel
Die voede siin wiif iesabel

12455

Al tvolc entie profeten mede
Vergaderden aldaer ter stede
Helias sprac hiers groot no clene
Van gods profeten dan ic allene
Baals profeten siin hier vele

12460

Roepen nerenst[187] ende in spele
An haren god ic anden minen
Wien so eerst sal helpe scinen
Dat sine bede si gehoert
Sine bede sal gaen voert

12465

Leggen haer offerande upten outaer
Entie van hemelen sent vier daer
Salmen over god roepen an
Baals profeten loefdent al dan
Mar haer roepen ende haer bede

12470

So secic u dat niet en dede
Helias maecte siin offerande
Ende als hi bat quam altehande
Tvier vanden hemele upten outaer
Dattie offerande verteerde daer

12475

Doe riep al dat volc an gode
Helias deet met sinen gebode
Baals profeten alle vaen
Ende dedese daer alle verslaen
Doe ginc hi upten berch carmele

12480

Ende bad god om reynen vele
So dat hem thoeft hinc tusscen knien
Achab den coninc hiet hi vlien
Tote israel in die stat
Eerne die reyn maecte nat

12485

Achab die vlo in israel
∙I∙ wint quam ende water snel
Ende god die halp helias
Dat hie snelre dan achab was
Doe iesabel vernam die mare

12490

Hoet met haren profeten ware
Sende soe heliase boden
Ende swoer bi haren goden
Dat soe hem soude doen mede
Dat hi haren profeten dede

12495

Helias wart vervaert om dat
Te bersabe in die stat
Daer lieti sinen garsoen ionas
Dien hi te voren van dode genas
Allene ginc hi metter vaert

12500

Indie woistine ∙i∙ dach vaert
Die doot bad hi om tverdriet
Hi sprac ic en bin beter niet
Dan mine vorders hebben gewesen
In slape wert his saen na desen

12505

Dingel wectene ende bracht hem mede
Water ende broot daer ter stede
Hi seide stant up ende et
Hi at ende daer sliep hi bet
Die ingel wecten anderwarf

12510

Ende seide et ic waent di bedarf
Du heves langen weg te gane
Helias at ende hi ginc dane
Entie spise gaf hem die cracht
Dat his vaste ∙xl∙ nacht

12515

Ende ∙xl∙ dage oec ginc hi
Tote oreb die heet synay
Aldaer moyses wilen ere
Inden dorne sach ons here
Daer woende in ∙i∙ agedochte

12520

God vragede hem wat hire sochte
Here seit hi mi haet iesabel
Dine outaere ende also wel
Breecmen dine profeten gemene
Ende ic ben bleven allene

12525

Doch staensi alle na miin leven
Ende hebben mi daer toe verdreven
Doe seide god du salt wech riden
Ende god sal selve vor di liden
Doe onse here voer hem leet

12530

Nam elias saen siin cleet

f72v[bewerken]

Ende decter sine ogen mede
Doe seide onse here daer ter stede
Wat doestu hier helia
Here iesabel leit mi na

12535

Ghevellet heeft soe dine outare
Ende dine profeten gheslegen sware
Ende ben allene bleven
Mar doch staen si na miin leven
Hier ben ics ontslopen[188] here

12540

Doe seide god tehem nu kere
Dur die woistine ganc te damas
In mine wrake nu merct das
Saltu asael den vrien
Coninc maken van surien

12545

Ende iehu oec also wel
Coninc maken van israel
Heliseuse na dese zaken
Saltu na di profete maken
Dese iiii sellen doot slaen

12550

In israel die ten afgoden gaen
Helias ginc wech dat hi quam
Daer hi xii man vernam
Die hene gingen als ict las
Daer eliseus in ∙i∙ hof was

12555

Sinen mantel leidi uphem daer
Ende eilseus volgede hem naer
Profete wart hi na gods wort
Ende diende eliase sider me vort
Benadap coninc van surien

12560

Lach doe met sire partien
Te samarien voer die stede
xxxii coninge waren hem mede
Van achab seidi dat hi woude
Up dat hi hem weder keren soude

12565

Dat hem bequame ginder
Beide wiif ende oec die kinder
Mar achabs raet die weder riet
Dat hiis altoes en dade niet
Benadap hadt sere onmare[189]

12570

Bis sinen goden swoer hi dare
Dat hiit souden metten sinen
Samarien sere doen scinen
Doe sprac die coninc van israel
Verhef di niet ic raet di wel

12575

Die avonture geeft openbare
Dicke seghe der minster scare
Benadap dede gaen ten stride
Achab was vervaert ende onblide
Mar die profete micheas

12580

Die vertroestene als ict las
Ende seide dit sprect die hemelsche vader
Ic sal heden dit volc algader
In dine hant geven in diin gebot
Dattu weets dat ic ben god

12585

Achab nemmeer volcx met hem nam
Dan cc ende xxxii man
Der princen kinder ende anders niet
Alse hem die profete riet
Ende trac met hem uter port

12590

Alst benadap heeft verhort
Hiet hi datmense soude vaen
Ende sender doe ∙i∙ scare saen
Mar die van israel sloegense doot
Die suriane dor die noot

12595

Vloen wech alsi sagen dat
Die van israel quamen uter stat
Ende daden harde grote plage
Onder die heidine indien dage
Doe quam ∙i∙ profete gegaen

12600

Tote achab ende seide saen
God heefti getroest nu sere
Sie wiltu hem doen enighe ere
Ten naesten iare quam van surien
Die coninc met sire partien

12605

Mar die suriane als wiit horen
Seiden dat siit bede verloren
Om dattie god van achabs scare
God vander montanie ware
Waert dat si vochten in den dale

12610

Si verwonnen altemale
Ten naesten iare quam benadap
Gevaren met groter heerscap
Doe sprac an achab ∙i∙ gods man
Om dattie suriane seggen dan

