Der Naturen Bloeme/Derde Boek (1)

Uit Wikisource
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
Der Naturen Bloeme
Eerste Boek · Tweede Boek (1) · Tweede Boek (2) · Derde Boek (1) · Derde Boek (2) · Vierde Boek · Vijfde Boek · Zesde Boek
Zevende Boek · Achtste Boek · Negende Boek · Tiende Boek · Elfde Boek · Twaalfde Boek · Dertiende Boek


Der Naturen Bloeme .iii. - van den voglen

Nu comet hier van den voglen vort

menech sonderlange wort

dar bispel an es, ende dachcurtinghe

medicine, ende leringhe.

Ghebiedijt here, ghi sullet lesen

die wile dat ghi ledech sout wesen.

Mar eric spreke van elken alleene

hort voren spreken int ghemeene.


Elc voghel in vlieghene snel

die ne mach te voet niet wel,

alsemen mach andie swalewe sien.

Cleine vogelkine plien

meer te singhene dan die grote.

Bitende vogle ende hare ghenote

sijn starc van barsten ende van dien.

Alrande vogle plien

clauwen te hebne, alse wijd weten.

Some hebsi die voete ghespleten

ende some versament in een vel.

Negheen voghel n'es snel

die sporen draghet als .i. hane.

Hinnen ende ganse, alsic wane

bringhen eiere, alse wi sien

dat sij gheens noetens plien.

Mar si sijn van aregheren smake

dan dandre, dats ware sake.

Crombect voghel hevet meest cracht,

hi levet oec al bi der jacht.

Andre vogle leven bi wormen,

vissche, slanghen, van menegher vormen.

Water vogle, verstaet mi wel

die over die clawen hebben dat fel,

die vlieghen te samen bi scaren.

Ende die bi vleesche leven te waren

ne vanghen hare ghenoete niet,

also alse die visch oec pliet.

Maer die sporeware oec jeghen wet

hi vaet gherne sijn muschet.

Het sijn vele vogle cranc,

die vruchten den winter stranc,

die in waremen steden varen.

Vele vogle sijn te waren

die wintertijt in hole slupen

ende in die wareme erde crupen,

dar elc andren verwaremt ter noet.

Ende ligghen dar wel half doet

ende sonder eten langhe gheduren

met Gods crachte meer dan bi naturen.

Bitende vogle alle ghemene

pleghen te vlieghene alleene,

dat doet hare vrecke maniere.

Vogle minnen clare riviere.

Alsi laten die vlogle hanghen

sijnsi met evele bevanghen.

Vogle van proien ghemene

sitten node up die steene,

ende dat wiset hem nature

dat elc sire clauwen dure.

Het hevet hem nature vor war

dat sien ghegheven clar,

om dat sij verre sullen sien

proie die si te vane plien.

Bosch vogle die sijn ghesont

want men verduetse in corter stont.

Bitende vogle versamen niet

sonder alsmen notens pliet.

Duven, ganse, zwanen, spreewen

rouke, couwen, vinken, meewen

ende hare ghelike vlieghen bi scolen

van lande te lande dolen,

ende gheneren hem ghemeene.

Want sochte vogle sijn node allene

Some hebsi leeders t'haren weghen,

als wilde ganse ende cranen pleghen

Some vlieghen si tropmale ghemene,

als sprewen ende andre vogle cleene.

Some als musschen bliven int lant,

some vliensi dor tswinters pand,

als swalewen ende odevaren

Some wilsi in bussche varen

ende dar hare feesten driven,

some wilsi in husen bliven.

Sulke sijn die hem bekeren

dat sij onder andre vogle luud leren,

ende weder maket des menschen tale,

alse ment an d'aecstre siet wale,

an papegaie, ende andre mede.

Als menech es der vogle sede

al sinsij misselic in ghedane.

Nature hevet in ontfane

ende in winne ghegheven

vordeel den clenen, ende ets hem bleven


Nu hord van elken sonderlinghe

sine nature ende sine dinghe

Ende elc na dandren min no mee,

na d'ordine van .a.b.c.


Aquila es die aren;

sente Augustijn seit te waren

dat hi coninc es tevoren

boven alle vogle utevercoren,

dies vintmene ghecront ghescreven.

An proie leit al sijn leven

so scarp siet hi, dat hi ghedoghen

mach metter sien van sinen oghen

dat't int sonnescijn ghevesten mach.

Des sietmen up meneghen dach

dat hi gherne omme dit

metten oghen in de sonne sit.

De aren plecht, seit Augustijn

alse sine jonc .i. deel groot sijn,

dat hise metten clawen up heft

ende siet wie so dan die sonne beseft

Die dan hebben so starke oghen

dat si die sonne conen ghedoghen

naturliker te scouwene ghinder,

die houti over sine edele kinder.

Ende die hem van der sonnen vervard

houti over eenen bastard.

Ambrosius segt dat sulc spreect

dat hi sinen bastard versteect,

om dat hem vernoit ghinder

te voedene so vele kinder.

Ende dat nes niet altoes sine sede

maer het doet sine ghierechede,

ende om dat hi niet wille ontvrien

de edeleit van sire partien.

Maer Ambrosius segt over waer

dat .i. voghel es, ende hetet fulica,

nempt met hem die jonc verdreven,

ende voet den sinen beneven.

Adelinus die meester sprect:

Alse die aren van ouden breect

soeket hi ene fonteine cout

ende vliechtet upwaert met ghewout,

boven allen swerken, segt hi

dar der sonnen vier comt bi,

ende hem die donkereit van den ogen

der sonnen hitte doet verdroghen.

Dan valt hi neder met ghewout

in die diepe fonteine cout,

driewarven ter selver vard.

Dan vlieghet hi te sinen neste ward

te sinen jonghen, die sijn so oud

dat si te proien hebben ghewoud.

Versieket es hi inder ghebare

als of hi in enen rede ware.

Hi wert ontplumet, dan moeten voeden

sine jonc, ende broeden

ontier ende hi verjonghet ghinder.

Up dit so merct gi, quade kinder,

wat u stomme beesten leeren,

die vader ende moeder gheneeren.

Noch seghet ons sente Augustijn:

Alse die arene sere oud sijn

ende hem die bec werdet lang,

so doensi t'enen stene ganc

ende makene weder ende slipen

haren bec, so dat si gripen

hare spise also der mede,

dat si eten na hare sede.

Gherne maket hi hoghe sinen nest.

In sinen nest vintmene best

den steen die echites heet,

om dat hi bi naturen weet

dat hi te sinen jonghen es goet.

Die aren es so wel ghemoet,

al heveti sere langhe ghevast

dat hi node ontseghet ghenen gast,

maer eten mede al hare begheren.

Ende ghebrect hem an sin verteren,

sijn naeste gast moet betalen

dat hem al dandre onthalen

Aristotilus die seghet

dat hi .ii. jonghe te hebne pleghet.

Nochtan dat hi .iii. eyere hevet,

maer dat .i. ey hi beghevet

ende werpet och ute sinen neste.

Doch segghen ons die beste

datmen hevet te someghen stonden

in sinen nest .iii. jonghe vonden.

Mar Aristotilus die seghet

dat hi bi naturen pleghet

ute enen eye jonghe twee

te bringhene, dat es wonder mee.

In Plinius boeke staet

dat hem no blexeme no donre ne scaet.

Ende hem die rechter voet es meest.

Alsi sine jonc starc vereescht,

so wil hi se van hem weren

om dat si hem leren gheneren

ende sine proie niet ne nemen.

Dus soude et elke moeder temen

hare kinder van hem te jaghene,

ende hem leren te bedraghene

met hars selves pine te waren.

Tusscen den hert ende den aren

so es .i. strijd tallen tiden.

d'Aren can metten vloghele striden

ende verdrinctet den hert metten slane,

dat hi achterward moet gane

tote dat hine van der roetsen verdrivet,

ende hine also somwile ontlivet.

Mar die hert werpt weder mul

ende doet den aren sine oghen vul.

Ende tusschen den aren enten drake

sones van vreden ghene sake.

Die aren slatene ende vliet.

Ende mach die drake verknopen yet

met sinen starte sine vlerken dan,

so wreket hi hem wel der an.

Dar hi in rotsen maket sin nest

of te up bome dart hem dinket best,

comter drake toe of man

ofte ander diere, so vechti dan.

Ende avonturt sijn leven ghinder

om te bescermene sine kinder.

Ende goemse nacht ende dach

tote dat hem elc gheneren mach.

Up sine scouderen hise oec set

ende leerse vlieghen na sine wet.

Alle edele vogle te waren

ontsien ghemeenlike den aren,

ende des daghes dat sine sien

wilsi qualike der proien plien.

Van dien ghervalke seit die glose

doet den aren dicke nose

ende hine vaet. Merket die ghervalke

bedieden wel die dorpar scalke,

die hem niet ne wille keren

onderdaen te sine haren heren,

ende haer heerscap quetsen ende jaghen.

Des salse God der omme plaghen

Plinius bescrivet ende bekende

dat inder werelt nort ende

eenrande aren, ende groot sere

bringhet .ii. eier, ende nemmeere

ende leecse in sinen nest.

So vaet hi dar hi toe comt best

eist den hase ofte den vos.

Die maecti van den live los

ende windt die eier in dat har.

Ende laetse vor die sonne dar,

anders so ne broet hise niet.

Ende alsi sine jonghe siet

helpet hem, tote dien daghen

dat si hem selven moghen bejaghen.

Kiramidarium boec die seghet

dat die aren te hebne pleghet

in sine winbrauwen stene .ii.

Die den steen breken ontwe

dat men in die blase draghet.

Des arens bec, alsi gewaghet,

diene onder sijn hovet leghet stille

nachts soudem dromen dat hi wille.


Arpia, als Adelinus cande

es .i. voghel van verren lande.

