Rijmbijbel/Judith
Naar navigatie springen
Naar zoeken springen
f98r[bewerken]
- Iudits ieeste gaet hier an
17290
- Van live wiif van herte man
- Verstaet mi wel na tyrus doot
- Wart ∙i∙ arfaxat[1] here groot
- Ende veste gathamus die stede
- Die staet in dat lant van mede
17295
- Om dat hi wilde moghentlike
- Winnen dat conincrike
- Nabugodonosor cambices
- Tyrus sone verdiende des
- Hem gaf die vader eer hi bleef doot
17300
- Ninive die stede groot
- Ende van assyrien dat lant
- Xii iaer dats wel bekant
- Droechi crone vor tyrus doot
- Die gaf arfaxat weder stoot
17305
- Slouchine doot ende wan dlant
- Ende doe hine hadde in sine hant
- Beide persen ende meden
- Ende al des vader mogentheden
- Verhief hi sine herte daerna
17310
- Ende sende in cylicia
- Ende in al die lande omtrent hem
- Al toter stat van iherusalem
- Ende eeschede chens ende gavel[2] mede
- Meer dan ye siin vader dede
17315
- Ende si ontseiden hem alle gavel
- Doe nam hi sinen commestavel
- Holofernuse ende geboet
- Dat hi name siin here groot
- Ende niemens[3] oec vermede
17320
- No borgh no lant in gene stede
- Hi voer uut met menigen man
- Ende stoerde dlant van madian[4]
- Ende oec dlant van cylicia
- Ende oec mesopotamia
17325
- Doe baden die princen om genaden
- Doe nam hi up borch ende staden
- En vellede algader neder
- Die afgode vort ende weder
- Brac hi te sticken clene ende groot
17330
- Om dat cambises geboet
- Want hi wilde wesen god
- Alsi vernamen dat swaer gebod
- Die ioden van iherusalem
- Waren si vervaert van hem
17335
- Dat hi niet al selke scade
- Den tempel ons heren en dade
f99r[bewerken]
- Si vesten die weghe sere
- Ende bader vaste om onsen here
- Doe vernamt holofernus wel
17340
- Dattie kinder van israel
- Die weghe sloten harenthare
- Ende vragede wat volc het ware
- Doe sprac die prince der amoniten
- Achior die van wel ouden viten[5]
17345
- Bekinde hoe dat volc quam
- Vanden goeden abraham
- Ende hoesi dor die rode zee gingen
- Ende god niet wilde gehingen[6]
- Dat hem ẏman mochte scaden
17350
- Also langhe alsi wel daden
- Mar daersi sonde hi soudse plagen
- Niewinge[7] oec in corte dagen
- Heeft hise van bande ontbonden
- Daer hise in dor hare sonden
17355
- Nabugodonosor binden liet
- Ende wildi winnen dit diet
- Vreescht of hem god es gram
- Wi sellense binden als ∙i∙ lam
- Mar eist dat hi es hem hout
17360
- So en dieter geen gewout
- Om dit balch hem holofernes
- Ende seide ic sal di bevroeden[8] des
- Dat geen god si achior[9]
- Sonder allene nabugodonosor
17365
- Miin grote here cambices
- Du moets met hem siin gewes
- Als icse winne ende di mede
- Dan saltu weten die waerhede
- Holofernes hiet hem daer na
17370
- Hem leden tote bethulia[10]
- ∙I∙ port die hi wilde winnen
- Mar doe ontsagen[11] die van binnen
- Ende bonden an ∙i∙ boem daer
- Der steden ∙i∙ deel wel naer
17375
- So datten die van binnen namen
- Ende brochten onder tvolc tesamen
- Ende seide wat hi hadde mesdaen
- Doe behilden sine sonder waen
- Hier bervan buten dat here
17380
- So dat waent[12] dat si sonder were
- Up wilden geven haer stat
- Ende seiden onder hem allen dat
- Helpt hem god niet binnen ∙v∙ dagen
- Dat si ember dat wilden wagen[13]
17385
- ∙I∙ weduwe nu merket dit
- Was in die port die hiet iudit
- Dor[14] scone ende reyne van live
- Soe scalt die papen alse keitive
- Dat si termiin[15] embermere
17390
- An doget van onsen here
- Setten souden dat ware quaet
- Soe seide minen stillen raet
- Ne willic u altoes niet leren
- Mar ic sal doen dwerc ons heren
17395