12615

Sint dat god ant hoge heeft macht
Ende inden dale en gene cracht
Salicse geven in diin gewelt
Die suriane worden gevelt
Tere scare c∙M man

12620

Diere ontvloen ende ontliepen dan
In affer[190] dit was ∙i∙ port
Mar die mure was gescort

f73r[bewerken]

Ende verwesen[191] alle mede
Benadap vlo in die stede

12625

In ∙i∙ cleine camerkiin
Mar die seriante siin
Kenden den coninc van israel
Dat hi niet was harde fel
Ende gingen iegen hem uter port

12630

Ontwapent ende met zacken gegort
Si seiden ten coninc achab
Dit seit diin knape benadap
In bidde nemmeer dan miin leven
Achab heeft hem dat vergeven

12635

Ghevriende worden die viande
Benadap hi voer te lande
Micheas siin gheselle riet
Alse hem die heilige gheest riet
Slach mi mar die gene en woude

12640

Doe seidi dat hi dan soude
Den liebaert om dat selve slaen
Alsi soude van hem gaen
Want hi tgebod ons heren liet
Ende aldus so eist daer gesciet

12645

∙I∙ andren sachi daer bi
Toten genen sprac hi slach mi
Die sloechem ∙i∙ wonde groot
Dat hem dbloet in dogen vloot
Doe warp hi mul in siin ansichte

12650

Datmen niet kende lichte
Ten coninc seidi doe ter tiit
Doe wi waren in den striit
Bracht mi ∙i∙ man ∙i∙ persemier[192]
Ende seide wacht mi desen hier

12655

Ontslupt hi du salt siin
Over siin hoeft miin eigiin
Ocht ghelden met dinen goede
Die man ontliep mi uter hoede
Die coninc sprac hoe dat comt

12660

Du heefs di selven gedomt
Micheas saen sine ogen dwoec
Achab kendene ende volcs genoech
Teerst dat hi gedwoegen was
Dit seide god sprac micheas

12665

Om dattu makes dine vrient
Den man die der doot heeft verdient
Sal diin leven voer hem staen
Doe balch die coninc saen
Ende vincne ende daer na

12670

So keerdi in samaria
Indien tiden leesmen wel
Was ∙i∙ man van israel
Hiet naboth[193] ende hadde ∙i∙ wingaert
Dien achab langhe hadde begaert

12675

So dat hine te cope sochte
Ende doe hiis hebben niet en mochte
Dedine doot slaen in israel
Dit beriet al iesabel
Die coninginne achabs wiif

12680

Dede nemen naboth dliif
Ende daer hi in den wiingaert was
Quam iegen hem gaende helias
Ende seide du heves den man doot
Ende houts tgoet dats quaetheit groot

12685

Gheliker wiis recht als die honde
Nabots bloet lecten muten monde
So sellen sidat dine lecken mede
Die coninc sprac aldaer ter stede
Waer omme heefstu mi dus leet

12690

Helias sprac god weet
Dattu hous des duvels gebode
Entu dit quade does voer gode
Dies sal god corten dat vandi comt
Ende diin huus sal siin verdomt

12695

Alse ieroboams was ende baasa
Ende iesabel spreect god hier na
Die honde si sellen iesabel
Eten int velt vam israel
Achab scorde siin cleet van vare

12700

Ende dede an ∙i∙ scerpe[194] hare[195]
Ende hi sliep oec in ∙i∙ zak
Hem selven dedi ∙i∙ ongemac
Doe sprac te heliase onse here
Achab oetmoedichde hem sere

12705

Sine salicne niet plagen
Aldus hier in sinen dagen
Mar sinen kinder hier naer
Aldus so leeden iii iaer
Datmen mit vreden leefde wel

12710

Tusschen surien ende israel
Asa ghi laest te voren dat
Hadde ∙i∙ sone hiet iosafat
Die coninc was van iuda
Gheweldich vanden vader asa

f73v[bewerken]

12715

∙I∙ sone haddi hiet ioram
Tenen wive hidoe daer nam
Achabs dochter van israel
Die hi wan an iesabel
Ende men hietse achalie

12720

Die god selve vermaledie
Want van hare quam groot quaet
Alse hier voren gescreven staet
Dor dat huwelic ende om dat
So voer die coninc iosafat

12725

Toten coninc van israel
Ende voer met hem also wel
Orlogen up ramoth[196] ∙i∙ stede
Mettien achab doe comen dede
Profeten wel ∙c∙ warven viere

12730

Voer hem van valscher maniere
Ende vragede hem hoet soude vergaen
Oft hi ramoth wilde bestaen[197]
Doe rieden si allegader dat
Mar die coninc iosafat

12735

Vraghede es hie geen gods profete
Dat wi doen bi sinen gheete[198]
Iaet sprac achab hier es micheas
Dies vrient ic noch noit was
Want hi vorseide hem al quaet

12740

Iosafat heet datmer om gaet
Ende doe hi vor den coninc stoet
Sprac hi teersten achab goet
Doe sprac achab ic maendi sere
Voersech mi wat bi onsen here

12745

Doe sprac micheas verstant wel
Ic sach dat volc van israel
Alse herdelose scaep min no mere
Doe seide te mi daer onse here
Hem heden dat here ghebreect

12750

Achab verstaet dat hi spreect
Dat hi siin sterven nam in dat
Ende seide ten coninc iosafat
Ia en weetstu wat dese doet
Hi en profeteerde mi noit goet

12755

Doe seide te hem micheas mere
Ic sach sitten onsen here
Entie ingle goet ende quade
Ende bihem daer staen te rade
Die goede te sire rechter side

12760

Entie quade ter luchterhant omblide
God seide wie sal bedriegen
Achab den coninc ende liegen
Dat hi sterven in ramoth vare
Doe sprac ∙i∙ vander luchter scare

12765

Ic sal sine profeten doen liegen
God sprac du salten bedriegen
Ende verwinnen sprac micheas
Doe sloegen zedechias[199]
∙I∙ valsch profete ende bedi