Te Strapidos inde wostine

pleghen harpien te sine.

Met hongre altoes verladen

cume machmense versaden.

Si hebben clawen crom ende wreet

en te gripene ghereet.

't Anscijn heveti na den man

maer lettel dogheden der an.

Wien bediedet bet die harpie

dan dien God vermaledie:

den woekerare, die nacht ende dach

gapet ende niet versaden mach.

Al es hi ghelijc den man

dar nes ghene menscheit an.

Harpia pleghet, ne twifelets niet,

den eersten mensche, die so siet

wanderen inde wostine groot,

vermach soene, so slatene doot.

Alsoe te watre comt na dien

dar soe hare selven mach gesien,

ende soe siet dat soe hevet dot

van anscijn hare ghenoet,

werd so drouve ye lanc so meere

om dat so doot hevet haren here,

ende oec somwile selve doot blivet.

Ende emmer vort soe rouwe drivet.

Somwile ghevallet, horic lien,

dat men ghetempmet hevet harpien.

Ende die oec spraken na den man,

mar gheen bescheet so nesser an.


Agotile, dats bekent

.i. voghel van Orient

of in Arabien, alsmen seghet,

die .ii. eyer of .iii. pleghet

te bringhene, ende es grot oec mede.

Dese pleghet ene vremde sede

hi sughet die gheete, inder gebare

als oft .i. oekin ware.

Ende hets wonder dat mer of toghet,

want die gheet te hant verdroget

alse sughet agotile.

Plinius die seghet noch mee

dattet gheproevet es ende bekent

datter die ghete of werden blent.


Ardia in onse Latijn

mach in Dutsch .i. reygher sijn.

Ardia heeti, alsmen ons seghet

om dat hi hoghe te vlieghene pleghet,

ende dat dicke boven swerken

dar negheen tempeest mach werken.

Int water es sine lijfnere,

enen scarpen bec heveti ter were.

Sine jonc broet hi in bomen

die hi nerenstelike can begomen.

Experimentator die seghet

dat hi den aren te hone pleghet,

want hine besmelt alsi can,

so roten sine vederen dan.

Sulke sin wit, ende sulke van scire wise.

Mar die sciere sijn best van prise,

van smaken best, ende ghesont.

Men vindet oec, dat es ons cont,

in onse lant in meneghe marsch

vogle die hete lepelars,

die hare lijfnere souket mee

dart sout smaket van der zee.

Die becke lanc hebben ende breed

darmense lepelars om heet.

Ende dits van reighers ene maniere,

sij sijn den visscen onghiere.

Hare vleesch es argher dan der sciere

Smout van den reigher es specie diere

alsmen seghet, jeghen tvledersijn,

dart ander goet es ende fijn.


Anser dats die gans in Latijn,

die some tam ende wilt sijn.

Van wilden dat meeste deel

sin schier wel na gheheel,

some swart ende some bont.

Ende die vlieghen meest alle stont,

ende maken vlieghende hare scaren

als oft ghescreven lettren waren.

Ende vlieghen hem no oest no west

also als hem die wint es best,

dat si vlieghens niet vergheten

sonder allene alsi eten.

So pleghet hem des vlieghen luste

so dat si selden hebben ruste.

Mar huusganse die sijn swar

si vlieghen selden hier of dar.

Eten, slapen dats hare leven

dats dat si node begheven.

Ysidorus seghet dat gheen dier can

so nouwe gherieken den man.

Hier bi segmen in vele brieve

datsi bi nachte rieken dieve.

In Roemschen geesten es bescreven

dat wilen die van Sans bedreven

die Romeine, in sulker laghen

dat sise in Capitolien belaghen.

Ende als die wachters sliepen bi nachte

hadsijd ghewonnen almet crachte,

ne war dat die ganse verhorden

ende sise met roepene verstorden,

die der viande worden gheware.

Dies hilt die stede vele jare

hare ghedinkene der nare,

ende beleiden den tor met vare.

Want Roemsch volc up ghenen dach

elx jars te anebedene plach

ene selverine gans,

ende dar voren te makene dans.

Hier mede spotte Ambrosius

entie grote Basilius

ende segghen: Rome des es verdient

dattu best der gans vrient.

Alle dine gode sliepen

die ganse wieken ende riepen,

des offerstu der gans up dien tiden

ende du lates Jupiterre bliven.

Want en hadden si ghedaen,

ghestolen waren sij ende ghevaen

die gode, van dinen vianden.

Dus sijn die gode wel wert scanden.

Als men der ganse kint ghenaket

so wispelt soe ende gapet,

ende maket gheblas onder die jonc clene.

Van dier scare so wachter ene

altoes om des arens vlucht.

Want si hebben vor dien aren vrucht

ende si kennen in hare maniere

des arens vlucht, ende sine ghiere

bet dan enech mensce mach.

De gans mach leven meneghen dach.

Witte ganse winnen meest

andre minst hebic vervreest.

So node es die gans allene

slute men de gans, dat si clene

noch dor dranke no dor ate

lichtelic hare keert ter bate.

Hare vleech es te verduene quaet.

Ende alse rein te comene staet

so badet hare de gans der jeghen.

Des so sietmen hare dicken pleghen.

Men vindet ganse also groot

dat si bi na sijn ghenoet

des voghels struus, dat seggic ju.

Dats inden berch van Moniou

ende inde nort side van Europen.

Cume mach si van swarheit lopen.


Anas, alsement ware waent,

ludet in onse Dudes .i. aent.

Die hie hevet vlogle ende hals

sconre dan die zoe es als,

ende omme den hals den witten rinc.

Rivieren mint hi voer andre dinc,

ende oec ne mach hi niet leven

hine si den watre beneven.

Wilde anden, hebwi verstaen,

teerst dat si uten doppe gaen

si sijn so levende ende so snel

dat sij hem gheneren wel,

al eist dathem die moeder ontvart.

Ghesonder eist ten live ward

tvlesch van der wilder aent

dan van der tammer, ende men waent

dat inden winter es beter ditte

dant es in des somers hitte.

Doch eist te verduene swaer

mar lichter dan die gans, dats waer.


Accipiter hetet int Latijn

dat in Dietsch .i. havec mach sijn.

Een edel voghel te vederspele.

Tragher dan die valke es vele,

mar scalker in sijn vanghen.

Laeti sine vedren hanghen

so wert hi siec, hout hise recht

dan werti weder ghesont echt.

Als hi sine jonc siet

dat si hem pinen te vlieghene iet

steect hise uten neste te waren.

Ende wille dat si em gheneren varen.

Redene wil dat mens ghelove

wie so hem ghenerd met roeve,

dat hi sette sine sede

buten alre ghenadichede.

Dies moeti horen ten jonxten daghe

ons heren claghe sonder ghenade.

Plinius spreect: die in leden

evel dracht van swarheden,

dat hi hem te siedene raet

van havec in olie rosaet

ende ete, hi sal hem helpen

sine siecheit ghestelpen.


Amraham es bekent

.i. voghel in Orient,

dar Aristotiles of secht

dat hi up berghe broedens plegt,

so hoghe dat altoes gheen man

sine neste vinden can.

Sine jonc sijn selden vonden,

want hi verjaghetse te ghenen stonden

van hoghen nederwart te dale,

eer si moghen vlieghen wale.

Gherne volghen si enen here,

om dat sii hare lijfnere

an croingen nemen, eist beeste of man,

die up die velde bliven dan.


Acantis, als Plinius seghet,

es .i. voghel die des pleghet

dat hi sine spise neemt int gras.

Des hati die parde omme das,

ende alsi siet dat them wart

al etende comt .i. pard,

so vlieti, ende wrect hem dan met sulken dinghen als hi can.

Dats dat hi nyet ghelijc den parde

ende bespottet te sire onwarde.

Hi ne mach hem doen ghene ander scade.

Dus es bedied die felle quade

die altoes quaet ende scande

ende spot maect up sine viande,

ende els niemen moghen scaden.

Enen hoveschen hordic raden:

"Sprec emmer dinen viant wel

ende wes hem in doene fel

behouden trouwe ende warhede.

Dit es edelre liede sede"


Absalon, sprect Plinius mede,

es i. vogel vander sede

dat hi des roux eyer breect.

De vos pint hem dat hijd wrect

den roec, ende jaegt absalons jonghe.

Ende absalon weder talre stonde

ploct ende bijd 's vos kinder.

So comen hem t'hulpen ghinder

die rouc, vecht up hem mede.

Dits orloghe sonder vrede.

In dorne ghenerd hem absalon,

des hati 's esels doen.

Want hi destele ende dorne vertert

dar em die voghel mede ghenert.


Alauda es die leewerke

die soete sinct, alsic merke,

ende groet den dach alsi ontsprinct

indien tiden dat soe sinct.

Selden eist int jaer,

sone sinct, scijnt de sonne claer

sonder allene alsoe vermut.

Hare sanc es grot deduut

ne waer so nes soe milde niet.

So sere soe bitende vogle ontsiet

dat so hare eer den man laet vaen

eer soe hem wert onderdaen.

Want bi avonturen tewaren

die machse laten varen.

Die sporeware ne lieter niet

hoe seere soe claghede hare verdriet.


Altion es i voghelkin

meere dan die mussce siin.

In die zee es vele sijn ganc.

Den hals hevet .i. deel lanc,

ende es ghevedert scier ende wit,

alse purperin, dat hem wel sit.

An vissce es al sijn bejach.

Selden eist dat ment sien mach

sonder int lanxte van den jare.

Inden vorwinter, es openbare,

broeden si hare jonc al.

Hare neste sin ront als .i. bal,

diemen met genen ysere nochtan

nemmermeer ghebreken can.

Negheen vogel sonder dit

lesemen dat die winter besit

sine eiere, alsict bescreven vant.

Hare nest maect up der zee cant

alse die zee meest risen begonnet.