- Staet ter porten ic wil uutgaen
- Mettien porde soe wel saen
- Ende dioncwiif droech spise ende dranc
- Met hare ende dede vurwart den ganc
- Mar so scone was soe besonder
17400
- Dattie papen hadden wonder
- Ende over hare baden wale
- Daer soe ginc van berghe te dale
- Vingense die spiers[16] te hant
- Ende leidense daer soe vant
17405
- Holofernes die sat al dare
- Onder ∙i∙ dieren sparware[17]
- Van siden ende van goude verheven
- Ende menich steen daer in geweven
- Talreerst dat hise heeft versien
17410
- Wart sin herte bevaen mettien
- Ende soe nechem[18] openbare
- Holofernes sprac te hare
- Sech twi quaemstu vor ons neder
- Iudit die antworde weder
17415
- Onse volc bliift verloren saen
- Want het heeft sere misdaen
- God heeft mi gesent tedi
- Dat ic di bodscappe vri
- Ende ic di te iherusalem
17420
- Daer leede ende danne nim
- Dat volc onder diin gebod
- Hi sprac doet mi dit diin god
- So saltu grote vrouwe met uus[19]
- Wesen in nabugodonosors huus
17425
- Hi deedse leiden daer ter stat
- Aldaer lach siin grote scat
- So dat iudit dat gebad
- Dat hi hare geloefde[20] dat
f99v[bewerken]
- Dat soe nachts moste uut gaen
17430
- Haren god te biddene saen
- Hi liet haer al haren wille doen
- Drie nachten dede soe orisoen[21]
- Ende ginc aldaer soe wilde mede
- Holofernes hare bidden dede
17435
- Dat soe bi hem slapen soude
- Ende soe seide dat soe woude
- Ende quam tehem wel gepareert
- Ende als hi siet dat soes begeert
- Dranc hi van ioien so den wiin
17440
- Dat hi ginc slapen als ∙i∙ swiin
- Iudit hiet haren ioncwive
- Dat soe vor die dore blive
- Selve ginc soe voer hem staen
- Ende soe bad an gode doe saen
17445
- Dat hise gestarke teser stont
- Tholofernes hoefde stont
- ∙I∙ columme daer an hinc ∙i∙ swaert
- Ende dat trac iudit metter vaert
- Ende sloech hem thoeft af tenen slage
17450
- Haren ioncwive hiet soet dragen
- Ende nam den gueden sparwaer
- Ende ginc ter stat waert met haer
- Want haer tgaen nieman benam
- Ende teerst dat soe ter porte quam
17455
- Riep soe god es met ons ondoe
- Ende al dat volc liep toe
- Met lichte ende soe togede dare
- Dat hoeft ende den sparware
- Ende seide lovet gode met vlite
17460
- Alse achios die ammonite
- Holofernes hoeft gesach
- Van vare hi in onmachte lach
- Doe hi dit sach dedi tien tiden
- Hem na die iodsche wet besniden
17465
- Ende bleef ghelovich na die ure
- Thoeft hinc iudit an die mure
- Dit was ∙i∙ stoute daet
- Dit ghevel in die dageraet
- Tilike dat die ioden ut quamen
17470
- Mar doet die heren vernamen
- Dat holofernes selve was doot
- Vlo dat here dor de noet
- Entie ioden volgeden naer
- Ende sloegher menich daer
17475
- Binnen xxx daghen hebbe geloef
- Haelden si cume den roef
- Ende wat so holofernes was
- Hadde iudit als ict las
- Ende iudit sanc gode ∙i∙ sanc
17480
- Daer soe in vorseide sonder wanc
- Den doemdach ende dattie quade
- Ghepiint souden siin sonder genade
- Te iherusalem voer si daer naer
- Ende offerde onsen here daer
17485
- Holofernes grote riichede
- Ende vierden dien dach mede
- Ende iudit die wart daer na
- Gheheten cambisia[22]
- Soe leefde ∙c∙ iaer ende vive
17490
- Doe soe sciet van desen live
- Cambices nabugodonosor
- Wan daerna menighen tor
- In egypte ende wan dat lant
- Oec maecti dat si u bekant
17495
- In egypte die stat babilone
- Daer die soudane[23] dragen crone
- Wilmen die waerheit weten das
- Alse ons vorseide ieremias
- Doe hi egypten rumde dlant
17500
- Wart hi siec altehant
- In damas so bleef hi doot
- Cambises die here groot
- Mar cambices liet genen sone