12770

Heeft die heilighe geest gelaten di
Ende toe gesproken dats waer
Micheas die antworde daer
Dat saltu weten daer du salt vlien
Entu diins liegens salt ontsien

12775

Zedechias die versach
Dattie coninc in twifle lach
Ende doe troesthine daer met desen
Hadde dit ∙i∙ waer profete wesen
Mine hant ware worden lam

12780

Alse oec gesciede ieroboam
Hi sendde iegen helias mede
Die seide dat hi daer ter stede
Sterven soude daer sterf naboth
Doe gaf die coninc ∙i∙ ghebot

12785

Datmen michease soude vaen
Tote dat dorloghe ware gedaen
Die coninc achab ende met hem
Iosafat van iherusalem
Voeren te ramot galaat

12790

Die coninginne verciert sat
Mar die coninc van surien
Hiet dien met sire partien
Dat si nieman sochten el
Dan den coninc van israel

12795

Ende doe si iosafatte sagen
Begonden si up hem iagen
Ende waenden dat achab ware
Doch dat siis worden geware
Ende ∙i∙ vanden heren scoet

12800

∙I∙ scicht[200] ende scoet achab doet
Indien wagen daer hi sat
Die wagen wert binnen nat
Van sinen bloede ende daer na
So voerdemen in samaria

12805

Daer groefmen als ict hore
Bider zale van sinen yvore

f74r[bewerken]

Diemen maecte in sinen dagen
Ende doe men dwoech des coninx wagen
Lecten die honde daer siin bloet

12810

Alse helyas die profete goet
Van hem vorseide als ict las
Na hem wart coninc ochosias
Siin sone daer ic nu af late
Iosafat voer sire strate

12815

Te iherusalem wart segic u
Hem ghemoete die profete iehu
Diene scalt dat hi den quaden
Helpen sal ende staen te staden[201]
Iosafat hadde xxxv iaer

12820

Als hi crone droech dats waer
xvi iaer droechi crone daer
Ins coninc achabs vierde iaer
So hadde hi die crone ontfaen
Selc leven leefdi sonder waen

12825

Alse siin vader was ghelike
Int derde iaer van sinen rike
Hiet hi die papen enten heren
Dat si die wet souden leren
Den volke also daer toe behort

12830

In siin rike in elke port
Die arabine[202] entie amonieten
Ende daer toe mede die moabiten
Die doe quamen in sinen tiden
Indat lant van iuda striden

12835

Omtrent engaddi in die stede
Ende iosafat dede sine ghebede
Doe troesten ∙i∙ profete wel
Zacharias[203] sone asael
Ende hi sprac aldus tehem

12840

O iuda ende iherusalem
Trect margiin uut siit onvervaert
God sal met u siin indie vaert
Doe versloechi sine viande
Ende verdreefse uten lande

12845

Vort meer bleef hi goet man
Die van edom waren nochtan
Met tsense[204] onder iosafat
Want david dwancse an dat
Oec sende hi scepe in offier[205]

12850

Om gout dat leesmen hier
Die in asia gabra[206] braken
Die scade van deser saken
Vorseide hem eleazarus wel
Om dat hi in israel

12855

Met ochosia wel was vrient
Hier sprac hi heefstu der doot verdient
Doe starf die coninc iosafat
Ende men groevene in davids stat
In sinen tiden wi lesen dus

12860

Was silius carpentus
Die ∙ix∙ vanden latinen
Van enease ende van lavinen
Ende tien tiden wi lesen dus
Silius tyberus

12865

Die indie tybre verdranc
Soe hieter na als ict vant
Te voren hiet soe albula[207]
Die ∙ix∙[208] silius agrippa[209]
Dese iii coninge als wiit horen

12870

Deen achter dander voren
Droegen crone in alba die stat
Tien tiden dat was iosafat
Nu segic vort verneemt wel
Vanden rike van israel

12875

Achabs sone ochosias
Die in samaria coninc was
Ontfinc drike dats waer
In iosafats xvii iaer
Ende hi leide selc leven als die vader

12880

Entie moeder bede gader[210]

Nota's[bewerken]