Dat mercmen, om dat god jonnet

desen voghelkine allene

vordeel sonderlanghe ghemene

Want ware de ze gram, also pleghet,

als altion sine eier leghet

die zee werdet wel ghemoet

tote dat sine eier sijn vulbroet,

ende dats binnen .vii. daghen.

Ende .vii. der na horic ghewaghen

rust die see, dar binnen

sine jonc so beghinnen

dat si hem gheneren vord an.

Merct wat god desen vogle jan.

Ja, die scipliede in dat lant

merken die daghe te hant,

ende stoken coenlike de zee

alsoffet ware min no mee.

Sente Ambrosius bescrijft ons dit

die van loghenen es onbesmit.


Ariofelon dat es

.i. edel voghel, sijd ghewes,

dar men mede die reen vaet.

Want soese teerst inde oghen slaet

ende bijtse dan int hovet doot.

Hare vedren sin brun root.

Lanc es sijn start, bec ende beene

meere dan andre vogle ghene.

Een deel meere dan die aren,

starc ende snel es hi te waren

Boven hoghe in clare lucht

dar es meest sine vlucht.

So hoghe hi vlieghens pliet

dat men harde selden siet.

Lettel rusti up die erde

boven swerke vliechti sire verde,

ende dan beeti hier neder

ende proiet, ende vliecht upward weder.

Comt hem dar voghel te ghemoete

dien groeti met felre groete

dat werpti neder doet.

Men can gesien clene no groet

wie die dinc hevet ghedaen,

so saen so ontfart hi sonder waen.

Selden sietmen, dat es ware,

sonder die sien harde clare.

Als men se uten neste nempt

so werdsi metten man ghetemt

ende gheleerd proie te vane.

Anders niet, na minen wane,

sone ghedursi onder den man.

Ende so ghetrouwe werden si dan

dat sij sitten ongebonden

up .i. rec te menegher stonden.


Aves paradisi sin vogle

met sconen plumen ende vloglen.

Ende so scone, alsmen spreect,

dat hem ghene varwen ghebrect.

Om dese scone wise

heet mense van den paradise.

Hare luud es so soete,

diene horen moet met goeder moete

dat die mensce dar bi mach keren

herte ende sin te love ons Heren.

Worder oec enech ghevaen,

het soude screien sonder waen

ontier het mochte vlien.

Tote in Egipten sin si ghesien

up Nilus die grote flume,

ende els te ghere stede cume.

Oec sijn daer vogle ander wise

die men heet vanden paradise,

omme dat men niet can verstaen

wanen si comen ende war si gaen.

Als die tijd comt te waren

lidensi dor tlant met scaren.

Brun sinsi, ende bleckende clar,

ende minder dan couwen, dats war.

Also groot alse ganse siin

dandre, ende van varwen fijn.


Hier gaen ute vogle in .a.

Nu comt van der .b. hir na.


Bubo dats ule, of scuvut,

die dages rust ende nachts vliecht uut.

Men vaet ander vogle mettien

want sine steken dar sine sien.

Experimentator wille weten

dat si der duven eier eten.

Ratten etensi ende muse.

Si wonen in kerken ende in stenin huse.

d'Olie uten lampten si drinken

ende smelter in ende doense stinken.

Alse andre vogle up hare vechten

can so hare voete upwart rechten,

ende weert de ghene diese mesgroeten

upwart ligghende metten voeten.

Sere es hi van plumen verladen,

traghe ende cranc es hi van daden.

In dat lichte comti node,

ende wandelt gerne onder doode.


Buteus, lesemen van hem somen,

es van havex gheslachte comen.

Van plumen sward, sonder lieghen,

traghe ende swar es hi int vliegen.

Met proien onthouti sijn lijf,

die vati als .i. caytijf:

slupende, ende selden teregher stont

vati voghelkine ghesont.

Ende men segt in waren saken

gheen voghel es van soeter smake.


Butorius, alsic can lesen,

mach butor in Dietsch wesen.

Hals ende been heveti lanc,

scarp bec ende stranc.

Na d'erde sinsi plumen ghedaen.

In marassce willi gaen,

dar stati stille in der ghebare

als of hi doet of steen ware,

ende hevet in ghetrect sinen hals

als i. dief, fel ende vals

ende om vissce te gane,

dieri vele pleghet te vane.

Als hi hem bevoelt int strec

staet hi stille ende houd sinen bec,

die scarp es ter steke dan.

Ende alsene waent ghegripen die man

steectine dar hine mach ghenaken.

Die havec, die moet oec smaken

somwile sine sware steke

dar hine vaet onwiseleke.

Pude, gevenijnde diere

eten si wel, na hare manieren.

In lentine maketi enen luud

in brouken, dar hi staet int cruud

met sinen becke int water clare,

als oft die donre ware.

Sere wel riekensi te viere:

heren spise eist, want soes diere.

Medicinael es sijn smoud,

bedi eist dat de menege houd.


Bistarda es .i. vogel te waren

bi na so groot als die aren.

Driewarf springhet hi sire wise

eri mach vander erden risen.

Crumbeckede es hi te waren

ende gheclawet als die aren.

Vlesch eten si, mar hine pliet

vliegende te proiene niet.

Mar dari comet ende sine ghesellen

dat si vermoghen, dat willen si vellen

ende etent thant ter stede.

Cronien eten si oec mede.

Ens gheen voghel die bi vlesce levet

sonder hi die gras lief hevet.

Want si eten gras gemene.

Ende erweten, alsi sijn cleene,

etet gherne dese voghel.

Wit es hi up sinen vlogel

ende upten start, mar anders te waren

es hi gheplumet als die aren.

Alst coren staet upt velt groene

broetire in, na sinen doene.

Sine swarhede die doet

dat hi up bome niet ne broet.


Botosia es enes vogels name;

de ghene die in Alemanien quame

in Beieren ofte in Elsaten,

hi vondre gnoech utermaten.

Alsi sullen noeten dese

so loepet die hie, alsict lese,

gapende ene lange stont

ontier ende hem scumet de mont.

So comet de soe diet ontfaet

dits hare naturen saet.

Dan leggen si eier sesse of .viii.

ende aldus winnen si har geslachte.

Vander grooter dat sijn fassane

sijn si, alsict vinde ende wane.

Dus wonderlic es hare nature

die es gegeven desen creaturen.

Buten brun ende binnen wit

es hare vlesch, ende smaket dit

harde nar in der gebare

als offet van partricen ware.


Barliades, als ons seghet

Aristotiles, dart ware an leghet,

sijn vogle die van houte comen

entie wie bomganse nomen.

Men seghet dat neven der ze strome

wassen erande bome

die die ze velt an haren danc

ende dan rotten si over lanc.

Van diere vetheit bi naturen

comen dese levende creaturen.

Ende hanghen metten becke ant hout

ontier dat si met ghewout

hem selven vanden houte breken,

dus horen wi somen boeken spreken.

Oec vintmen lieden, horic gewaghen,

gnoech, die segghen dat si saghen

dese voghele ant hout hanghen.

Hare plumekine manghen

grau ende swart gemene.

Ghemaket sijn si alse ganse cleene,

swart ghevoet als aende sijn si.

Ons seget Jacob van Vitri

dat bome never der ze staen

dar si ane wassen, sonder waen.

Ende n'hanghen ande telghen niet

alsmen an andre bomen siet,

mar metten becke anden tronc.

Ende alsi neder vallen jonc:

sine comen ten watre saen,

hare leven es gedaen.

De dau ent sap vanden bome

dar af wassen si, als ict gome.

Water ende gras es hare leven

t'erst dat si den boem begheven.

Men plachse t'etene hier te voeren

inde vastinen, als wijt horen.

Mar de derde Innocent

verboet der werelt ommetrent,

inde concilie van Latrane,

dus esmens sculdech af te stane.


Nemmer ne vindixs vander .b.

Nu hort vort namen vander .c.


Caladris es .i. vogel wit,

Ysidorus bescrivet ons dit.

Sijn vlesch binnen, dats waer,

dat maket donkere oghen claer.

Sine nature es dusgedaen:

doemense t'enen sieken gaen,

men mach bi hem weten al bloot

sijn ontgaen jof sine doot.

Willi upten sieken niet sien

so nes der doot geen ontvlien,

mar kert hi doghen upten man

so mach hi genesen dan.

Met sinen upsiene nemet hi mede

den mensce alle siechede,

ende vliegeter mede in de lucht sijn

ende verbernetse int sonneschijn.

Dese voghele, als wijt horen,

hilden coninge hier te voeren.

Ende men seghet dattene oec vant

Alexander in Persen lant.


Cinamelgus, seget Solijn,

es .i. vogel die wil sijn

in Arabia alre best.

In hoghen bomen maket hi sijn nest:

ront, hoghe ende vast

van telghen dar canele an wast.

Den nest mach niemen ghelanghen,

mar lieden vanden lande ganghen

ende scieter in gloiende scichte

ende doense dan af vallen lichte.

Dats om de specie daer dat nest

of gemaket es ende ghevest.

Lettel mere danne musscen

es dese vogel, ende broedet in busscen.

Maer sine ardinghe ende sijn leven

es hem an visscen gegheven.


Cignus dats in Dietsch de swane;

al wit, want na minen wane

sone was man nie onder den dach

die noint swarten swane sach.

Sijn vlesch swart, sine plumen wit.

Naturlike pleghet hi dit

dat hi voer sine doot onlanghe

merghet hem met soeten sanghe.

Si hebben lievelike ghebare

alse de tijt comet vanden jare

dat si noeten sullen na recht,

want elc omme den andren den hals vlecht.

Ende naden noetene, als men mach micken,

purgeren si hem int water dicken.

In sine vlogele es sine cracht,

ende gherne breti up die gracht.