- Mar ∙i∙ dochter hadde de gone
17505
- Die pantei[24] geheten was
- In persen waren als ict las
- Vii heren die al dlant
- Berechten onder sconincs hant
f100r[bewerken]
- ∙i∙ here wasser ende hiet ermeides
17510
- Ende nam die dochter ende seide des
- Dat hi des rikes tyrus kinde
- Huwen wilde want hi hetmiende
- Dat doe ionc was ende hiet merges[25]
- Hier an loech ermeides
17515
- Want cabices die here groot
- Hadde den broeder te voren doot
- Dat nieman wiste dan hi allene
- Doch so wan ermeides clene
- Mar vii maende droechhi crone
17520
- ∙I∙ broeder haddi ionc ende scone
- Ende seide dat ware merges
- Tyrus broeder kint cambices
- So dattie gone coninc wart
- Stout ende coene als ∙i∙ liebaert
17525
- Die dlant berechte van persi
- Ende penst dat merges niet si
- ∙I∙ dochter hadde hi als ic las
- Die des coninx amie was
- Hi hiet haer dat si bi nachte
17530
- Heimelic den coninc besachte[26]
- Oft hi hadde enighe oren
- Want cambices te voren
- Ermeides broeder doren af sneet
- In weet twi hine hadde leet
17535
- So dat die dochter dat besochte
- Ende soe den vader te maren brochte
- Dat hi sonder oren ware
- Himaket sinen gheslachte mare
- So dat si vii swoeren te samen
17540
- So dat si hem dleven namen
- Dese ii broeder wet vor waer
- En regneerden niet ∙i∙ iaer
- Die vii heren daer dlant an staet
- Namen onder hem der raet
17545
- Wie nemen soude pantei
- Ende soude siin daer bi
- So dat si ∙i∙ raet doch vonden
- Dat si up ∙i∙ margiin stonden
- Elc up ∙i∙ ors daer quamen
17550
- Vor dat pallais alle te samen
- Ende wies ors daer eerst nie[27]
- Wese coninc sonder enwie[28]
- Van desen vii hieter ∙i∙ dus
- Ydaspis sone coninc darius
17555
- Hi dede nachts vor sconinc zale
- Sinen stalwerder[29] in stilre halen
- Siin orse[30] ere merien riden[31]
- Smargiins alsi ginder tiden
- Ende tvolc te plaetsen was gestaen
17560
- Bedochte hem der merien saen[32]
- Ende niede ende wart coninc daer
- Dit was int xxxviii iaer
- Dat drike began van persi
- Te wive nam hi pantei[33]
17565
- Desen darius kinde wel
- ∙I∙ iode die was niet fel
- Hier te voren sprac ic van hem
- Dat hi tote iherusalem
- Van babilone die ioeden brachte
17570
- Hi was van davids gheslachte
- Want die goede iosias
- Wan den quaden iechonias
- Die nabugodonosor sloeg te doot
- Ende warpen uter stede al bloot
17575
- Iechonias ioachim
- Die wart ghewonnen van him
- Ende hi wan zalathiel[34]
- Die vader was zorobabel[35]
- Dits tgheslachte daer af quam
17580
- Soe die den duvel die macht nam
- Also die redene telt hier naer
- Zorobabel die horde daer
- Dat siin vrient dese darius
- Coninc worden was aldus
17585
- Want doe cambices up gaf twort
- Den tempel niet te makene vort
- Was zorobabel gevaren
- Tote desen darius te waren
- Die raet vanden coninc was
17590
- Ende sochte an den coninc das
- Te verkeerne sinen sin
- En diede meer no min
- Doe riet hem dus zorobabel
- Beloef den coninc van israel
17595
- Gheeft hi di die coninc crone
- Te makene sinen tempel scone
- Ende dattu noch salt weder geven
- Die vate die int lant siin bleven
- Dit wort beloefde darius
17600
- Ende es coninc van den huus
f100v[bewerken]
- Upten troest van deser conde
- Zorobabel maken begonde
- Den tempel biden gehete
- Zacharias den profete
17605
- Ende bi aggeus profetie
- Doe quamen die prince van surie
- Die hem twerc verboden dare
- En ware dat biden coninc ware
- So dat selve zorobabal
17610
- Ende haer coninc also wel
- Ten coninc darius voeren si saen
- Daer was hi vele bet ontfaen
- Dan hi waende hebben verdient
