Architectura/Jaargang 5/Nummer 1/Rapport van de beoordeeling der schetsprijsvragen 9 en 10

‘Rapport van de beoordeeling der schetsprijsvragen 9 en 10’ door K. de Bazel

Afkomstig uit Architectura, jrg. 5, nr. 1 (zaterdag 2 januari 1897), p. 5-6. Publiek domein. In Architectura van 9 januari 1897 staat met betrekking tot dit artikel een verbetering.

[ 5 ]

Aan het Bestuur van het Genootschap 
„Architectura et Amicitia.” 

RAPPORT VAN DE BEOORDEELING
DER SCHETSPRIJSVRAGEN 9 EN 10.

 9. „Ontwerp van een stookplaatsommanteling in de wachtkamer van een openbaar gebouwtje.”
 Ingekomen zijn 8 antwoorden onder de motto’s:

Xara.	Coba.
L. D.	Villa.
P. P.	Koningstijl.
Winter.	Scheurkalender.

 Alle inzendingen voldoen in hoofdzaak aan de opgegeven maten en de voorwaarden zijn door allen nagekomen behalve door den ontwerper van motto Winter.

 Motto Koningstijl.

 Dit ontwerp, bestaande uit pilasters, sterk naar voren hellende consoles, daaroverheen een voorstuk van zandsteen en daarboven een houten betimmering of gestucadoord lijstwerk? Geeft blijk van weinige vertrouwdheid met dergelijke samenstellingen en van nog minder logisch denken bij het toepassen van zulke materialen:
 1e. kunnen de zwaluwstaartsgewijs in den muur ingelaten consoles den last van het daarboven geplaatste metselwerk niet dragen.
 2e. is de verbinding van het voorstuk met de stukken zandsteen boven de consoles gelegen, wel hout - maar geen steen-constructie.
 3e. zouden die stukken zandsteen door den daartusschen gemetselden boog uitspatten.
 4e. zijn noch de vormen der zandsteen noch die van het pleisterwerk daaraan geëigend.
 5e. is bij de gestelde constructie van vloer en plafond op ijzeren balken de rondloopende gestucadoorde kroonlijst niet op zijn plaats.

 Motto Scheurkalender.

 Evenmin als het motto getuigt de teekening daaronder ingezonden van veel vindingrijkheid.
 Twee baksteenen zuiltjes, 1 steen in ’t vierkant, dragen een ijzeren balk, door ankers aan den muur bevestigd, daarop en op een tusschen muur en balk geslagen gewelfje is de rookleiding schuin teruggemetseld.
 Het geheel is ondoordacht en slordig samengesteld en slecht van verhouding.

 Motto Villa.

 Samengesteld uit hardsteen, baksteen en bepleisterd metselwerk, heeft dit ontwerp meer van een poortingang dan geschiktheid voor stookplaats.
 Hoewel de materialen op zichzelf hier vrij goed zijn toegepast wat vorm betreft, is toch een groote fout in de samenstelling, dat zonder het aanwezig zijn van verbindend ijzerwerk [ 6 ]de baksteenen bogen de vrijstaande hardsteenen zuiltjes omver zouden werpen; bovendien is de verbindende ijzeren stang aan den zijkant, inplaats van bij den aanzet der bogen, een heel eind lager geplaatst, waardoor bovengenoemd gevaar zelfs nog bestaat.
 Uit de plaatsing van het rookkanaal kan vermoed worden, dat ontwerper bedoeld heeft binnenin een gewelf te slaan, en dat alles komt op rekening van de vrijstaande zuiltjes.
 Hoe de houten vloer in dezelfde richting als de ijzeren balken en vlak daarop, moet worden vastgemaakt, schijnt de teekenaar zich niet af te vragen.

 Motto Coba.

 Als steunpunten, uitgesneden plaatijzer versterkt door hoekijzers en versierd met alluminium, deze dragende een ijzeren balk, waarop verder de schoorsteenboezem met rookleiding op de gewone wijze is gemetseld.
 Behalve de boezem, die bepaald slecht is, hebben alle deelen dezer teekening op zich zelf eenige verdienste, maar het onderling verband ontbreekt, door de gebruikte materialen en door de vormen die daarvoor zijn gebezigd.
 De ijzerconstructie, die wel aardig gevormd is, hoewel niet is aangegeven op wat manier de alluminiumversiering daarop aangebracht is bedoeld, past niet en sluit ook slecht aan bij de houten bank en lambrizeering, evenmin als dit alles behoorlijk voltooid wordt, door de allerongelukkigst uitgevallen bekroning van de rookleiding.

 Motto Winter.

 Dit ontwerp, waaraan de gevraagde horizontale doorsnede ontbreekt, geheel in natuur- en baksteen uitgevoerd, is in afwijking van alle andere ontwerpen, verdienstelijk, door het in verband met de ontworpen open vuurhaard zeer laag aanbrengen van de overhuiving, waardoor de rook zonder zich te verspreiden wordt opgevangen; minder juist is het, de zijkanten nog eens open te werken, waardoor een onaangenaam konfiikt ontstaat met de aansluitende houten bank; evenmin wordt de deugdelijkheid verhoogd door aan den op zichzelve vrij eenvoudigen vorm aangebrachte profileeringen en versieringen.