Cariste, seget ons Solijn,

dat erande voglen sijn

die vliegen moghen dor .i. vier,

dat hem de vlamme onghier

noch an vederen, noch an plume

ghescaden mach ene scume.


Ciconia dats die odevare,

die metten becke maket nimare.

Ende anders n'hevet hi luud no sanc

dan dat hi maket metten becke geclanc.

Men seghet dat si jonghe winnen

na dien dat sijt int lant gescapen vinden

dat bejach, es groot of clene.

Weder wijs sijn si alle ghemene,

ende alsi quaet weder voersiet

hine beghevet de jonghe niet,

hi keret 't hovet inden wint

ende bescermetse als diese mint.

Alsi over die ze varen

so leeden de craien de scaren.

Ende si vechten te samene beede

jeghen wat dat hem doet lede.

Dit es gheproevet bi hem somen

die ghewont ten neste comen.

Ambrosius ende Basilius mede

segghen dit over warhede.

So lief sijn si in Tassalen

hi moet metten live betalen

wi so dodet den odevare,

want si serpente vertaren dare.

Plinius die wil bekinnen

dat si hare jonc sere minnen.

Oec sijn de jonc der moeder goet

want also langhe alsoese voet

also langhe voetsise weder.

t'Haren nesten beiten si neder

van jare te jare, alst wel scijnt.

Al eten si wormen ghevenijnt

sine bliver niet af dood.

Padden eten si node dorde noot.

Die crop vanden odevare

jof die mage, dats openbare

seit Plinius, dats medicine

jeghen de cracht van venine.

In wat lande dar si varen

es menscen ombekent te waren.

Alsi wech varen, seit Solijn

in wat jeghenoeden dat si sijn

versamen si up .i. velt ghemeene.

Ende sine later achter negheene

er si hare vart bestaen,

het ne ware joffer enech ware ghevaen.

Een velt es in Asia

dart al versamet verre ende na.

Die achter comen, dat sietmen dicken

dien so scoren si te sticken.


Coretes, als Plinius seghet

dats .i. vogel die pleghet

upten raven altoes te vechtene.

De raven pijnt hem te verrechtene

jeghen hem nacht ende dach.

Waer so elc up andren mach

rovet elc andren eier jof jonghe,

hier toe es elc ghereet ten spronghe.

Tusschen dese .ii. nes gheen vrede,

ende het dinke mi recht wesen de zede

tusschen den leken enten papen:

Noint ne saghet man so ghescapen

dat si wel droeghen over een.

Ic sach dat de pape green

daer de .iiij. droegen den vichten

ter kerken wart, doot, tere ghiften.

Oec sagic lachen den leien

dar de pape moeste screien.


Calandrius dats de calandre

soeter singet cume enege andre,

ende dits de redene twi si staen

in gaiolen vaste ghevaen.

Nochtan dinket so vergheten al

haren carkere ende hare mesval,

ende singet altoes inder ghebare

joft hare vancnesse al weelde ware.

Ende conterfait der voghelen sanc

altoes met hare kele clanc.

Bi desen voglen machmen verstaen

hem die met minnen es bevaen,

dat .i. swaer carkre es ende soete.

Cume hevet hi enege moete

om iet te pensene dan omme sanc,

ende om feeste ende om spel ghemanc.

Der minnen karkre ghevet hi prijs,

ende dinket hem .i. paradijs.


Corvus dats de raven, ic wane;

al swart es dat hi hevet ane.

Die zoe broedet, dan bringet hare eten

die hie, altoes sonder vergheten.

Ons scrivet sente Agustijn,

alse sine jonc ute comen sijn

dat hise niet ne wille kinnen

ontier ende si swarten beghinnen.

Seven daghe, segghen de wise

leven si al sonder spise,

tote dat die swarte plumen ut gaen.

Dan wilhise over sijn ontfaen

ende ghevet hem dat hem bedarf.

Dits gheproevet menech warf.

Ene aventure, segghen liede

dat in Tiberius tiden gesciede,

die Romes keiser was, tien tiden

dat Got wilde de doot overliden:

Eens ravens jonc quam ghevallen

ute enen torre, horwi callen,

in sijn hof, datment up helt.

Ende leeret spreken met ghewelt,

so dat het telker morghenstonde

Tiberiuse groeten begonde

keiserlike ende bi namen.

Darna dandre heren te samen

Germanicuse ende Drususe mede,

dit was altoes des ravens sede,

ende dar toe volc datter leet.

Hier omme wart .i. van nide heet

die den raven tleven nam

Als dit dus voer die liede quam

daden si dien man ontliven.

Entie manne metten wiven

daden des ravens uutvart,

alst hadde gesijn .i. prince wart.

Die raven bringet uut

harde menegerande luut.

Scuvuts eier eti bi daghe.

Bi nachte doethem dander laghe

ende nemet hem sine eier dan.

Dits strijt die nie versceden can.

Den vos mint hi bi naturen

alswijt vinden in scripturen.


Cornix, alsons toe es comen

horen wi de craie nomen,

die sijn van 's ravens geslachte.

Edele voghele haten si bi dage bi nachte.

Si biten te sticken ende trecken

alle voglen met crummen becken,

want si sijn hare viande.

Ende somwile comter hem af scande,

want alsi hem te vele volghen

werter omme sulc verbolghen.

Si volghen haren jongen naer

ende hebber omme groten vaer,

ende winnen hem dat hem bedarf

lange stont ende menech warf.

Ende alse de zoe de eier wacht

voetse de hie dach ende nacht.

Leert ghi liede van manieren

jue kinder hier bi bestieren.

Leert ghi manne uwe vrouwen

t'helpene met goeder trouwen.


Cornica, scrivet Plinius

es .i. groot vogel, diemen dus

nomet int lant van Orient.

Ghenen grooten vogel menne kent

also alsmen de wareit weet

met plumen so qualike ghecleet.

Sine longre die es groot,

vet, ende van bloede root.

Groot alse de longre vander coe

ende medicinael der toe.


Cuculus dats de cucuet

ende hetet also om sinen luud,

want cuccuc es altoes sijn sanc

ende daran nes gheen verganc.

Een traghe vogel ende ongestade.

Den cleenen vogelkinen doet hi scade

want sine lesse es hem ghevest:

hi leghet sine eier in haren nest.

Dus broedet die bedrogne vogel

dat ei onder sinen vloghel,

ende waent dat hem toe behort.

So dat die cuccuc comet vort

die den volgelkine es ombekent,

mar die dinc dar hine omme mint

dats om dat hi wasset so sere,

ende so etet die cuccuc meere

dan eneghe drie vanden cleenen.

Dit moet de moeder sumwille beweenen.

Want so lange volget so hem achter

dattie scade entie lachter

up die moeder moet becraken.

Dits de loen van sulker saken.

Wach hem, die den scalc verdraget!

Want de scalc merket ende jaghet

talre stont omme sijn vordeel.

Mochtire an gewinnen geheel

en appelkin, het ware verloren

wat datmen hem dede te voeren.

Men seghet dat die cuccuc pleget

dat hi alden winter leghet

in sine plumen in holen bomen

jofte in darde, ende hi begomen

so inden somer can,

dat hem gheen honger gaet an

inden winter, sonder waen.

Van sire spuwen, als wijt verstaen,

wassen crekele die wi sien

die int gras springens plien.


Coredulus, alse Isidorus seghet

es .i. vogel die des pleghet

dat hi bider proien levet,

ende voer alle dinc vercoren hevet

therte van den proien seere.

Coredulus meent Got onse Here

die biden wisen heleghen man

aldus den mensce spreket an:

"Lieve kint, ghef mi dine herte

want der omme dogedic smerte."

Hi gaf sine herte bloet alse de milde

want hi onse herte hebben wilde.

Ons allen radic ghemeene

dat hem elc gheve sine herte alleene.


Columba es der duven name;

een sachte voghel ende bequame,

Beda seghet soes sonder galle.

Aristotilus weder seitse alle

die segghen dat soere sonder levet,

ende seghet dat soe galle hevet

in .i. daremkin, ende niet ter stede

dart es andre vogelen sede.

Dus ontsculdeghemen Bede wort

die seghet dat gheene galle behort

der duven toe: ja, tiere stat

darse andre voghele hebben gehadt

Met cussene toeghen si hare minne.

Gheene croenge, als ict kinne

so n'eten si, dor gheene noot.

Si vlieghen gherne met scaren groot.

Bi puren sade leeden si hare leven.

Over sanc hormen hem gheven

erande versuchten sonder claghen.

Men siethem dicken tetene draghen

kiekinen die hem niet bestaen.

Neghen warf, hebwi verstaen

dat si nuwen hare sien.

Sijn si vlugghe, maghet hem gheschien

maken si so hoghen haren nest

dat allen wormen es ontfest,

die hem scade willen doen

Up elc point vintmen sermoen

die hier voeren staen bescreven.

Die duve nemet hare leven

harde gherne den watre naer,

ende dats bedi, segmen voer waer

omme dat si naturlike in dien

des havecs scade willen sien.

Want van manieren sijn haveke twe:

deen ne proiet nemmerme

dan dat hi sittende siet,

dander vaet dat vliegens pliet.

Die duve die dit wel verstaet

siet soene int water die sitters vaet,

soe hefsoe hare dan upwart.

Ende eist .i. die vliegers vaet

sone porret soe vander stede niet.

Dits dar soet water omme siet.

Palumbe heten erande

duven, die vintmen in meneghen lande.

Eist dat soe hare ghenoet verliest

dat soe ander gheenne kiest,

alleene vlieghen si, wat soes gesciet,

ende waer si varen weetmen niet.

Men vindet duven clene ende groot

die nemmermeer kiesen ghenoet,

die wonen nouwe in hoghen gaten

omdat si die duvers haten.

Ende daer si in ghenoete sijn

es hare minne goet ende fijn,

ende sijn nerenst in haren dinghen

hoe si groot geslachte bringhen.