- Want onder des coninx vrient
17615
- Die siins liifs hude namen
- Waren gebeet mede te samen
- Ende deren waren mar twee
- Snachts hadde darius so wee
- Dat hi slapen niet en mochte
17620
- So dat hi ∙i∙ redene vort brochte
- Hem drien die hem waren bi
- Welc hem dinct dat starker si
- So coninc so wiin so wiif
- Ende beloefden sonder bliif
17625
- Die des ware wiis ende vroet
- Hi soude hem doen ere ende goet
- Smargiins so quamen si iii voren
- Daert alle die heren horen
- Entie ene seide openbare
17630
- Dattie coninc starker ware
- Want die mensche es bi naturen
- Here boven alle creaturen
- Entie coninc es smenschen here
- Dander priist den wiin mere
17635
- Dat die coninc menschen dwinget
- Dat doet die sin diet[36] volbringet
- Die cracht die de wiin heeft in
- Die dwinget des menschen sin
- Sorobabel seide in dien ghescede[37]
17640
- Dwiif es starker dan dese bede
- Ende dwinget dat machmen kinnen
- Hem die den wiingaert winnen
- Voedet ende draget dwiif
- Ende hem die gent dliif
17645
- Ende oec siemen sonder beven
- Den man vor dwiif setten dleven
- Het was sprac hi ip ∙i∙ dach
- Dat ic eens sconinc amie sach
- Die scone was entie hi minde
17650
- Vor alle dinc die hi kinde
- Ende was soe droeve ofte vro
- Die coninc was mede also
- Boven alle desen gelovets mi
- Segic dat dwiif starker si
17655
- Si es een willich ende verkert niet
- Gods waerheit eist diet al besiet
- Soe maket al ende berecht
- Al die werelt nu ende echt
- En mach niet iegen haer staen
17660
- Alle volgeden siis sonder waen
- Dat zorobabel seide waer
- Darius hiet hem eeschen daer
- Dat hi wilde mar hi bat
- Dat hi weder in sine stat
17665
- Den tempel liete maken hem
- Ende men in iherusalem
- Weder sende ons heren vate
- Die coninc was vro utermate
- Want hem dinct daer of
17670
- Dat het was siin belof
- Ende dede in sine lettre setten
- Dattie prince niet en letten
- Hen die an den temple wrochten
- Mar dat si hem helpe sochten
17675
- Van sconinc rente inden lande
- Ende si brochten hem offerande
- Wiin zout ende coren
- Om dattie ioden hier te voren
- Gode souden bidden ginder
17680
- Vor siin liif ende sine kinder
- Wie sore oet yet iegen doet
- Hi verbort[38] liif ende goet
- Oec sende hi bi zorobabel
- Ons heren vate also wel
17685
- En kerde dur dlant van calde
- Ende voerde voer hem der ioden mee
- Men bestont[39] dwerc daer
- Ins sconinc darius ander iaer
- Vulmaect[40] wart inden vii iare
17690
- Na die gelike na die gebare
- Recht alst salomon die here
- Hadde gemaect wilen ere
f101r[bewerken]
- Leden wast xvi.c iaer
- Datmens eerst begonde daer
17695
- Alse orlof gaf die coninc tyrus
- Doe starf die profete aggeus
- Eerlike groefmen ende wel
- Doe quam tvolc van israel
- Ende wiedene in marre als men sach
17700
- Upten xiii dach
- Paschen hilden si na die wet
- ·I· arke hebsire in geset
- Mar niet en wanic dat soer[41] was
- Die gene die eerst ghemaect was
17705
- Alse pifanius scriift vor waer
- Mar soe was gemaect daernaer
- Oec bleef doet zacharias
- Die bi aggeus geleit was
- Daer na verloes daris die man
17710
- Egypten dat cambices wan
- Ende hi starf doe nam die crone
- Tarces siin sone te lone
- Na daris tiden als ic gome
- Doe begonsten die van rome
17715
- Haer coninc te done of
- Ende hadden raet divers[42] int hof
- Tien tiden so hadde sonder ghilen[43]
- Dat roemsche rike mar xv milen
- Sonder Crone waren si dus
17720
- Toten keiser iulius
- Tien tiden starf pictagoras
- Die vinder van musiken was
- Terces conink daris sone
- Eerde gode als degone
