Nieuwe Tijdinghen/1620/27 oktober
| ← [ca. 23] oktober 1620 | VVaerachtighe Tijdinghe wt den Leger van zijn Ex. Marqvis Spinola. in October wt Oppenheim. Ende hoe dat de Ghev-nieerde Vorsten met den heelen Legher van Worms sijn op ghebroken, met de Cauaillerie van Graef Hendrick van Nassouw, ende meynende de Stadt Altseym te surprenderen oft in te nemen
[Nieuwe Tijdinghen], Boekje K, [dinsdag] 27 oktober 1620 |
[ca. 30 oktober] 1620 [1] → |
VVaerachtighe Tijdinghe
wt den Leger van zijn Ex.
MARQVIS SPINOLA.
in October wt Oppenheim.
Eerst Ghedruckt den xxvij. October 1620.
T’Hantwerpen, By Abraham Verhoeven, inde gulde Sonne 1620. Met Gratie ende Privilegie.K.
_vignet.jpg)
zijn Ex. Marquis Spinola, tot Oppenheym den xv. October. 1620.
AEnghaende van nieuwe Tijdinghe die hier is, Dat is dese, Dat zijn Excellentie den Marquis Spinola is den 13. October sauonts de clocke ten thien uren opgetrocken van hier want door eenighe verstaen hebbende dat den Vyandt yet in den sin hadde, oft voorghenomen wat te willen Attenteren, Ende soo zijn Ex. Marquis Spinola gheen Ordre en hadde ghegheuen aen Mijn Heere den Admirael Rolle, om op te trecken oft yet reede te maken, van wegen de Bootsghesellen, soo sont den Admirael Rolle terstont naer den Marquis Spinola Godevaert Anthonissen, Cappiteyn van een Compagnie Bootsgesellen, om [ 4 ]Ordre te hebben van zijn Exc. Spinola, ende daer comende, soo was den Marquis Spinola al wech, ende den Cappiteyn Godevaert Anthonissen wederom comende soo hy mijn Heere den Admirael Rolle dat adverteerden soo moest hy oock terstont met vier Compagnien van de Bootz-ghesellen vertrecken, want den Admirael Rolle middeler tijdt Ordre ghekreghen hadde dat de Bootsghesellen terstont souden vertrecken.
Daer trocken vier Compagnien Boots-ghesellen mede op, om t’gheschut in eenighe quade laghen te helpen voorderen, de eene Compagnie was van Capiteyn Jacob Janssen, d’andere Fop Janssen, de derde Herman Pauwels, ende de vierde Compagnie was van Godevaert Anthennissen, de Boots-ghesellen vonden den Marquis noch buyten de stadt Oppenheym met den gheheelen Legher alles by een, op een groote plaetse daer stondense met 12. stucken Gheschuts, met allen de wagens ende Vivres, met de wagens met Gheldt, met allen de Bogagie waghens, ende den gheheelen Legher moest mede.
Sijn Exc. Marquis Spinola die creech sauonts ten thien uren (wesende den 13. October) de Tijdinghe dat den heelen Legher van Ghevnieerde Vorsten was voor de stadt Worms op ghebroken, des sauonts ten ses uren, ende datse trocken naer Alt[ 5 ]seim, want waren van Intentie de stadt van Altseim in te nemen, die wy te voren van den Pfalts hebben af ghenomen, soo is sijn Exc. van Oppenheim ghetrocken met zijnen heelen Legher, met een Resolutie om den Vyant Bataille te leueren, ende om t’Gheschudt ende waghens te laten marcheren soo heeft hy den heelen Legher in Halte ghehouden ende alles by een doen comen, een goede scheut weechs van dese plaetse, om het Gheschut ende de waghens te doen marcheren, so wy marcheerden alle den nacht met stillicheydt, sonder Trommel te roeren, oft sonder Trompetten te slaen, ende smorgens heel vroech namen den wech naer Altseim, den Marquis dede den Legher marcheren in goede ordre, ende soo wy een mijle ende een half ghemarcheert sijnde, hadden wy Tijdinghe dat den vyant seer naer by ons was, soo dede zijn Exc. t’volck terstont keeren om haerlieden te rencontreren, ende daer naer terstont ons peerden ontdeckten haren Legher.
Des smorghens den 14. October ontrent de klocke ten thien uren vernemen wy den heelen Legher van de Ghevnieerde Vorsten, met allen hare macht, ende hadden acht stucken Gheschuts by hun, maer t’waren al Veldt-stucken, met ses hondert waghens die sy by hun hadden, ende waren wel acht duysendt mannen stercker als wy, sy hebben goede Peerden, [ 6 ]maer van t’voetvolck is niet sonders, dan daer zijn 22. Vendelen Enghelschen by comen, ende 33. Compagnien meest Hollandtsche peerden, daer den Jonghen Prince Graef Hendrick van Nassouwen ouer commandeert.