En doe mesval, si bringher .ii.

ende selden min ende nemmerme.

Siensi vremde duven varen

si gheleedense met haren scaren.

Kesele heten si na hare maniere

om dat sirem mede purgiren,

want hare maghen die sijn heet.

Bloet van duven, als ict weet

van tortelduven, van swalewen mede,

ute gelaten tere stede

onder den rechtren vlogel alleene,

maket donker oghen reene.

Die duven drinken tere toghe

aldat si ghedrinken moghen,

ghelijc dathet ware .i. coe.

Dat wanic dat gheen vogel doe.

.xv. jaer es hare leven.

Duuen jonc, dus es bescreven

sijn best in herefste ende in letin,

want si met grane ghevodet sijn.

An die duve men beseft

dat soe hare sumwile verheft

om hare plumen te makede scone,

ende dar af comet hare die hone.

Want als d'havec versiet

dat so hare min wacht dan soe pliet

ghecripethise onversien.

Dat die duvele noch vele plien

dat si hoverden belaghen

ende meneghen met hem draghen.


Carcates, als Aristolus seghet

es .i. vogel die te wesene pleget

bider ze, want hi hem ghenert

bi visschen die hi dar vertert.

Minder dan die havec es hi.

Int water es hi also vri

dat hire in ghedoghen can

also langhe, als .i. man

wandelen mach ene mile.

Doch moeti weder na die wile

ter lucht sinen adem ontfaen,

jofte sijn leven ware ghedaen.

Ay mi, merket na dese wort

ghi die in sonden sijt versmort:

Al es verdronken lange ju moet

in d'ertsce weelde, int d'ertsce goet,

ghi blivet verloren der in,

ghine settet an Gode juen sin,

ende ghi van hem die lucht ontfaet.

Ay, vergave Got dient also staet

dien die ertsce sonden bedecken,

dat hi vor sine doot moeste vertrecken

upwart sine herte, ende Gode volghen

erne die zebaren verswolghen.


Coturnix, dese name in Latijn

mach in Dietsch die quackele sijn.

In onse lant varen si ende comen

so dat selden es vernomen

weltijt si comen jofte varen.

Maer in andren lande te waren

hebben si haren tijt openbare

ghelijc der swalewen joften oudevare

beede te varne ente kerne.

Die oude pleghen die jonc te leerne

alsi enen lande sullen ghenaken

dat si hem te broedene maken,

dat si voerhoeden hare scare

jeghen dien wreeden sparware

die hars nauwe wacht upt lant.

Die spareware dats die viant

dat lant es 't ende vanden levene

Int ende pleget hem te ghevene

die viant narenstelike der toe

hoe si sulke scalkeit doe

dat hi daer zielen mede va.

Nu pinem elc dathi ontga.

Men seghet dat dier gheen levet

sonder soe, diet grootevel hevet

entie mensce, ende bedi

segmen dat hare vlesch quaet si.


Carduelis es .i. clene dinc

ende hetet met ons .i. destelvinc

omme dat in destelen sine spise

gherne soeket na sire wise.

Dits van plumen menegertiere

ende van varewen oec so diere

datment te wondre an mach sien.

Doch nes sijn prijs niet in dien:

sijn sanc es noch te prisene bet.

Hier omme vintmense gheset

in gaiolen ter menegher stede

om den mensce te vervroiene mede.

Al hevetse nature clene ghemaket

hare sanc die so soete smaket

ende hare plumen scone ende fijn

doetse lijef ende wert sijn

danden dorperen scuvut.

Hi es lelic in sinen luud.

Corciles, alst Plinius ombint

es dat mintste vogelkin dat men vint,

ende es dat vogelkin datmen weet

dat alder voghele coninc heet.


So groot ghemoedt eist, alsmen seget

dat upten aren stridens pleghet.

Ende alsten aren dan gram doet

ende hijt waent nemen inden voet

ontslupet hem tusscen de clawen nochtan

ende vlieget hem om die oghen dan.

So dat d'aren verscaemt

want hi hem om niet vergramet,

ende vlieget henen sire straten.

Al es dit clene utermaten

nochtan hevet van naturen

meer jonc dan andre creaturen.

Worme etet inder haghen.

Ets quaet te vane met laghen.


In .c. enden hier der voglen wort,

nu hort hier na in .d. vort


Diomedice in ware dinc

sijn vogle, die naden coninc

Diomedesse sijn geheten,

die meneghen ruddre dede beeten

wilen te Troien voer die stede,

dor sine grote vromelicede.

Favelen die hebben inne

dat Venus makedie, die godinne

desen voghel ende sine gesellen.

Dus horment poeten tellen.

Solinus die seghet dit

dat si sijn als de swane wit,

ende vander grooter dat es de swane.

Oec doethi ons te verstane

hare oghen sijn root als vier,

ghetande becke scarp ende fier

dar si de rotsen hol met maken

ende maken neste tharen saken.

Men seghet, alsi seere mesbaren

dat meent dat .i. lant sal vervaren,

jofte dat .i. coninc sterven sal.

Die grieken minnen si vor al,

ende andre lieden wilsi scoren.

Dus so vinde wijt in scrifturen


Dariata, alst Aristotiles kent

es een vogel in Orient,

die met vloglen ende met becken

clemmen can ende hem vort trecken.

Want hi voete hevet gheene.

Oec so vintmen somghe ene

diemen siet meer no min,

sonder in des hervests beghin,

ende dat es alset reinen moet.

Dese vogel hout ende broet

sine jonc tote dat si doghen

ende si hem ghenaren moghen,

ende dan stervet hi selue ghinder

ende laet levende sine kinder.

Die moeten pleghen tselve mede

dat te voeren de vader dede.


Hier gaet ute vander .d.

ende volget als ene in .e.


Erodius, als de glose seget

die up die vraie Bible leget

es de vogel, alsict weet

die met ons ghervalke heet.

Ende es onder d'edele vogle

die edelste die vlieget met vlogle.

So starc es hi, ende so groot

dat hi den aren slaet doot.

Siet hi oec in ere scaren

dar vijf cranen henen varen

ofte andre vogle also vele

ende menne werpet in vederspele,

hi veltse alle met sire cracht

deen naden andren inder jacht,

er hi ombert sire vloghe

So esser .i. hont diere toe doghe

die den voglen, alsi vallen

hem den hals af bitet met allen.

Sijn aes moet sijn versch ende levende,

ende alsi hem scuddet al bevende

so meent hi proie die hem behaghet

entar hem sijn moet toe draghet.

Mist hi, hi werdet so erre

dat hi vlieget hoge ende verre,

ende cume willi keren nedre

tote sinen loedre wedre.

Meesters seggen int commune

dat vele beste sijn de brune.


Van .e. so gaen ute de wort,

nu hort vander .f. vort


Fenix, als ons seit Isidorus,

Jacob, Solijn, Ambrosius,

es .i. voghel sekerlike

tote Arabia int rike.

Dese n'hevet gheen ghenoot,

ende na den aren es hi groot.

.ccc. ende viertech jaer

pleghet hi te levene, overwaer.

Ghehovet, gehalset es hi mede

sere scone, na des paus sede.

Sijn hals jofti guldijn ware,

met purperen plumen harentare.

Sijn start gheleu blau mede

met rooden vederen van groter sconede.

Alse fenixe d'oude gaet an

so kieset hi enen sconen boem dan,

hoghe staende up ene fonteine,

die scone staet ende dore reine.

Enen nest maket hi inder gebare

alse inder vormen van enen outare.

Van wieroec bomen ende van merren

ende van caneelen ende van verren

van desen telghen maket hi sijn nest.

Entie rieken alre best

alse die sonne heete scijnt.

So waiet hi danne, ende pijnt

dat hi also ontsteket dat hout,

dat soete roke ghevet menechfout.

Dant valt hi selve int soete vier

ende wert te asschen, dus lesemen hier.

In harde corter tijt dar naer

werdet .i. worem in d'asschen daer

die cortelike te vogle diet.

Dus werdet fenix verniet.

Fenix dese enege vogel bediet

Jhesum Cristum, diet wel siet.

Fenix n'hevet vader no moeder,

ende Jhesus onse soete broeder

es nader menscheliceit sonder vader,

nader godlicheit es hi algader

sonder moeder in hemelrike.

Dese fenix sekerlike

merkede ende nam wel goem

omme dien sconen edelen boem,

die up tie fonteine staet.

Die boem est cruce ons toeverlaet.

Bider fontainen so verstaet

dat doepsel, dat onse sonden af dwaet.

Dat hout van specien, merket wel hier,

dar fenix af maket sijn vier,

menet dat Jhesus hinc ant hout,

dat hi benedide menechfout,

ende onstaect met viere van karitaten.

Ten vader send hi om ons verlaten

die soeter roec vor sinen vader

dan der werelt specie algader.

Dus bernede inder minnen viere

onse fenix in derre maniere,

ontier endi t'asschen bequam.

Dats dat hi ende nam.

Ten derden daghe es hi verresen,

ende voer t'hemele na desen.

Endit volghet ter erster vormen,

want fenix asschen comen te wormen

ende dar na comen plumen ende vlogle,

ende vlieghet ghelijc andren vogle.

Dat fenix hevet .ccc. jaer

ende .xl., eri werdet so swaer,

meent dat Jhesus in arderike

.xxxiiij. jaer levede sekerlike,

van dat hi ghebodescapt was

tote dat hi starf, sijt seker das.

Over een jaer slaet elke .x.

so vintment waer inden besiene.

Van enen fenixe telt ons dus

een wonder sente Ysidorus:

Ene port in Egipten is

diemen heetet Heliopolis,

dats in Dietsch der sonnen stat.

In d'oude wet es ghemake in dat

een temple in ons Heren ere,

na Salemons temple min no mere.