17725
- Die sinen vader wilde slachten
- Egypten wan hi met crachten
- Hi was die gene die grieken wan
- Want alexanders werken began
- Doe was derin iherusalem
17730
- Elyachim[44] ende onder hem
- Was algader dat iodsche lant
- Hi was biscop als ict vant
- Die ioden bleven nu meer vort
- Sonder coninc alsment hort
17735
- Ende van biscoppe berecht
- Als ghi hier naer selt horen echt
- Na terces was achalamus[45]
- Coninc in persen wi lesen dus
- Hi regneerde maende sevene
17740
- Gheboren wert in sinen levene
- Socrates die filosofien
- In sinen tiden was gesien
- ·I· steen van den hemele gevallen
- Indie griexe zee met allen
17745
- Die gemaect was als ·i· geet[46]
- Dus staet bescreven als ict weet
- Ataxarces was daer naer
- In persen coninc wet vor waer
- Tien tiden die pape esdras
17750
- Die wel in sinen huse doe was
- Screef bider herten ende vant
- Die wet algader die verbrant
- Was van den quaden nabusardan[47]
- Die wile datmen iherusalem wan
17755
- Die wet sinen volke te leerne
- Die coninc om hem te eerne
- Esdras wan orlof an hem
- Te vaerne in iherusalem
- Die gaf hem lettren in surien
17760
- Ten persen in sire partien
- Dat coren olie ende zout
- Ende gelt coren van sire scout
- Ende alle die vanden tempel mede
- Scalt hi quit dor sine bede
17765
- Oec omboet esdras waren
- Die gevangene israelsche scaren
- Die waren int lant van caspia[48]
- Dat het hem mede volghe na
- ·I· dusent ende ·ix· hondert
1770
- Ende xx man wien soes wondert
- In ataxarces vii iaer
- Voeren si te lande dats waer
- Te iherusalem voeren si saen
- Ende hebben daer offerande gedaen
17775
- Daer vernam hi dattie ioden
- Ghelic den onwetenden roden
- Iegen die wet die god verbiet
- Ghewet[49] waren alse heidine diet
- Die sciet[50] alle esdras daer
17780
- In ataxarces xx iaer
- Was ·i· iode hiet neemas
- Die des coninc scinke[51] was
- Die vernam ter selver ure
- Iherusalem siin sonder mure
f101v[bewerken]
17785
- Ende misbaerder omme sere
- So dat hi an sinen here
- Orlof nam te vestene scone
- Ende voer dor dlant van babilone
- Ende voerde voer hem die gevane
17790
- Met groter pinen als ic wane
- So veste hi weder die stede
- In hongher ende in onvrede
- So dat hire ii iaer an wrachte
- Datmen hem die mare brachte
17795
- Dat hem theilige vier gebrac
- Daermen dofferande mede ontstac
- Ende dat ieremias die colen
- Entie brande hadde verholen
- Gheleit int lant van iosafat
17800
- Doemen vellede die stat
- Daer si genen pit up braken
- Vonden si die colen en ontstaken
- Die offerande wet vor waer
- Ende dat leiden si upten outaer
17805
- Ende aldaer dofferande up lach
- Dat ontstac daermen toe sach
- Dies dancten si gode onsen here
- Dat hi hem dede al selke ere
- Esdras die leerde hem die wet
17810
- Die van gode was geset
- Entie van moysesse was bescreven
- Els waren si verloren bleven
- Oec sodede ieremias
- Want die stede ydel[52] was
17815
- Dlant volc wonen inden steden
- Som bi den cavele[53] som biden beden[53]
- Te sinen here keerdi daernaer
- In ataxarces xxvii iaer
- Doe hi starf leesmen van hem
17820
- Dat hi keerde in iherusalem
- Ende beterde die dinc diere noet was
- Ende doe doet was esdras
- Was hem ghemaect ·i· sepulture
- Want menne gravede biden mure
17825
- Na ataxarces droech in persi
- Tarces crone lese wi
- Danne was maende mar twee
- Sochdanud leefde lettel mee
- Mar vii maende wi lesen dus
17830
- Ende daerna darius nochus
- Die verloes egẏpten lant
- Tien tiden ontstac die brant
- Van ethna dien bergh in cẏsilen
- Entie noch bernt ter wilen
