121
Er komen echter vaak genoeg gevallen voor, en aan elk die zich met arbeidsaangelegenheden bezig houdt zullen dergelijke gevallen bekend zijn, dat van enkele arbeiders of arbeidersgroepen, die door het geluk begunstigd eens een ongewoon groote hoeveelheid producten leverden, het voor het bizondere geval geaccordeerde stukloon willekeurig besnoeid wordt, met de motiveering dat het totale loonbedrag te veel boven de gewone loonhoogte stijgt. Duidelijker kan wel niet gezegd worden, dat het stukloon slechts een gewijzigde vorm van het tijdloon is, een vorm, dien de kapitalist slechts dan vrijwillig aanwendt, als hij hem voordeeliger voorkomt dan het ongewijzigd tijdloon.
In den regel zeker biedt het stukloon den kapitalist groote voordeelen. In den vorm van het tijdloon betaalt de kapitalist de arbeidskracht in den vorm van de door haar geleverde arbeidshoeveelheid; in het stukloon betaalt hij haar in den vorm van het product. Hij kan er zich dus op verlaten, dat de arbeider in zijn eigen belang in elk arbeidsuur ook zonder aansporing van buitenaf de grootst mogelijke hoeveelheid producten levert. Hij kan veel lichter controleeren of de arbeider een product van gemiddelde deugdelijkheid geleverd heeft. De geringste fout wordt nu oorzaak en zeer vaak ook slechts voorwendsel tot loonaftrek, ja soms tot formeele afzetterijen der arbeiders.
Het toezicht van den kapitalist en zijn vertegenwoordigers over de arbeiders wordt derhalve bij het stukloon grootendeels overbodig; de kapitalist bespaart dezen arbeid en zijne kosten. Het stukloon maakt het in sommige takken van industrie zelfs mogelijk, dat de arbeiders thuis werken, waardoor voor den kapitalist een massa aanleg- en bedrijfskosten (voor verwarming, verlichting, grondrente, enz.) bespaard worden en daarmee een deel kapitaal voor hem beschikbaar wordt dat hij anders had moeten vastleggen. In vakken waarin de huisarbeid veel verbreid is, bijv. kleermakerij en schoenmakerij, komt het voor dat bazen van gezellen, die bij hen in de werkplaats in plaats van tehuis arbeiden, voor de plaats en de arbeidsbenoodigdheden huur vragen! De arbeiders moeten het genoegen zich onder het "oog van den meester" te mogen afbeulen, nog extra duur betalen.
Het persoonlijk belang van den arbeider drijft hem onder het stukloonstelsel er toe, zoo intens en zoo lang mogelijk te arbeiden, om zijn dag- of weekloon zooveel mogelijk te verhoogen. Hij ziet niet, dat zijn overwerk hem niet slechts lichamelijk verwoest—accoordwerk is moordwerk, zegt het spreekwoord—doch ook er naar streeft om den prijs van zijn arbeid te doen dalen. En als hij het inziet, dan is hij nog niet in staat zich aan de dwangwetten der concurrentie met zijn mede-arbeiders te onttrekken. Deze concurrentie der arbeiders tegen elkaar en de schijn van vrijheid en zelfstandigheid, dien het stukwerk wekt, veelal ook hun afzondering van elkaar (bij den huisarbeid), bemoeilijkt zeer de organisatie en het eendrachtig optreden dezer arbeiders.
En nog andere nadeelen voor den arbeider brengt het stukloonstelsel mede. Zoo veroorlooft het bijv. het schuiven van woekerplant-achtige