Een fenix quam ghevloghen daer

inden viere upten outaer,

met sinen vlogelen geladen oec

met dieren houte, dat soete roec,

ende verbernedem upten outaer.

Des nastes dages quam de pape dar

ende vant in d'asschen .i. woremkin oec

dat utermaten soete roec.

Des anders dages haddet vlogle

inder ghelike van .i. voghele.

Des nastes daghes waset vulcomen,

ende hevet anden pape ghenomen

orlof, ende es danen ghevlogen.

Dit scrivet Isidorus onbeloghen.

Haymo spreket, .i. wijsclerc mede,

dat onse vrouwe in dese stede

doe Herodes de kinder sloech

ontvlo, ende woende'r dicken gnoech,

ende fenix bi aventuren

toghede daer bi sire naturen,

dat die warechtege fenix mede

wandelen soude in die stede.


Fulcica, spreket Isidorus,

es .i. vogel, hetet aldus.

Sijn vlesch smaket alst ware .i. hase.

Up marassche nemetet sine ase,

ende emmer maket hi sijn nest

dart met watre es ghevest.

Dit hetet der vroetster vogel een:

ute sinen lande vliegeter gheen

mar int lantscap dar hi broet

lesemen dat hi hem selven voet

ende ne vlieghet hare no dare.

Cronien hevet hi ommare.

Ambrosius spreketer af te waren

datmen vint erande aren

die sine ionc vernoiet te voedene

ende werptse hute sinen broedene.

So comet fulcica ghinder

ende voedet des arens kinder

met sinen jonghen in sinen nest.

Dese exemple war goet gevest

elken mensce, die wel doen woude

ende merken dat hem ontfarmen soude

der armer, ende hem goets jonnen

die hem ghehelpen niet ne connen.


Fatator, dats bekent,

es .i. vogel van Orient

die hastech seere es om sijn broeden,

ende ne can hem selven niet voerhoeden

hine leit sine eier so vroe int jaer

datsem d'achterwinter swaer

alle dicken vervriesen doet.

Exemple ghevet hi harde goet

hem die ertijt willen clemen,

dat si neder weder moeten rennen

ontier ende si werden so wart

datmense ter eren begart.

Het warem beter dat si ombeden

er si omme d'ere streden,

dansi met scanden moeten beeten.

Ende alse die tijt beginnet heeten

so broedet fatator anderwarf,

over dat hem erst verdarf

so comet hem danne niewe broet.

Des lettel ander vogel doet

die sinen nest maket inder wostinen,

want alle wel naer maer eens ne pinen

int jar omme hare jonc ghemene,

sonder fatator allene.


Fetix es .i. vogel mede

die oec na fatators zede

tweewarf in den jare broet,

alse Aristotiles te wetene doet.

Ende al vintmen lettel vogele minder

nochtan wint hi vele kinder.

Sine eier ne vervriesen niet

want ert dien somer siet

sone wilt noten nochte broeden,

dus werdet hem gheloent met goeden

dattet wint datter begart.

Die wille sijn vroet ende wart

lere te tijt doen sine saken,

so mach hem groote ere naken.


Ficedula, seit Isidorus,

es .i. vogel, heetet dus

omme dattet gherne etet fighen.

Waer datese mach gecrighen,

soete boem vrucht es sine spise.

Merket hier up ghi grote wise

wat dat diet bedieden can:

die boem bediedet wel elc man

men vindet misselike bome

in arderike, als icket goeme,

die vrucht bringhen na sire nature,

some soete some sure.

Dit vrucht dat sijn onse gewerke,

dit willic dat elc wise merke

ende hi den goeden mensce minne

om de doghet die hi hevet inne,

ende late den quaden henen varen.

Want alse de wale seit te waren:

"Hi mach goede dachvart tellen

die hem maket quite vanden fellen."

Mint die vrucht soete ende goet

ghelijc dat ficedula doet.


Falco dats de valke in Latijn

dar .viij. manieren ave sijn

also alse bescriven de clerke,

des lettel hort te minen werke.

Want ets cont gnoech den leken

diese toeven ende streken

ende roepen ende uken,

bedi latix hem ghebruken.

Doch willic twerande manieren

vanden valke ju visieren.

Alse d'onedel valke bestaet

den reigher, ende hine nederslaet

latet die reigher enen ael ut varen.

d'Onedel valke gripet den al te waren

enen laetien eigher henen vlieghen,

dus so lati hem bedrieghen.

Mar d'edele valke doet des niet

ende alsi sulke scalkeit siet

so doet hi te mere pine

den reigher, om de scalceit sine,

ende ne latene niet ontgaen

er hi den eigher hevet ghevaen.

d'Onedele valke dat verstaet

bediedet des heren onedel daet:

Alsi wetlike hevet verstaen

dat sine liede hebben mesdaen,

so latise quite om ghelt.

Dus wert hi van der eren ghevelt,

want d'onedel quade goet

vor 't recht hi mint in sinen moet.

Mar dit ne doet niet d'edele valke:

hi vaet, hi slaet ende velt scalke

ende doet elken na die wet

die int lantscap es gheset.


F. gaet ute ende vort meer

so horet vort vander .G.


Hort vort der edelre vogele pine,

hare evel, hare medicine.

Ptolomeus, dins gheene ghile,

hieten alle coninghe bi wile

die in Egipten droeghen croene.

Een Ptolomeus regnerde scone

in dien tiden, wi lesen dus,

dat Aquila ende Simacus

ende Theodocion mesters waren

van ghroter wardecheit te waren.

Dese drie, bi haren vorsoeke,

si screven in enen boeke

der edelre vogele medicine.

Also alset inden Latine

van broeder Albrechte es bescreven

ende Jacob saelt ju nu vort gheven.

Die namen van den cruden diere sijn

salic ju gheven int Latijn

die kennisse, also alst is,

sal kinnen elc apotikaris.

Anden hovede, na dat wijt kinnen,

sulwi leeren dit beghinnen:

Wert .i. vogel siec in d'oghen

men salne te ghenesene poghen

met fijnre olie van oliven

diemer hem in sal sochte driven,

ende dit salmen doen dicken.

Wast hem up dat oghe dat witte

men sal pulver van venkel sade

ende vrouwen melc, dats datic rade,

warmen, dar af comet hem de bate.

Hevet hi bestoppet die nasegate

stafisagria ende peper der toe

mac pulver, ente gader doe

ende blast hem in, wiltune ghenesen,

met ere pipen inder nese,

ende wrijf hem sinen roest der mede

met pulvre van stapisagria.

Hevet hi reume in t'hovet mede

doe hem, dits die behendechede,

rute omtrent die nasegate

ende sijn aes nette, dats sine bate,

in ruten sap dat hi sal eten.

Noch ene bate saltu weten:

nem oec loec ghestampt met wine

dat doe inde nesegate sine

ende settene dart es sonder lecht

ende latene enen dach vasten echt.

Hevet hi pipeide horet hier na:

nem pulver van stafisagria

dat met honege wel ghemanc

wrijf sine tonghe dats de ganc

ende ghef hem botre t'etene dan.

Ende ne gheneset hi niet der an:

witte coelen salmen droghen

dat pulver sal sine macht toghen.

Roepet hi oec te vele int huus

dan so nem ene vledermuus

ende stamp peper der inne

dit ase, hi swiget ten beghinne.

Vindemen de vledermus oec niet

so eist recht datmen besiet

om el eneghen vogel dan,

want dar nes gheen verlies an,

ende mer ghemalen peper indoe,

dat salre lichte helpen toe.

Die vele roepet, men wil dat kinnen,

dat hi eier hevet binnen

Gheneset hi qualike, du salt hem gheven

muse t'etene die leven,

jofte en honts welpen eret siet.

Jofti sijn aes te werpene pliet

dicken, seghet dit ghedichte:

nem een virendeel hallinges ghewichte

scamonia, entar toe comijn,

moet oec also vele sijn.

Dat salmen pulveren ende minghen,

dar mede sijn aes bespringhen,

sijn aes moet sijn vet swinijns vlesch.

Ende mac van hallinc ghewichte den esch,

apoticarise sullen di wel

dat rechte wisen sonder fel.

Ne mach hi oec niet eten ditte:

so nem van den eie dat witte,

werp dat pulver dar ter stede,

dan in sinen bec der mede.

Noch wes ere sake vroet

die ter selver dinc es goet:

mac hem eiere met melke van gheeten

ghef hem t'etene, doe dat ic hete,

alse upt vier gheronnen si

hi werdet ghesont dan ende vri.

Den havec ende sinen gheslachte

helpet harde wel met machte.

Beghinnet hem te mutene lusten,

doene van alre pinen rusten

ende ghef hem aes ghenoech

alleweghe na sijn ghevoech.

Also dicken alsi hevet broke

also dicken sekerleke

falgierthi inder vederen mede

Dits der naturen hemelichede.

Grone soden onder de voete

sijn hem nutte te sire boete,

ende dar die sonne scinet heet

eist best dat hem te stane steet.

Hevet hi den rede, hore hier na:

Int sap van artimesia,

dat wanic dat bivoet si,

ghef hem sijn aes, ende noch der bi

moet hennen aes wesen der toe

vierewarf jofte vive dit doe.

Offete doe dit over een:

bint hem vaste dat rechter been,

int middele den beene saltu sien

ene adre, ende mettien

saltune wiselike laten.

Dar af sal hem comen de baten.

Hier bi machtu kennen mede

oftie vogel hevet den rede:

So weltijt so hanghen den voghele

sijn hoevet ende sine vloghele

ende hi bevet, ende toghet

in plumen ofti cout ghedoghet,

ende hi wel n'aset niet

ende hi ghierlike der ane siet

ende hijt qualike in mach bringhen,

bi aldus danen dinghen

mach merre sien, diere ware toe ghevet

ofti enen rede hevet.

Dan helpet hem also die raet

hier boven bescreven staet.