17835
- Ende doe levede ẏpocras
- Die vinder van fisiken was
- Plato die werd doe geboren
- Daer wi wonder af sellen horen
- Daer naer droech assverus crone
17840
- Daer ic ·i· ieeste af scrive sone
Nota's[bewerken]
- ↑ arfaxat: Arpaksad (Vulg. Arfaxat; Hist.Schol. Arphaxad), in de bijbel genoemde (maar verder onbekende) koning over de Meden ten tijde van Nebukadnessar. Bijbel: Jdt 1:1, Hist.Schol. Lib.Judith Cap.I
- ↑ gavel: belasting
- ↑ niemens: niemand
- ↑ madian: Midjan (Vulg./Hist.Schol. Madian), gebied van de stam Midjan. Er was ook een stad Madian ten oosten van de golf Akaba, vgl. Bijb.Enc. s.v. Midjanieten. Bijbel: Ex 2:15, Hist.Schol. Lib.Ex. Cap.VII
- ↑ viten: hier in de betekenis van levensbeschrijving
- ↑ gehingen: gedogen, toelaten, toestaan
- ↑ niewinge: onlangs
- ↑ bevroeden: leren, aantonen, uitleggen
- ↑ Achior (Vulg./Hist.Schol. Achior), leider van de Ammonieten ten tijde van Holofernes. Bijbel: Jdt 5:5, Hist.Schol. Lib.Judith Cap.I
- ↑ bethulia: (betulia) Betulia (Vulg. Bethulia; Hist.Schol. Bethuliam (acc.)), stad op de noordoostgrens van Judea. De precieze ligging van deze stad is niet bekend. Volgens de Bijb.Enc. waarschijnlijk een schuilnaam voor Sichem in de provincie Samaria. Bijbel: Jdt 7:1, Hist.Schol. Lib.Judith Cap.I
- ↑ onstsagen: van ontsien, vrezen, bang zijn
- ↑ waent: van wanen, verwachten, menen, vermoeden, willen
- ↑ ember: immer, altijd
- ↑ dor: (dore) in hoge mate, zeer
- ↑ Termine: hier in de betekenis van: Grens, een bepaald afgebakend of omschreven gebied
- ↑ spier: Verkenner, verspieder, spion
- ↑ sparware: muskietennet
- ↑ nechem: neech hem van nighen: een (diepe) buiging maken; buigen voor
- ↑ uus: ons, voor het rijm?
- ↑ geloefde: van geloven, vertrouwen, vertrouwen stellen in iemand
- ↑ orisoen: gebed
- ↑ cambisia: Cambisa, in de Rijmb. abusievelijk opgevat als erenaam van Judit. De erenaam werd aan Judit toegekend na de overwinning op Holofernes, de generaal van Cambyses (Nebukadnessar). In Maerlants bron is het de naam van de feestdag die deze overwinning memoreert: Et diem hanc in numero sanctorum dierum receperunt, vocantes Cambysem secundum Nabuchodonosor (Hist.Schol. Lib.Judith Cap.I).
- ↑ soudane: (soudaen) vorst, heerser in oosterse landen (sultan)
- ↑ pantei: Panthei (Hist.Schol. Panthaei (acc.)), volgens de Rijmb. en Hist.Schol. een dochter van Cambyses die verder kinderloos stierf. De bedrieger Smerdis (Gaumata) nam haar tot vrouw om zo de heerschappij te verkrijgen. Volgens het WDO s.v. atossa heette Panthei Atossa, en was zij niet de dochter maar de echtgenote van Cambyses. Bijbel: Hist.Schol. Lib.Judith Cap.II
- ↑ merges: Smerdis (Hist.Schol. Mergus), zoon van Cyrus de Grote. Hij werd op bevel van Cambyses, zijn broer, vermoord. Na zijn dood verwierf de magiër Gaumata (ermeides in het citaat, smerdes in de Hist.Schol.) de macht door zich voor hem uit te geven. deze passage gaat als volgt in de rijmbijbel van 1285: ‘Jn percen waren (...) .vii. heren die al tland. Berechten onder des coninx hand. Een wasser hiet ermeides. Die nam die dochter (van Cambyses) ende seide des. Dat hi dat rike cirus kinde. Houden wilde want hijt minde. Dat nochtoe ionc was ende hiet merges’
- ↑ besachte: moet eigenlijk besochte zijn, maar aangepast voor de rijm. Van bezoeken hier in de betekenis van onderzoeken, inspecteren
- ↑ daer eerst nie: daar het eerst zou hinniken
- ↑ enwie: afgunst
- ↑ stalwerder: Stalbewaarder, opzichter over een stal of de stallen van een vorstelijk persoon, stalmeester, ook stalhouder, herbergier.