Soo sy ons ghemoetten tusschen Worms ende Altseim op eenen hooghen Berch ende daer wy haer ghewaer werden, soo dede den Marquis terstont den heelen Leger stellen in slach-oorden, in een plaetse Auantagieux aen de leechte van een hoochte oft berch ende soo gheordonneert zijnde de bataillie, sijn Exc. dede een kleyne vermaninge aen t’Leger segghende: Meſſieurs oft Heeren ick bidde v.l. veel gheluckx, dat ghy nu den vyant moecht ſien oft hebben in v gheſichte daer ghylieden ſoo langhe om gheroepen hebt, om voor te ſtaen Godt ende onſen Coninck, doet nu alteſamen ghelijck v. l. in v macht hebt, ghelijck ick dat betrouwe op v. lieden Couragie, want ick en ſal v. lieden niet eene pas af vvijcken. Op welcke werde gheroepen met hooghe voysen, v Excellentie wilt ons dat toe betrouwen, ende steldt ons int werck, biddende dat ghy v.l. persoon in beter versekerde plaetse wilt stellen, want wy sullen doen [ 7 ]daer toe wy verobligeert zijn, soo wiert den heelen Legher gheavanceert met groote Coragie ende blijschap ende een Esquadron ghemaeckt van de 2. Regimenten Spaegniaerden, dat wierdt voor ghesteldt op de voorschreven hoochde, welcke hoochde wert ghesien van ons ende ontdecten den heelen Leger van de Gevnieerde Vorsten, de welcke eene partije was in een Dorp, 500. passen verre van ons, soo isser terstondt Graeff Hendrick vanden Berghe met sijn Compagnie naer toe ghetrocken, met groote Coragie van gheclanck van Trompetten, want hy den Doortocht oft Avantgarde hadde. Ende den Jongen Prince van Nassouwen hadde oock den Voortocht vande Ghevnieerde Vorsten, soo datse langhe teghen malcanderen ghescharmutseert hadden soo quamen wy allens-kens ende soetkens naerder tot dat wy op den Berch quamen, wy moesten van een Dal opcomen, soo den vyant retireerden al achterwaerts, tot datse oock eenen anderen Berch by namen oft creghen. Ende so haest wy den Berch bouen in hadden, soo hebben wy terstont ses halue Kartouwen gheplant by de twee Regimenten Spaengiaerden, ende Graef Hendrick van den Berghe die schermutseerden noch al teghen den anderen om den vyant te deghe aen te tasten, ende tusschen beyden met Trouppen van peerden d’een teghen d’ander werden ghesecondeert, in de welcke [ 8 ]occasie ons Cappiteynen van peerden hun kloeckelijk droeghen, om de Furie meer aen te nemen, soo Graef Hendrick van Nassouwen die retireerden al achterwaerts, wy schoten met ses halue Kartouwen onder haerlieden, soo datmender onder haer peerden sommighe sach doot vallen, ende int schermutseeren hadden sy van Graeff Hendrick vanden Berghe ooc twee peerden gheschoten met eenen man. Ende om hen meer te provokeren tot Bataille, soo lach daer een Dorp beneden in een Dal, daer waren de Hooft-stucken in van de Ghev-nieerde Vorsten, sijn Excellentie dede met het grof Gheschut schieten door de huysen van het Dorp daer den Vyant in was, dat stoof ende de stucken van de huysen in de Loecht vloghen die inde huysen waren verlieten terstondt de plaetse ende retireerden haer naer haere groote Trouppen, die niet wijt van ons en waren.
Doen dede den Marquis Spinola noch d’andere ses stucken Gheschudt op den Berch brenghen, soo dat wy een heele Batterije van 12. stucken hadden, het was eenen lust om sien vanden Berch af in wat schoone Slachoorden den heelen Legher met de soldaten ende Ruyterije stont met allen de waghens, soo onse partije stonden wel twee uren stille op den Berch datse niet en wisten watse doen souden.
Onsen Legher en socht anders niet dan datse aen [ 9 ]souden comen, want de Soldaeten goede Coragie hadden, ende reden alleneen naer den vyant toe.