Often seere durstet doe dus:

nem colen levisticus

(dats sine toename in Latijn)

anijs stalen sulre toe sijn

ende venkelstalen, siet dit in wine.

Oec ester nutte toe te sine

alst es ghesoden recht ghenoech,

een lepel honex int ghevoech.

Dat salmen over een coelen dan.

Ghef hem dit drinken, ofti ne can

so salment inden becke ghieten.

Ofte doe hem eens daghes ghenieten

aes met honeghe bestreken.

Des naestes daghes inder weken

bestrijc sijn aes, hoe soet gaet,

met ere olien, hetet rosaet.

Es hi oec vander gallen,

so bespars sijn aes met allen

met blade van wilgheboeme

Alse die vloghele hem hanghen somen

so nem danne ganse bloet,

ende smout van gansen esser toe goet,

ende salve sine vlogle saen

ende latene ter sonnen staen

ende gef hem tetene van gansenvet.

Hore noch en ander ende bet:

Nem olie die hetet laurijn,

ende dwa teersten die vloglen sijn.

Ende onder die vlogle saltu mede

sine asselen salven wel ter stede.

Echt nem galle vanden swine,

ende salfer mede die vlogle sine

ende gaf hem aes mede ghemeene

inden sape van verbene

oftin sape van salie crude.

Hevet hi andie vloglen rude:

Nem cruud dat geheten is

in Latin edera terrestris

(sijn Dietsch der af, alsict wet,

es datmen gontdrave of dresen heet).

Siet dat in watre entie blade

om sine vloghele begade,

dar si sire siden ghenaken.

Sijn aes dat soutu nat maken

int water dart cruud in soet,

dit water es oec ten voeten goet.

Etene sine vloglen de sieren

helpem dan in derre manieren:

Ghef hem bux vlesch nat in aysine

ende bestrijc die vederen sine

met waremen aisine, des gome,

ende met olien van lauwerbome,

ende dat so doe menechwarf.

Breket hem vedere, dit so bedarf

dattu sachte ute doen wilt datte,

nem dat bloet van ere ratte

ende bestrijc der vederen stat.

Sonder pine soe dan ute gaet.

Ende siet honech, dat radicke,

ende alse dat seere werdet dicke

nem dan een roedekin van sonderliker mate

dat die groote si vanden gate

daer die vedre in was ghestaen.

Ende doenre t'honech mede saen,

dar sal curtelike wedere

wassen ene niewe vedere.

Es hem scinkel jof vlogel ontwee,

so nem warem aloe

ende binter up, dat bliven mach

enen nacht ende enen dach.

Echt hanen drec in edec ghesoden

es der up goet te sinen noden.

Es .i. vogel ongheroe

upt rec ofte up die hant, dertoe

siet merre in watre, ende darmede

so bestrijc sine lede.

Ende uten watre neghenwarf

also dicken alsem bedarf.

Hevet hi 't evel dat hetet rampa,

ic waent in Dietsch es de crampa:

In artimesia dat es heet

saltu sijn aes netten ghereet.

In lams bloet warem net sine voete,

dit es oec ene andre boete.

Joftu salt nemen warmen wijn

dar netelen in ghesoden sijn,

ende dar mede sine voete dwaen

ende dar ute sijn aes ontfaen.

Eist dat hi smelten niet ne can:

eens hanen galle ghef hem dan,

ende witte slecken gesoden geheten.

Smelti te seere, du salt weten

hoe dat hi te stoppene si:

Een lettel saeps van iusquiami

ghef hem drinken, ende netter al

sijn aes in datti eten sal.

Hevet hi luse so nem dan

van alsenen sape, ende nochtan

water darmen in siedet ditte.

Ende alsi ter sonnen sit

bespoiene ende makene nat.

Voerwart hem sal helpen dat.

Dits der voghele medicine

jeghen mesquame ende pine,

den Latine ghelijc wel na

also alst wilen Aquila,

Cimacus ende Theodocion

screven den coninc Ptolomon.

Jacob hine vants nemme.


Hort vort voghele namen in .g.


Grifis, seit Jacob van Vitri,

dattet een vremt vogel si,

so groot datsi den man bestaen

ghewapint, ente doot slaen.

Hare clawen sijn so groot

dat merre ute drinket ter noot,

alse oft ute enen horne ware.


In Sicia, horic des mare,

dat inden lande es van Endi,

lesemen dat sulc vogel si.

In enen lande houden si daer

dar die toeganc es te swaer,

dart goud es ende diere steene.

Menschen comen es daer gheene

want t'erst dat si sien den man

bestasine ende doodene dan;

alse jofti ware ghemaket van Gode

der vrecheit t'enen weder bode,

alset warheit wel mach wesen.

Dar wonet .i. volc, als wijt lesen,

met enen oghen, heten Arimaspi,

jeghen die voghel vechten si

omme die mirauden die si wachten,

ende winnense hem af met crachten.

De mirauden hebsi vercoren

boven allen andren, als wijt horen.


Men vindet dit staende, wilment souken,

in de glose van Moises bouken.

Viervoetech so sijn die vogle,

ende hebben ghemaect hovet ende vlogle

na den aren, maer mere so vele

dattet gaet al uten spele.

Achter gheliken si den lioene.

Vogle van desen doene

segmen datter menech sij

bi den berghe van Hyperbori.

Dat pard hatensi, enten man.

Experimentator segt nochtan

dat hi gagates, den steen,

in sinen nest hevet al in een.

Ende dat es wel te verstane

om eneghe bate t'ontfane.

Sone eist hem niet te rechte onsact,

Got en hevet die stene ghemaect

ende hem ghegheven cracht mede

om des menschen salichede.


Gracocendion di es

.i. voghel, sijd ghewes,

diemen siet ghetempert mede

van utenemender suverheden

Van dat levet, alsemen kinnet.

so eist .i. voghel die goet winnet

met minst te notene sijn broet.

.i. daghes int jaer, alsment vroet,

noeti om te winne kinder.

Gheen dier es van luxurien minder.

Scamedi mensce, war so du gaes,

die redene ende besceit verstaes.

Du best ter onsuverheden ghereet

altoes sonder besceet,

ende cons ghene mate ghedoen

also als doet gracendrion.

Maer du verters dijn cranke vleesch

inder onsuverheden eesch,

ende haest u selven ter doet

in crancheden ende in qualen groet.

Gestrudus es .i. voghel clene

ghelijc der arden gheplumet rene,

upt hovet es hem alsict vernam

van plumen ghemaect i cam.

Die vlieghen up ende neder inder ghebaren

vp ende neder alse zeebaren.

Ghemene liede maken ons vroet

dat die padde hare eyer broet,

ende als die jonc comen ut algader

dan eerst kinsi moeder ende vader

om dat si hem gheliken dinken.

Sulke die vor Gode stinken

slachten der gostruden wel:

si sijn van harten harde fel,

siensi dat hare kindre keren

ter doghet ende ter eren ons Heren,

sone doensi hem gheen goet.

Mar settensi haren moet

ter rikheit enten quaden dinghen

ende si oncuscheit vort bringhen,

so dinct hem dat si hem slachten.

Dan wilsi der kinder achten

ende hebben glorie groot int herte.

Hare loen wert die ewelike smerte.


Grus es in Dietsch .i. crane;

elx jars plechti te bestane

sine vard van oesten te westen

jeghen den winter ute sinen nesten,

ende sceppet danne sine scare

als oft .j. lettre ware.

Alsi scepen hare wechvard

dan hebben si enen diese beward:

alsi roept volghen si hem nar,

sij kinnen haren luud clar.

Werti heesch, so comter mede

.i. ander roepende in sine stede.

Ende dar si beeten bi nachte

setten si hare sciltwachte,

so dat de tiende waken moet.

Dan houden die wachters in den voet

.i. keselkin, oft hem wee doet

die vaec, dat hem die voet ontdoet

ende hem die kesel dan ontvalle,

so roepti dat sijd oren alle.

Ende alsi verre wil doen vlucht

so vliechti hoghe inde lucht,

om dat si verre willen sien

int lant dar si willen tien.

Experimentator die seghet

dat die crane te roepene pleghet

alsi .i. nat swerc siet heffen:

hi wil dat dandre alle beseffen

ende si hasen na hare eten.

Ende alsi omme ardinge beeten

hare leedere staet inder hoede

al omme te siene alse die vroede.

So roepet hi lude, siet hi den man

ende waerscuwet dandre dan.

Alsi van verren lande comen

hebmen dicken wel vernomen

dat si steene ute werpen dan,

darmen goud ute purgeren can.

Want alsi verre sullen vlieghen

weetmen voer waer, sonder lieghen,

dat si inswelghen sant ende stene,

ende in hare voete so menech ene

hebsi kesel. Dits hare sin:

omme swaer te sine int beghin,

dat niet te vardech mar ghestade

har vlieghen si, met goeder stade.

Dat si steene voeren in voeten

weten scipmans diese ghemoeten,

want dar si over de scepe liden

es ghesciet ter menegher tiden

dat sire so vele vallen lieten,

dat sijs mochten cume ghenieten.

Die gheruste helpen den moeden.

Andie oude willic u bevroeden:

die swartste hebben meest jaer.

Dat seggic ju al over waer:

datmen lieden vindet cleene,

die bi namen heten Pigmeene,

die jeghen die cranen striden

ende pais hebben alsi danen tiden.

Sijn vlesch es hart ende swaer.

Bedi so rademen over waer

dattet best ware dat hi laghe

in die zomertijt twe daghe,

ende in wintertijt daghe drie,

want aldus so morwet hie.


Glutis, alse Plinius spreket,

es die die langhe tonghe ute steket,

een voghel, ende alsi werdet gheware

dat die voghele met grooten scaren

jeghen den winter henen varen,

die swalewen metten oudevaren,

so vlieghet hi dor gheselscap mede.