  1. oude: van ouden: ouder worden
  2. sunamite: Sunamitische (Vulg. Sunamitis, Hist.Schol. Sunamitem (acc.)), d.i. afkomstig uit de stad Sunem; toenaam van Abisag, de verzorgster van de oude koning David. Bijbel: 1 K 1:3, Hist.Schol. Lib.III Reg. Cap.I
  3. kinde: van kennen, hier in de zin van bekennen, geslachtsgemeenschap hebben met
  4. ghebliif: In de verbinding een gheblijf maken Een einde maken aan (iets), ophouden met (iets).
  5. ridderscap: Leger, aantal gewapende ruiters, soldaten, lijfwachten.
  6. hout: hier in de betekenis van touw, getrouw
  7. werscap: hier in de betekenis van festmaal
  8. hiet: het vers dat hierop zou moeten rijmen ontbreekt
  9. wietten: van wijden, ‘wijdt hem’
  10. sciere: hier in de betekenis van meteen, onmiddellijk
  11. gediede: van het volk ??
  12. businen: Als vertaling van o.a. Lat. buccina: gebogen hoorn, trompet, bazuin. Als vertaling van Lat. tuba: lange rechte metalen en in hoofdzaak cilindrische trompet.
  13. int gevoech: In de verbinding ‘in dat ghevoech’: in de juiste maat, genoeg, in voldoende mate.
  14. monsterwachte: Tempelwacht, bewaking van een “monster” of heiligdom.
  15. tresorier: schatbewaarder
  16. testament: hier in de betekenis van testament, laatse wil.
  17. beheten: voorspeld
  18. .v. steden: in de Hist. Schol. spreekt Commestor van acht plaatsen in plaats van vijf.
  19. herodes: het is onduidelijk welke Herodes hier bedoeld wordt, Herodes de Grote, Herodes Antipas of Herodes Agrippa.
  20. Tylius latinus: Latinus Silvius, volgens een al in de vroege oudheid geschreven (maar niet historische) lijst de vijfde koning van Alba Longa.
  21. In een oudere tekst luiden deze verzen: ‘In dauids tiden (...) Es ghescreuen dat leuende was. Silinius (l. Siluius) latijn die vichte. Coninc was den ghestichte. Dat ascanius alba hiet. Here ouer tlatijnsce diet’
  22. ommare: In de verbinding ‘enen onmare hebben’ Iem. verachten, iem. minachten.
  23. verstac: van versteken: verjagen, verdrijven
  24. den hoec vanden outare: Vulgaat: de hoornen des altaars
  25. vermat: van vermeten: zich verstouten te zeggen; (in rechte) beweren; aanspraak maken op; zich beroepen op.
  26. verlach: van verliggen, hier in de betekenis van ‘te bed gaan liggen voor een aanstaande bevalling’. Vergelijk met het Franse s’accoucher.
  27. ontscoet: van ontschieten: Ontwaken, (plotseling) wakker worden, wakker schieten.
  28. besceden: Beslissen, beslechten, uitwijzen, uitmaken, hd. entscheiden, zowel in streng juridische als in algemene zin.
  29. maisnieden: Hier in de betekenis van hofhouding, gevolg, met het gezag geliëerde stand.
  30. haren thare: her en der, in alle richtingen, overal heen.
  31. mare: hier in de betekenis van: roem, vermaardheid, roemruchtigheid, beroemdheid, de roep die van iemand uitgaat.
  32. dorda: Dorda (Vulg. Darda; Hist.Schol. Dorda), een van de wijzen die door Salomo in wijsheid overtroffen werden. Bijbel: 1 K 4:31, Hist.Schol. Lib.III Reg. Cap.VII
  33. cathal: Kalkol (Vulg. Chalchal; Hist.Schol. Chachol), een van de wijzen die door Salomo in wijsheid overtroffen werden. Bijbel: 1 K 4:31, Hist.Schol. Lib.III Reg. Cap.VII
  34. enam: Hemam (Vulg. Emam; Hist.Schol. Hemam), een van de mannen die door Salomo in wijsheid werden overtroffen. Bijbel: 1 K 4:31, Hist.Schol. Lib.III Reg. Cap.VII
  35. etham: Etan (Vulg. Aethan; Hist.Schol. Etham), een van de wijzen die door Salomo in wijsheid overtroffen werden. Bijbel: 1 K 4:31, Hist.Schol. Lib.III Reg. Cap.VII
  36. nature: hier in de betekenis van kenmerkende aard, kenmerkende eigenschap.
  37. coniure: bezwering, toverspreuk
  38. coniuratien: bezweringen, toverformules
  39. breke: Gebrek, armoede, kommervolle omstandigheden.
  40. pinen: Met inspanning van krachten werken of arbeiden, hard werken, vooral van handenarbeid, zwaar werk verrichten, werken voor den kost.
  41. nerenst: ernst, ernstelijk, ernstig
  42. Adoniram (Vulg. Adoniram/Aduram; Hist.Schol. Aduram), opzichter bij de tempelbouw ten tijde van Salomo. De verwarring van de namen Aduram en Adoniram stamt reeds uit de Vulgaat, waar verscheidene versies abusievelijk aduram vermelden als naam voor de opzichter uit 1 K 5:14. Bijbel: 1 K 5:14, Hist.Schol. Lib.III Reg. Cap.VIII
  43. bedrivere: opzichter, bestuurder
  44. ghepolliciert: gepolijst, glad gemaakt
  45. gherede men: van gereden, gereiden: Gereed maken, klaar maken; in orde, in gereedheid brengen
  46. struusch: struis, struisvogel.
  47. welfdemen: van welven, hier in de betekenis van stolpen, onder een stolp zetten.