Dit en hielp niet om haer wt te locken voor d’welc wy kenden haeren cleynen sin oft Couragie die sy hadden om te vechten, wy stonden met onsen heelen Legher stil, want zijn Excellentie hare Resolutie wilden sien. Ten lesten quamender thien witte Vendelen van de Protestanten volck af vanden berch wat leegher by ons, ende doen daer noch een Regiment by met Roode Vendels, soo zy binnen schoets niet en quamen, soo bleven wy in slach-oorden staen van smorghens ten thien uren af, tot sauonts een halue ure voor sonne schijn. Int leste was dat de vyanden hun retireerden, wel met onse groote verwonderinghe naer datse soo sterck zijn, ende t’secours hebben van Enghelsche, ende twee duysent peerden van Hollant, in maniere dat sommige gevangenen die wy cregen bekenden datse wel 7. duysent peerden sterck zijn, ende 40. duysent Voetknechten, soo wel in t’volck datse betaelen als volck datse een poyse in hunnen dienst hebben onder de Overste van Hollant, ende nv wat Hollant gecregen hebben, soo dat den vyant wel 8000. mannen stercker soude zijn, als wy. Siende zijn Excellentie datse gheretireert waren, soo gaf den Marquis Ordre dat men de peerden soude haelen, ende die stucken Gheschuts soude wech voeren, ende wy lieten haer daer, [ 10 ]ende wy quamen dien selven avont naer acht uren wederom in ons quartier, ende Graef Hendrick van den Berghe, die bleef met zijn Ruyters in Emboscade ligghen, ende soo den vyant van achter in ons quartier wilden comen, meynende ons te slaen, sloech Graef Hendrick van den Berch onder den vyant, soo dat hy ettelijcke ghevanghenen, ende eenen Ritmeester mede binnen Oppenheym gevangen brocht, ende eenighe doot sloech. Des smorghens den 15. October soo quam der Vorsten volck op onsen berch ligghen, ende groeten die van Oppenheym, soo zy meynden wat wt te rechten, maer sy vreesden den Marquis te seer. Maer den Marquis Spinola heeft een groote sake ghedaen met gansch den Leger, ende het gelt, ende bogagie zijnen vyant te gaen besoecken ende oock allen de ghevanghenen die der velen waren moesten allen mede.
Den Capiteyn oft Gouverneur van het Casteel van Chub, die den Bode met de passagiers ende Jesuiten hadde laten vermoorden by Bacharach die moesten oock alle gheboeyt mede door t’slijc dick ende dunne gaen.
Hadden wy ons secours ghehadt wy souden hem te deghe besocht hebben, maer zijn Ex. Marquis Spinola heeft den 14. Octobris tijdinge ontfangen [ 11 ]van Don Loys dat sy den 15. tot Couelents sullen wesen, ende soo haest wy seecker hebben, datse daer zijn, soo wilt den Marquis haer gaen besoecken, by de stadt Worms, oft sal moghelijck yet ander doen. Voorders en wete ic v.l. niet anders te schrijven dan dat hier tijdinghe ghekomen is dat den Keyser, al len de Leen-Heeren, die den Pfalts-Graef assisteren in den Ban ghedaen heeft.
Voorts is hier tijdinghe, dat den Marquis eenen brief ontfanghen heeft van den Graef van Bucquoy by Praghe den 11. October, dat den Graef van Bucquoy wel ses oft seuen steden in ghenomen heefdt in Bohemen, ende in twee steden die hy in ghenomen heefdt, allen de Soldaten doodt gheslaghen heeft, in d’eene waren 300. mannen, in d’andere 3000. in een Stadt daer Graef van Bucquoy parlementeerden, daer quam Hertoch van Beyers volck, die beclommen de Stadt van achter, ende sy smetent al doot, ende pilleerden de stadt. Daer leyt noch een stadt een Duytsche mijle van Praghe, die soo groot is als Mechelen, maer en is soo sterck niet, sy en heeft geen Wallen, ende is ront, soo verhoopt men oft en weetmen anders niet oft ten sal in Bohemen haest gedaen zijn, met de hulpe Godts, soo dat den Somer Coninck haest sal wt zijn Rijck zijn. Voorders den Hertoch van Saxen heeft oock een Stadt met zijnen Leger [ 12 ]in ghenomen by Praghe, daer hy 2. stormen op ghedaen heeft, ende is wederom af ghesmeten, ende soo den Hertoghe van Saxen een groot Lief hebber is van Jaghen, soo hebben die van binnen een deel honden op de Vesten ghebrocht, ende hebben eenen Horen gheblasen, soo dat sy met den Hertoghe spotten, waer door hy soo verbittert wert op die van binnen, dat hy met ghewelt de Stadt stormender handt dede aen vallen, ende heefdt de selue in ghenomen, ende alles den beck af ghespeelt, ende laten vermoorden. Voorts en weten wy hier van Duytslant niet anders nieus. Ende t’gaet hier anders al seer wel in den Marquis Legher, die haest hoopt binnen Worms ende Franckendael te slapen, Godt verleene hem victorie ende voorspoet. Wt Oppenheym den 15. October, 1620. Op de Brugghe.