Mar alsem die pijnlikede

vanden vlieghene gaet in hant,

so blivet hi achter in enech lant.

Doch vlieghet hi somwile henen

in curten dachvarden ende in cleenen,

so dattene die winter begaet

diene metten coude verslaet.

Een ander voghel es dan aldus

in azia: hetet cicravius,

die aldore mede vart.

Ende trecter enech achterwart,

eists nachtes eists dages, so roepet hi dan

ende troestse dat si volghen an.

Dese tweerhande voghele dar ic af rime

bedieden tweerhande pelegherime:

Dien, dien wi metten cruce te waren

ten heleghen lande wart sien varen

om dat heleghe lant te winne,

die heet sijn inden beghinne

alsi ghesalscap goet ter cure

sien varen van haren gheburen.

Mar t'erst datsi werden gheware

dat die vart een deel wert sware,

eeschen si aflaet ende willen keren,

ende visieren ende willen leeren

haren biechters te sulken art

dat si niet ne doeghen ter vart.

Hets waer, men can nemme gewinnen

van hem dan si doen bekinnen,

ende moet gheloven datsi spreken.

Rome ne laet hem niet ghebreken

sone sendet ute gnoech legate

die de traghe dor gelts bate

absolveren van allen mesdaden,

ende sentse van sonden ontladen

t'haren pape te lande weder.

O wi, die dat verdient hier neder

dat al sine sonden sijn verlaten,

dats salicheit van groter baten!

Ende dies verdient voer sine doot,

met rechte maket hi bliscap grot.

O wach, ho meneghe heremite

ho menech monec van scarpen abite

vintmen, die langhe hevet gheleeft

entie lettel solaes hevet.

Silentie ende discipline

gehouden hevet ende sware pine,

lesen, singhen ende waken

ende cranke lijfnere te desen saken,

ende noch ne quam hem niet de bate

van Rome lettren van aflate.

Sente Pauwels, ic gheloefs di,

ende allen pauesen der bi,

die dinen stoel hebben beseten.

Dien vraie mont hi laet ons weten

dat Got elken lonen sal

recht na sire pinen al.

Dit willic spreken, elc man gome,

behouden der herliceit van Rome.

Pelgherijm, nu merke dis,

slachtstu den vogel glutis,

hevestu die cruce ontfaen,

Got heeschet sijn belof vuldaen.

Ne soeker af negheen aflaet,

ensi oft sonder loes so staet

so dattu dars voer Gode gien,

wies kennesse niemen mach ontvlien.


Gallus es in Dietsch die hane;

menech kinnet sine gedane.

Wilen bi nachte ende bi daghe

wiset hi met sanghe, sonder zaghe,

ende slaet sine vederen dan

alse die hem ten sanghe ghereet vort an.

Luud es sijn sanc te middernachte

ende biden daghe singhet hi sachte.

Metten winde hormenne varre.

Parde sochten, al waer si arre,

alsi horen haren sanc.

Kemele stouter af in haren ganc,

elfs ghedroech scuwet sijn luud.

Die hane etet menech cruud

dies niet ne ghenasen andre diere.

Bider sonnen es sine maniere

dat hi wille rusten gaen.

Die lewe ontsiet sonder waen

sekerlike den witten hane.

Oude boeke doen te verstane

dat een out hane een ei leghet

darmen over war af seghet

datter basilicus af comet,

een dier dat die werelt verdoemt.

Mar tote deser creaturen

moet vele ghevoeges bi naturen.

In waremen drecke leget hijt.

dar broedet nature te sire tijt.

Dan comet dat dier ute na sinen art,

ende hevet eens serpents start

ende anders eist ghelijc den hane.

Die ghesien hebben sine gedane

segghen: 't ey es sonder scale,

in .i. vel beloken altemale,

dicke ende starc ende wel behoet.

Sulke wanen dat dit broet

joftie padde jof dat serpent,

ende dits over borte bekent.

Alse .i. hane vechtet den zeghe

maket hi hem fier alleweghe,

ende singhet ende gaet den hoghen ganc.

Die verwonne crupet onder banc.

Ende alse hennen bliven doot

lati sinen sanc van rouwen groot.


Galina dats name der hennen.

Agustinus doet bekinnen

dat soe hare kiekine bewart

naturlike, ende niet ne spart

hare lijf jeghen hanen ende wuwen,

om dat si die kiekine verduwen.

Someghe kiekine ombehoet

willen node sijn ghebroet,

ende wandelen buten haren vlerken.

Ende alse dit die voghelen merken

so moeten si ter proien gaen.

Hier bi machmen sin verstaen.

Plinius die mester ombint

datmen erande netelen vint

dar die kiekine af bliven doot,

eten sire af, cleene jof groot.

Die henne kinnet wel dit cruud,

ende dar soese vint so trectse ut.

Werpmen den kiekine spise ter noot

ende het danne es te groot,

die moeder breket hem te sticken.

Dit sietmen an goede meesters dicken:

alse arem clerken comet te voeren

groote worde die si horen,

so doensem die meesters verstaen

waer die worde henen gaen.

Eier scarp ten mintsten ende,

screef de gone diet wel kende,

bringhen hanen, als wijt kennen,

entie plonke bringen hennen.

Die scarpe sijn van bester smake.

In Egipten es ene sake:

dar broeden si inden sande ghereet

kiekine, dar gheene henne af weet.

Plinius spreket sonder zaghe

dat die henne inden daghe

dat soe .i. ey verbringen mach

dat hare van aspise die slach

(dat .i. serpent es vanden quaden)

altoes niet ne mach gescaden.

Ja, hare vlesch es medicine

jeghen dies serpents venine.

Dus radic elken man dar toe:

dat hi elkes daghes iet goets doe.

Dattene moghe inden daghe

lossen vandes viants slaghe.

De besten hennen, des ghelovet,

sijn die root sijn om 't hovet.

Hens eis dodre, in die volle mane

hevet dit in, doemen te verstane:

up dat .i. deel verwarmet si,

den viere gheleghen bi,

dattet alle smette af dwaet

die .i. wollin cleet ontfaet.


Gallinacius dats die capoen,

ende es .i. onnutte hoen,

sonder kiekinen alleene.

Hi etet met hennen ghemeene

mar hine voetse nochne vecht

altoes niet om hare recht.

Met vederslaghen no met sanghe

verscedet hi niet die wilen langhe.

Men leset dat sijn vlesch wel voet,

ende het maket utermaten goet bloet.

Wie bediedet dan die capoen

bet dan der kerc heren doen?

Sine winnen noch ne voeden

niemen ghestelic, noch ne hoeden.

Vergave die Here vander sonnen

dat si ghene kinder wonnen!

Noch sine segghen hare ghetiden

te rechte niet, alse die wilen liden,

mar mattinen ende vort toter noene

segghen si te samen teenen doene.

Die beste sijnt, dar wi af couten,

want dandre hare ghetiden souten.

Dese ne doghen groot ne cleene

sonder tes dievels cokene alleene,

want sine bringhen vrucht no vrome

in die werelt, hoe soet come.

Lapidarius ende Jacob seghet

datmen den hane te vurne pleghet

na dat hi es .iii. jar out,

ende menne danne .v. jar hout

jofte .vi. ende vort an

wast hem ande levre dan

een steen, heetet allectorius.

Na dien dat hine ontfaet aldus

ne drinket hi nemmermeer dar nar.

Dus weetmen oft hine heeft vor war.

In der steene boec hier nar

hort sine cracht openbar.


Gallus silvester, dat fasaen,

es .i. wilt hane sonder waen.

Scone gheplumet ende mengertire,

ende .i. deel van stouter manire.

In sconen wedre esset blide,

in andren hevetet droeve getide

ende decket hem dan inder haghen.

Des smorghins alset gaet daghen

ende des avonts spade mede

gaet ter weiden na sire sede.

Sijn vlesch es lichts ghemeene

sonder jonghe partricen alleene.


Garrulus es eens vogels name

die in busschen ende in bramen

voer alle voghele die leven

meest luuds meests crischens ut can gheven.

Dies es hi garrulus ghenamt,

een gai hetet int Duutsce lant.

Van bome te boeme vlieget ende springet

ende crischet ende garrelt mer dant singet,

noch ghedurt in ghere stede.

Wat so bi hem lidet oec mede

eist man of vogel of enech dier

bespot dit vogelkin onghier,

ende conterfait alrande luud

vanden voglen dar ut.

Somwile eist so sot

dathet maket so vele sijn spot

dattet hem selven niet ne hoet,

so nemet die spareware in den voet.

Gheplumet est van meneger gedane.

Experimentator doet te verstane

dattet dicken verwoedens pliet

ende ment hem selven verhanghen siet.

Garrilus dinke mi wele

bedieden someghe menistrele

die altoes sijn ongestade,

ende callen vro ende spade

vele borden, vele loghen

ende conterfaiten die si moghen

beede rudderen ende papen

porters, vrouwen ende cnapen,

dar si scone omme sijn gheplumet.

Mar dicken ghevalt dat sulc tumet

(alsi sijns selves niet nemet ware)

metten helschen spareware,

diene metten clawen lauwet

alsi pipet, blaset ende mauwet.

Want selden hebmer eneghen vernomen

die te goeden ende sijn comen,

alse menech helech na minen wane

alsmen vindet swarter swanen.


Graculus dats die roec

als ons toghet broeder Albrechts boec,

want altoes so roepet hi gra.

Der craien so es hi ghemaket na,

ende broedet up bomen inden toppe

so grote menege t'enen troppe.

Over een draghen si wel

hare ne gheen n'es andren fel,

alse elc soeket sijn ghenoet

soe es hare roepen so groot.

Die hie aset ende voet

sine soe weltijt dat soe broet.

Die die jonghe t'etene pleghen

segghen: si sijn best ghevleghen.