  48. tamiin: Waarschijnlijk verkeerd gecopiëerd van tamur. Thamur (Nat.Rer. thamur of vermis Salomonis), bep. insect dat door Salomo zou zijn gebruikt bij de bouw van de tempel om hout en steen te snijden. Salomo verkreeg de worm door de volgende list: hij sloot een struisvogeljong in een glas op, waarop de moeder uit de woestijn een insect haalde en met het bloed van dat insect het glas stuksneed. In de NBG of de Vulg. komt dit verhaal niet voor. Het enige wat gezegd wordt is: 'Toen het huis gebouwd werd, werd het opgetrokken van steen, afgewerkt aan de groeve, en geen hamer of beitel of enig ijzeren gereedschap werd gehoord bij het bouwen van het huis.' (1 K 7). Bijbel: Nat.Rer. 9,44.
  49. niewer na: In de verbinding niewer na: volstrekt niet, niet in het minst.
  50. de verzen 11239 – 11242: worden herhaald in 11243 – 11246.
  51. elc sins: in elke zin, richting ??
  52. solre: zoldering, plafond.
  53. die niet en loech: Hier achter ontbreken twee verzen die deze zinsnede zinnig maken zoals blijkt uit een oudere versie: ‘Toten eersten solre die nie ne loech Screfi ons dit al ouerwaer Toten andren solre daernaer. Waest echt hoghe .xxx. cubitus. Ende darbouen wi lesent dus. Waest .xl. cubitus ghemeten. Toten decsele wildijt weten.’. Hij die nooit loog schreef ons dit.
  54. decsele: dak
  55. viit: moet wiit zijn
  56. porticus: zuilengalerij
  57. ragheden: van raghen, uitsteken.
  58. meisieren: (maisieren) (stads)muur
  59. pinne: Tin, trans van een gebouw.
  60. ghevel: gevel, nok van het dak
  61. cyclos: (ciclus) sikkel, Hebreeuws gewicht, en vand. ook muntaanduiding.
  62. cedriin: Van cederhout gemaakt, cederhouten.
  63. subtilic: fijn, op een uitstekende wijze
  64. tseyl: (het seyl) hier in de betekenis va/n voorhang van de tempel in Jeruzalem.
  65. maber: marber, hier dus een marmeren steen
  66. ommaer: niet geacht; veracht; verachtelijk
  67. twierhande: tweeërlei
  68. cure: zorg, aandacht
  69. tafelment: Gebint, tafelment, het geheel van bintbalken in een houten dak.
  70. windelsteen: een stenen wenteltrap
  71. gheraect: Voortreffelijk, prachtig, uitmuntend. Vaak voorafgegaan door het bw. wale, wel, zie ook welgheraect.
  72. dure: deur, poort
  73. loec: van loken, sluiten.
  74. bi arten: door middel van kunst, kunstmatig.
  75. olivin: van olijfhout, olijfhouten
  76. beweelden: van bewellen, bedekken, overdekken
  77. cetiin: Van hebr. sittim, het hout van de acaciaboom, dat duurzaam is en niet verrot.
  78. gewracht: (gewrocht): bewerkt, in een of andere vorm gegoten of gemaakt, van metalen.
  79. spetie: Specerij, welriekend, geneeskrachtig kruid.
  80. darmen: daer men
  81. steel: stijl, zuil, kolom
  82. xiii: de Vulgaat spreekt van xviii. 1 Koningen 7:15
  83. xv: de Vulgaat heeft het over vijf 1 Koningen 7:16
  84. prumeghernaten: granaatappels
  85. yram: Chiram (Vulg./Hist.Schol. Hiram), edelsmid die het goud- en zilverwerk verzorgde voor de tempel van Salomo. Bijbel: 1 K 7:13-47, Hist.Schol. Lib.III Reg. Cap.XII
  86. graden: van graet, hier in de betekenis van trede van een trap.
  87. wanc: In de verbinding sonder wanc: trouw, standvastig, zonder mankeren.
  88. vestiment: Garderobe, kledingstukken. Hier bedoeld zijn die voor de priesters.
  89. plaetse: Open plaats in of bij een huis, binnenplaats.
  90. sigen: hellen
  91. moenkelic cloester: monniken klooster
  92. speciosa: Speciosa of Schone Poort (Vulg./Hist.Schol. Speciosa), een van de poorten van het tempelcomplex te Jeruzalem, die toegang gaf tot de voorhof der vrouwen. De naam berust op de uitzonderlijk fraaie deuren van de poort, die gemaakt waren van Korintisch koper. In het Oude Testament komt de naam niet voor. Bijbel: Hist.Schol. Lib.III Reg. Cap.XV, vgl. Hnd. 3:2
  93. lavoer: Wasbekken, wasbassin, wasbak.
  94. coustume: gewoonte, gebruik
  95. probatica pisscine: Probatica piscina, de 'Schaapspoel' te Jeruzalem, die bekend stond onder de naam Betesda. Dit was een waterpoel, waarin zich een bron bevond met geneeskrachtig water. Deze bron werkte echter slechts bij tussenpozen, zodat het water steeds alleen tijdelijk geneeskrachtig was. De Vulgaat heeft in Joh 5:2: est autem Hierosolymis super Probatica piscina quae cognominatur hebraice Bethsaida, 'Bij Jeruzalem nu bij Probatica is een waterpoel die in het Hebreeuws ook Betsaida wordt genoemd'. Dit 'Probatica' betreft de zgn. Schaapspoort (vgl. de bovengegeven bet. van het bnw. probatica als 'schaaps-'), gelegen aan de noordoost-kant van Jeruzalem. In de Hist.Schol. echter staat: erat autem Jerosolymis probatica piscina, cognominata Hebraice Bethsaida, waarin de twee woorden - ook blijkens de titel van het betreffende caput ('De Probatica piscina') als één naam geïnterpreteerd blijken te zijn. Deze interpretatie, die in MNW VI,382 aan een volksetymologische verwarring met Lat. probatum 'goed, probaat' (in verband met de geneeskrachtige eigenschappen van het bronwater) gerelateerd wordt, komt ook bij Maerlant voor. Bijbel: Joh 5:2,7, Hist.Schol. In Ev. Cap.LXXXI
  96. Lutere: Bekken om de handen in te wassen. In de tweede aanh. voor rituele wassingen in de tempel van Salomo.