- ↑ orse (ors): Kostbaar paard. In de ambtelijke teksten worden paarden met een waarde van twintig pond of meer aangeduid met ors en die van een lagere waarde met pert (zie voor aanhalingen met prijzen van een pert ald.). Vgl. ook Davis 1989, p. 67. In de onderstaande aanhalingen wordt een ors duidelijk onderscheiden van een pert resp. een rosside. Een ridderpaard wordt altijd een ors genoemd.
- ↑ sire orse ere merie riden: zijn paard, een strijdros was altijd een hengst, een merrie laten ‘berijden’ (dekken).
- ↑ Bedochte hem der merien saen: dacht hij (de hengst) onmiddelijkk terug aan de merrie en hinnikte.
- ↑ pantei: Panthei (Hist.Schol. Panthaei (acc.)), volgens de Rijmb. en Hist.Schol. een dochter van Cambyses die verder kinderloos stierf. De bedrieger Smerdis (Gaumata) nam haar tot vrouw om zo de heerschappij te verkrijgen. Volgens het WDO s.v. atossa heette Panthei Atossa, en was zij niet de dochter maar de echtgenote van Cambyses.
- ↑ salathiel (salatiel): Sealtiël (Vulg. Salathiel), voorvader van Maria, in Mt 1:12 zoon van Jekonja en vader van Zerubbabel. Bijbel: Mt 1:12
- ↑ Zorobabel: Zerubbabel (Vulg./Hist.Schol. Zorobabel), zoon van Sealtiël, stadhouder van Juda voor de Perzen en leider van de tempelbouw. Bijbel: Vgl. 1 Kr. 3:19, Hist.Schol. Lib.Dan. Cap.XVII
- ↑ diet: volk, krijgsvolk
- ↑ ghescede: waarschijnlijk geschil (ghescele)
- ↑ verbort: verbeuren
- ↑ bestont: begon, van bestaen hier in de zin van ondernemen, aangaan
- ↑ Vulmaect: afgemaakt, afgewerkt
- ↑ dat soer was: dat zij het was (de ark)
- ↑ divers: verscheidene diverse, alleen gebruikt in Westvlaanderen. In ander hs. is dit ‘ghevers’
- ↑ ghilen: spotten (met), schertsen
- ↑ elyachim: Eljakim (Hist.Schol. Eliachim), nog niet geïdentificeerde hogepriester. Vgl. Hist.Schol. Lib.Judith Cap.IV: Eo tempore princeps fuit sacerdotum Eliachim, sive Joachim filius Jesu (...). Nu 12:41 kent een priester Eljakim, Nh 12:26 een hogepriester Jojakim, zoon van Jesua. Bijb.Enc. s.v. Jojakim (2): 'Hogepriester na de ballingschap'. Bijbel: Hist.Schol. Lib.Judith Cap.IV
- ↑ achalamus: Artabanus (Hist.Schol. Artabanus), hofmaarschalk van de Perzische koning Xerxes I, die hij in 465 v.C. vermoordde. Bijbel: Hist.Schol. Lib.Judith Cap.IV
- ↑ Geet: geit
- ↑ Nabusardan: Nebuzaradan (Vulg./Hist.Schol. Nabuzardan), bevelhebber van de lijfwacht van Nebukadnessar. Bijbel: 2 K 25:8, Hist.Schol. Lib.IV Reg. Cap.XLV
- ↑ Caspia: Kaspië (Lat. Caspia), in de oudheid de benaming van het land aan de Kaspische Zee. Alleen aangetroffen in de verb. dat lant van caspia, -ien. Vgl. Hist.Schol. Lib.III Reg. Cap.XXVI Add.1: ultra montes Caspios.
- ↑ ghewet: gegarandeerd, maar waarschijnlijk moest hier ghehuwet staan
- ↑ Sciet: van scheiden
- ↑ scinke: Schenker, dienaar die met de drankvoorziening is belast; ook: dienaar die aan tafel de drank inschenkt.
- ↑ idel: M.b.t. land en hofsteden met land: leeg, onbewoond, woest.
- ↑ 53,0 53,1 cavele: Lot, loting; Oec so dede neemias. Want die stede. idel was. Tland+volc wonen in der steden. Some met cauele some met beden. (Ook liet Nehemia, omdat de stad leeg was, de plattelandsbevolking in de stad wonen; sommigen door loting, sommigen door te smeken.)