 Motto P. P.

 De eenige verdienste van dit ontwerp bestaat in de met zorg behandelde en aardig er uitziende stookgelegenheid zelve, een rooster van staafijzer voor het stoken van houtblokken en in eenvoudige ommetseling afgehangen à jour bewerkte deurtjes; het eenige gebrek hierbij is, dat de aschlade niet genoeg vooruit steekt, waardoor het vuur daaroverheen op den vloer kan vallen. De rest van dit ontwerp is in tegenstelling van het vorige, overladen, onnoodig en slecht samengesteld. Slechte samenstelling is het hellend plaatsen van de baksteen aan de niet loodrechtstaande hoeken, waardoor de horizontale lagen schuin ingekapt moeten worden of anders zonder verband daarmede gemetseld.
 Overladen en onnoodig zijn:
 1e. de hardsteenen lambrizeering met volgens de bijgevoegde memorie van toelichting gepleisterde vakken, (als pleisterwerk voor lambrizeering voldoende is, waarom dan hardsteen er bij aangebracht?)
 2e. de vooruitstekende op uitkragingen overgemetselde, in de hoeken en tegen den schoorsteen doorgebroken baksteenen bogen, die het geheele wandvlak bederven.
 3e. de als plankjes er uitziende hardsteenen consoles onder de ijzeren balken.
 4e. de spiegel voor den schoorsteen, die achterover helt, dus alleen de zoldering weerkaatst.

 Motto L. D.

 Bij dit ontwerp is het ondergedeelte een weinig uit de goede verhouding gerekt, daardoor is de geheele hoogte in twee gelijke deelen verdeeld, wat hier een minder goed effect oplevert. De wijze, waarop het voorkanaal is aangegeven, veronderstelt, dat een gewone kachel het verwarmingsmiddel zal zijn. Dan is 1e de hoogte van het onderstuk overdreven. 2e de aangegeven breedte van het bovenstuk onnoodig. Voor een keukenschoorsteen die ook ventilatie en wasemkanalen bergen moet is die verhouding geschikt. De manier waarop de stukken zandsteen allen even diep in den muur gaan deugt niet.
 Overigens is dit ontwerp uitstekend geteekend en de materialen zijn goed volgens hun karakter behandeld, deze ontwerper geeft, door op kleine schaal het plan van het lokaal te teekenen, het bewijs dat hij ook overdacht heeft in welken toestand zijn werk geplaatst is.

 Motto Xara.

 Een ontwerp van goede verhoudingen en bij elkaar passende behandeling der materialen.
 Echter is ook hier de stookgelegenheid niet voldoende opgelost, voor open vuur zooals hier blijkbaar bedoeld, is de overhuiving te weinig vooruitstekend, ook is niet voldoende gezorgd voor gelegenheid tot wegruimen van de asch.
 De ontwerper heeft aan het in het programma gevraagde nog toegevoegd verdienstelijke details van enkele onderdeelen, die echter de fout hebben van gegoten ijzer, gesmeed ijzer, zandsteen, beeldhouwwerk, alle verschillende materialen in hetzelfde karakter geteekend voor te stellen.

 De jury besluit na bovenstaande overwegingen den prijs toe te kennen aan motto Xara en de ontwerpen onder motto’s L. D. en P. P. eervol te vermelden.

10. Ontwerp van een glas in lood raam.

 Ingekomen een antwoord.

 Motto Atmosfeer.

 De ontwerper heeft voor de moeielijkheid gestaan van aan dezen eisch van het programma te voldoen: „gekleurd glas in lood waarvan de lijnen en kleuren zoodanig ontworpen zij}}n, dat beide ramen een naar elkander wijzend patroon vormen en te zamen als ornament één geheel vormen.
 Hij heeft dan ook wel beide helften uit een gemeenschappelijk beginpunt ontworpen maar verder elk op zich zelf iugesloten door een rand, waar veel voor te zeggen is, omdat de zwaarte van den middenstijl 22 cM. in dit geval werkelijk een beletsel mag heeten. Overigens zijn in deze teekening groote gebreken aan te wijzen, wat betreft de wijze van samenstelling en het onderling verband der stukken. Dit moet bij glas in loodzetting altijd zoodanig zijn, dat de stukken glas verspringend verband vormen, zoodat niet zooals hier, lange vette lijnen lood voorkomen, waardoor de glasvakken in helften gedeeld en door winddruk enz. beschadigd kunnen worden.
 Tevens dient gelet op de vormen der stukken glas, zoodat die niet te scherpe hoeken vormen of met aanhangsels die onmogelijk heel blijven.
 De glasroeden zijn 60 cM. van elkaar geplaatst, daartusschen moesten zeker 1 of 2 bindroeden ter versterking zijn aangebracht.
 Het ornament is hier en daar verdienstelijk, de kleur-verdeeling is erg verbrokkeld en niet fraai.
 De Jury besluit, dit ontwerp niet te bekronen maar daaraan 10 gulden toe te kennen ter aanmoediging.

De Jury W. KROMHOUT Cz. H. G. JANSEN. K. DE BAZEL,
Rapporteur.