  97. Kerke: is waarschijnlijk een kopiëerfout: ‘So sachmenre .x. lauoren staen. An elker side stonder viue. (...) Luteres heten se die clerke. Al ghegoten van metale. Rijmb. p. 280, r. 35-40, West-Vlaanderen, 1285.
  98. ghescal: geraas; gemopper; ophef; tumult
  99. over leit: van overliggen: Want mi ander dinc overleit: omdat ik nog andere dingen te doen, te beschrijven heb.
  100. Xii∙M: In 1 Koningen 8:63 spreekt men van tweeëntwintig duizend runderen en honderdtwintig duizend schapen.
  101. xiii: Koningen 8:65 spreekt van 14 dagen.
  102. wiinghe: wijding
  103. faelien: faelgen: in de uitdr. SONDER FAELGEN, hetzelfde als sonder faelge (z. ald.). Zonder fout, zonder mankeren; niet veel meer dan een stopwoord.
  104. bosscalien: In de verbinding dat huus van der boscaelge Het huis 'Woud van de Libanon'. Vgl.: Hij bouwde namelijk het huis: Woud van de Libanon, 1 K 7:2; en vgl. ook Hist.Schol. Lib.III Reg. Cap.XXII: unde et dicta est domus Saltus, vel domus Libani, vel domus Saltus libani.
  105. scilde: schilt: schild, verdedinginswapen
  106. glavie: De staalspits aan de lans; bij uitbreiding ook de geheele lans, de lans met de schacht, lans, speer, spiets, kleine piek.
  107. bokelaren: van beukelaer: Knop op het midden van een schild, bij uitbr. ook: schild.
  108. Yewer: iewer: ergens heen, ergens
  109. deliit: Smaak. Blijkbaar verward met afleidingen van Lat. delicatus 'subtiel, fijnzinnig'
  110. effne: gelijkmatig, even, precies
  111. properleke: nauwkeurig, correct
  112. stranc: groot; krachtig; hevig; sterk; streng
  113. sitten: hier in de betekenis van zetel.
  114. houdens: (Het) omhoog houden, (het) dragen.
  115. stope: stoop, kruik, kan, flacon, drinkschaal, grote drinkbeker, bokaal
  116. alamen: Huisraad, alles wat tot de inrichting van hof, huis of schip behoort
  117. sweer: schoonvader
  118. libane: libaen: Libanon (Vulg. Libano (dat./abl.) Libani (gen.)), gebergte dat vrijwel de gehele staat Libanon beslaat, tussen de Middellandse Zeekust en de rivier Litani. Bijbel: 3 K 9:19, Hist.Schol. Lib.III Reg. Cap.XXV
  119. amechi: Hamat (Vulg./Hist.Schol. Emath), stad in Syrië aan de Orontes. Deze stad ligt in hetzelfde gebied als de stad Ribla en is mogelijk daardoor op sommige plaatsen daarmee geïdentificeerd Bijbel: 2 S 8:9, Hist.Schol. Lib.II Reg. Cap.X
  120. asion gabes: Esjon-Geber (Vulg./Hist.Schol. Asiongaber), havenstad in de nabijheid van Elat. Bijbel: 1 K 22:49, Hist.Schol. Lib.III Reg. Cap.XXV
  121. overdammede: van overdammen: overbruggen, ook een dam leggen naar (een eiland).
  122. ofier: Ofir (Vulg./Hist.Schol. Ophir), plaats in Zuidwest-Arabië, bekend om het goud dat er vandaan kwam. Bijbel: vgl. 1 K 9:28, Hist.Schol. Lib.III Reg. Cap.XXXV
  123. silia: cilicia: Cilicië (Vulg./Hist.Schol. Cilicia), landstreek in Klein-Azië ten noorden van het eiland Cyprus. In de Middeleeuwen ook wel (Klein-)Armenië genoemd. Bijbel: Jdt 1:7, Hist.Schol. Lib.Judith Cap.I
  124. simmincle: (siminkel) Aap, mogelijk een lid van de familie der meerkatachtigen (Cercopithecidae).
  125. pawe: (paw) Pauw, (Pavo; Nat.Rer. pavo); wsch meer bep. de blauwe pauw (Pavo cristatus). Van de blauwe pauw bestaan een wilde vorm en twee gefokte rassen: de witte pauw en de zwartvleugelpauw. Vgl. Grzimek VIII, p. 28 e.v. Maerlant vermeldt .in Nat.Bl.D. 202, 20-22 een witte variant, die zowel wild als tam voorkomt.
  126. tyna: Timaniande, welriekende houtsoort, soort wierook. Bijbel: Vgl. 1 K 9:28, Hist.Schol. Lib.III Reg. Cap.XXV
  127. sille: drempel
  128. cycamore: wilde vijgenboom
  129. menichcinne: (menichssinns) op alle manieren
  130. balsen wortel: Balsemwortel, wortel van de balsemboom (Commiphora opobalsamum Engl.)
  131. engaddi: Engedi (Vulg./Hist.Schol. Engaddi), oase aan de Dode Zee. Bijbel: 1 S 24:1, Hist.Schol. Lib.I Reg. Cap.XXIII
  132. tontsegne: weigeren te geven, te bewijzen
  133. tegangen: van tegaen: Te niet gaan, ophouden te bestaan, vergaan;
  134. vii: de kopiïst heeft hier duidelijk de honderd vergeten. Zowel in 1 Koningen 11:3 als in een oudere versie van de Rijmbijbel heeft men het over zeven honderd.
  135. weldicheit: wellust, zinnelijke lust
  136. iuno: Juno (Hist.Schol. Juno), Romeinse godin van het huwelijk. Gelijkgesteld aan de West-Semitische vruchtbaarheidsgodin Astarte. Vgl. 1 K 11:33 Astarte en Hist.Schol. Lib.III Reg. Cap.XXVII unum Astarthae deae Sidoniorum, quae Juno dicitur.
  137. saret: zou saiet moeten zijn: Saida, andere naam voor de belangrijkste Fenicische havenstad idon. Deze vorm komt niet voor in de Vulgaat en in de Historia Scholastica, vgl. voor de laatste b.v. Lib.III Reg. Cap.XXXIV ... filiam Ethbaal regis Sidonorum. Reeds in de 13e eeuw moet de naam van de stad in Saida zijn veranderd, hetgeen blijkt uit de glosse bij Diat. 80,22 waar de naam saijette verklaard wordt met sydon. Bijbel: vgl. 1 K 16:31