Noch is hier verssche tijdinghe comen als dat de Keyserlijcke M. volck dese naervolghende plaetsen in Bohemen hebben verovert, ende in genomen heeft, Godt hebben lof van de victorie.
Plaetsen die de Keyserlijcke Majesteyt heeft in Bohemen inghenomen.
Tijdinghe wt Besanzon.
DEs Vrydaechs wesende 9. Octobris op S. Denijs dach, soo is ghefaelgeert de stadt ende Cite Besanzon in te nemen, toebehoorende hare Doorluchtige Hoocheden, dese Entreprise was voor ghenomen door de Hughenoten in Borgoignien met eenighe Intelligentie van die van binnen, waer onder was een seker Doctoor ghenaempt Monsieur Philippe Advocaet die gelogheert was in een schoon groot huys, ende bequaem on duysent persoonen te verborghen, ghestaen by de Poorte van de Stadt genaempt Battant, ende alsoo de meeste partije van de Stadt zijn Vignerons, oft volck die in den Wij[ 14 ]gaert wercken, in grooten Nombre, soo waerense meest in de Wijngaerden om de druyven te snijden, ende by Presomptie soo is desen M. Philippe gevanghen ghenomen, waer datmen in zijn huys ghevonden heeft vijf hondert Lijwaette Casacken oft hemden, met vijf hondert Courtelassen, met vermeyndt daer veel Borghers mede verstant af ghehadt hebben waerom men hier in Bourgoigne dapper volc aen neempt, want dit besteeck ghemaeckt was ouer 3. Jaeren, t’sedert de Troubelen in Duytslandt begost teghen de Keyserlijcke Majesteyt, den Autheur van dese Entreprise is ghenaempt Tom Hault Duc de Bouillon.
FINIS.
_p_7_ornament.jpg)
[ 16 ]
De Priuilegie van onſe Ghenadighe Princen.
ALBERTVS ende ISABELLA Clara Eugenia Eertſz-Hertoghen van Ooſten-rijck, Hertoghen van Borgondien, Brabandt, ende Souueraine Princen van Nederlandt, &c. Hebben door ſinguliere Priuilegie verleendt in’t Iaer ons Heeren ſeſthienhondert ende vijf, Onderteeckent I. de Buſſchere, ghegunt ende verleent aen Abraham Verhoeuen, geſworen Boeck-Drucker binnen Antwerpen, te moghen Drucken ende te ſnijden in houdt oft Copere Platen, ende te vercoopen, in allen de Landen van hare ghehoorſaemheyt, alle de nieuwe Tijdinghen, Victorien, Belegeringhen, ende innemen van Steden, die de ſelue Princen ſouden doen oft becomen, ſoo in Vrieſlandt oft ontrendt den Rhijn: Ende midts dien in deſe Nederlanden ter oorſake van den ghemeynen Trefues ſulcx niet te paſſe en compt. Soo hebben hare voorſeyde Hoocheden aen den ſeluen Abraham Verhoeuen, Wederom op een nieuwe toegelaten te moghen Drucken, ſnijden, ende te vercoopen alle de Victorien, Belegheringhen, innemen van Steden ende Caſteelen die voor de Keyſerlijcke Majeſteyt ſouden gheſchieden in Duytſlandt, in Bohemen, Morauien, Ooſten Rijck, Sileſien, Hungharijen, ende andere Provintien in het Keyſerrijck gheleghen, ghe-exploiteert van wegen den Graue van Bucquoy, ende Dampier, oft andere, midts-gaders oock alle de Nieuwe Tijdinghen van Hollandt, Brabandt, ende andere Provintien van Ouermaze comende, &c. Verbiedende aen allen Boeck-druckers, Boeck-vercoopers, Cremers, ende andere de ſelve naer te Drucken oft Conterfeyten in eeniger-hande manieren, Op de penen daer toe gheſteldt, breeder blijckende by de Brieven van Octroye, verleendt den xxviij. dach Ianuarij 1620. In hunne RadenGheteeekentA.I. Cools.
D’ander inden Secreten Rade gedaen den vj. Meert 1620.
OnderteeckentD. Gottignies.