  138. thamos: camos: Kemos (Vulg./Hist.Schol. Chamos), belangrijkste god van de Moabieten. Bijbel: 1 K 11:7, Hist.Schol. Lib.III Reg. Cap.XXVII. Zoals het onderstaande fragment aanduidt is thamos waarschijnlijk een kopiëerfout. ‘Deen was in iuno here gheset. Die godinne was van saiet. Dander was in catinos (l. camos) here. Der moabiten god ende here. Den derden in molochs ghebot. Dien damoniten houden ouer god.’ Rijmb. p. 288, r. 18-23, West-Vlaanderen, 1285
  139. malat: kopiëerfout?? Moloch (Vulg./Hist.Schol. Moloch), Ammonitische god. Bijbel: 1 K 11:7, Hist.Schol. Lib.III Reg. Cap.XXVII
  140. ghehete: opdracht
  141. ghescuert: Vernield, gehavend, gescheurd.
  142. adath: Hadad (Vulg./Hist.Schol. Adad), man uit het koninklijk geslacht van Edom. Hij was vijand van Salomo. Bijbel: 1 K 11:14, Hist.Schol. Lib.III Reg. Cap.XXVII
  143. edom: Edom (Idumea) (Vulg./Hist.Schol. Edom), gebied tussen de Dode Zee en de Golf van Akaba, vernoemd naar de afstammelingen van Esau. Zie ook: idumea Bijbel: Gn 32:3, Hist.Schol. Lib.Gen. Cap.LXXXV
  144. genabath: Genubat (Vulg. Genebath; Hist.Schol. Genubath), zoon van Hadad en de dochter van de koning van Egypte, neef van Salomo. Bijbel: 1 K 11:20, Hist.Schol. Lib.III Reg. Cap.XXVII
  145. samos: kopiëerfout, moet damas (damascus) zijn: ‘Noch eenen viant hadde salomon. Eenen van damas hiet saron. Die prinche van rouers was.’ Rijmb. p. 289, r. 15-17, West-Vlaanderen, 1285
  146. saron: Rezon (Vulg./Hist.Schol. Razon), een van de tegenstanders van Salomo. Bijbel: 1 K 11:23, Hist.Schol. Lib.III Reg. Cap.XXVII
  147. dans: zou moeten ‘davids’ zijn
  148. elt: helft
  149. salvius eneas: (silvius eneas) Aeneas Silvius (Hist.Schol. Silvii Aeneae (gen.)), volgens Maerlant (in navolging van Hist.Schol. de vijfde koning van Alba Longa. In de klassieke bronnen draagt deze de naam silvius latinus. Bijbel: Hist.Schol. Lib. III Reg. Cap. XXVII (Inc.)
  150. silvius alba: Alba Silvius, volgens een al in de vroege oudheid geschreven (maar niet historische) lijst de zesde koning van Alba Longa. Bijbel: Hist.Schol. Lib. III Reg. Cap. XXVII
  151. cysem: Sichem (Vulg. Sychem; Hist.Schol. Sichem), stad in de nabijheid van het huidige Nabloes. De traditionele identificatie van deze plaats met Sichar is waarschijnlijk onjuist. Bijbel: Gn 12:6, Hist.Schol. Lib.Gen. Cap.XLIV
  152. onwert: In de verbinding enen onwert hebben Iemand minachten, iemand verachten.
  153. aduram: Adoram (Vulg./Hist.Schol. Aduram), opzichter over de herendienst ten tijde van Jerobeam. Bijbel: 1 K 12:18, Hist.Schol. Lib.III Reg. Cap.XXVII
  154. semeyas: Semaja (Vulg./Hist.Schol. Semeias), profeet ten tijde van koning Rechabeam. Bijbel: 1 K 12:22, Hist.Schol. Lib.III Reg. Cap.XXX
  155. dan: Dan (Vulg. Dan; Hist.Schol. Castra Dan), stad ten zuiden van de Libanon, aan de voet van de berg Hermon. Bijbel: Ri 18:1, Joz 19:47, Hist.Schol. Lib.Jud. Cap.XXI
  156. betel: Betel (Vulg./Hist.Schol. Bethel), stad in Efraïm, 17 km ten noorden van Jeruzalem. Zowel Abraham als Jakob richtten hier altaren op ter ere van God. Bijbel: Gn 12:8, Hist.Schol. Lib.Gen. Cap.XLIV
  157. abdo: Jedo (Vulg. Addo; Hist.Schol. Abdo), profeet. Hij trachtte tevergeefs Jerobeam van afgoderij af te brengen. Het verhaal wordt verteld in 1 K 13; de 'man Gods' van wie hier steeds sprake is, wordt niet bij name genoemd. In 2 Kr 9:29 wordt in dezelfde context echter verwezen naar een ziener, genaamd Jedo, zoon van Nebat. Deze werd in latere commentaren met de 'man Gods' uit 1 K 13 geïdentificeerd. Vgl. Lat.: Dominus misit prophetam de Juda in Bethel, qui in Paralipomenon nominatur Abdo (Hist.Schol. Lib.III Reg. Cap. XXIX). Bijbel: Vgl. 1 K 13 en 2 Kr 9:29
  158. aldo: kopiëerfout, moet ‘abdo’ zijn.
  159. stelver: kopiëerfout; vgl. met ‘Aldaer riep abdo ter stede. Onse here seghet outaer outaer. Van dauite sal comen hiernaer. Een sone sal heten iosias. Die bernen sal wes seker das. Vp di deser pape bene. Ende ontliuense grod ende clene.’ Rijmb. p. 292, r. 15-21, West-Vlaanderen, 1285
  160. iosias: Josia (Vulg. Iosias; Hist.Schol. Josias), koning over Juda van 639-608, zoon en opvolger van Amon. Hij was acht jaar oud toen hij aan de macht kwam. Bijbel: 1 K 13:2, Hist.Schol. Lib.III Reg. Cap.XXXIV
  161. hoendhine: hoende hi hem, van honen: bedriegen, voorliegen, misleiden.
  162. vordre: van vorder: voorouder voorvader
  163. abia: Abia (Vulg./Hist.Schol. Abia), zoon van koning Jerobeam. Bijbel: 1 K 14:1, Hist.Schol. Lib.III Reg. Cap.XXX
  164. verkeert: van verkeren: veranderen, verdraaien
  165. abia: Abiam (Vulg. Abiam; Hist.Schol. Abias), zoon van koning Rechabeam en koning van Juda (915-912 v.C.). Bijbel: 1 K 15:1, Hist.Schol. Lib.III Reg. Cap.XXXI
  166. achis cilius: (achis silvius) Atys Silvius (Hist.Schol. Silvius Achis, sive Silvius Aegyptus), volgens een al in de vroege oudheid geschreven (maar niet historische) lijst de zevende koning van Alba Longa. De lijst van de koningen van Alba Longa wordt door verschillende klassieke auteurs gegeven. In de meest gangbare versie ervan draagt de zevende koning de naam Capetus; Livius geeft echter de naam Atys. Bijbel: Hist.Schol. Lib. III Reg. Cap.XXX Inc.
  167. ondaede: van ondaet: slechte daad, wandaad, misdaad
  168. Tirza: en plaats in Samarië, ten noordoosten van Sichem.
  169. xxxiiii: 24 jaar volgens 1 Koningen 15:33
  170. Saras: in de Vulgaat 2 kronieken 14:9 Zerah de Moor genoemd, wordt dar alleen vernoemd.
  171. asarias: Azarja (Vulg./Hist.Schol. Azarias), profeet ten tijde van Asa. Bijbel: 2 Kr 15:1, Hist.Schol. Lib.III Reg. Cap.XXXII.
  172. Jehu: een profeet in de bijbel, zoon van Hanani, die de ondergang van het huis van Basa voorspelde.
  173. stove: van stof
  174. dimas: zou moeten ‘damas’ voor Damascus zijn. 2 Kronieken 16:2
  175. hiet: heeft geen zin; vgl. met oudere versie geeft het volgende: ‘Dus liet basaa van IsrahelRama ende de werre alsowel.’ Rijmb. p. 297, r. 5-13, West-Vlaanderen, 1285
  176. were: afweer, tegenstand, strijd
  177. silius capis: Capys Silvius (Hist.Schol. Silvius Capis), volgens een al in de vroege oudheid geschreven (maar niet historische) lijst de achtste koning van Alba Longa. Bijbel: Hist.Schol. Lib.III Reg. Cap.XXXII
  178. have: bezit, roerend goed, geld
  179. huwe: Huisgenoot, lid van een huishouden.
  180. lebeten: schrijffout, moet iebeten zijn: Gibbeton (Vulg. Gebbethon; Hist.Schol. Jebbethon), plaats in het gebied van Dan. Bijbel: 1 K 16:15, Hist.Schol. Lib.III Reg. Cap.XXXIII
  181. samari: Zimri (Vulg. Zamari, Zamri; Hist.Schol. Zambri), moordenaar van koning Ela. Bijbel: 1 K 16:9, Hist.Schol. Lib.III Reg. Cap.XXXIII
  182. corit: Kerit (Vulg./Hist.Schol. Carith), beek die uitmondt in de Jordaan. Bijbel: 1 K 17:3, Hist.Schol. Lib.III Reg. Cap.XXXIV
  183. die beke: zowel in de Bijbel als in de Historia Scholastica zijn het raven die s’morgens en sávonds brood en vlees brengen.
  184. morseel: een kleine beet, een beetje, waaruit een stukje een brokje
  185. bestolen: van bestelen: Achterhouden, verbergen.
  186. borne: hier in de betekenis van bronwater, drinkwater.
  187. nerenst: ernstig
  188. ontslopen: Ontsluipen, ontslippen, ontsnappen.
  189. had het sere onmare: ‘Iet onmare hebben’: ergens tegen hebben, er niet van willen weten, ook iets afkeuren, versmaden, verachten, minachten, beneden zich achten, ergens niet om geven. Hier en daar kan ook de sterkere opvatting met verachting van de hand wijzen, verafschuwen, verfoeien zijn bedoeld.
  190. affer: Afek (Vulg. Afec; Hist.Schol. Aphec), plaats in het gebied tussen de Karmel en Fenicië. Bijbel: 1 K 20:30, Hist.Schol. Lib.III Reg. Cap.XXXVIII
  191. verwesen: Te niet gaan, vergaan, wegkwijnen.
  192. persemier: woekeraar
  193. Naboth was een man die een wijngaard bezat waarop koning Achab zijn oog had laten vallen. Omdat Naboth weigerde zijn land af te staan werd hij vermoord. 1 Koningen 21:1-16
  194. scerpe: (scarp) hier in de betekenis van: ruw, grof, onaangenaam voor de huid.
  195. hare: boetekleed
  196. Ramoth-Gilead: een stad op de hoogten van Gilead ten oosten van de Jordaan.
  197. bestaen: m.b.t. een land, stad of gebouw: aanvallen, belegeren.
  198. gheete: van heeten hier in de betekenis van gebieden, zeggen
  199. zedechias: Sidkia (Vulg. Sedechias; Hist.Schol. Sedecias), vals profeet ten tijde van Achab. Bijbel: 1 K 22:24, Hist.Schol. Lib.III Reg. Cap.XXXIX
  200. scicht: pijl
  201. staden: toestaan
  202. arabine: arabieren
  203. zacharias: Zekarja (Vulg. Zacchariae (gen.); Hist.Schol. Zachariae (gen.)), vader van de profeet Jachaziël. Hij leefde ten tijde van koning Josafat. Bijbel: 2 Kr 20:14, Hist.Schol. Lib.IV Reg. Cap.XL
  204. tsense: schatting, cijns.
  205. offier: Ofir (Vulg./Hist.Schol. Ophir), plaats in Zuidwest-Arabië, bekend om het goud dat er vandaan kwam. Bijbel: vgl. 1 K 9:28, Hist.Schol. Lib.III Reg. Cap.XXXV
  206. Ezion-Geber of Asiongaber was een stad in Edom (Idumea), een haven in het noordelijke deel van de golf van Akaba, in de regio van het moderne Akaba en Eilat.
  207. albula: Albula (Hist.Schol. Albula), oude naam van de rivier de Tiber. Bijbel: Hist.Schol. Lib.III Reg. Cap.XL
  208. ix: in een andere versie van de rijmbijbel staat wel degelijk 11: Dellefste siliuius (l. siluius) agrippa. Rijmb. p. 310-311, r. 33-1, West-Vlaanderen, 1285
  209. silius agrippa: Agrippa Silvius, volgens een al in de vroege oudheid geschreven (maar niet historische) lijst de elfde koning van Alba Longa.
  210. Hier eindigt 1 Koningen zonder dat het in de rijmbijbel wordt aangemerkt, zelfs niet door een initiaal.