noodig had om ze hun onderdanen te doen verraden aan u, die zonder dat verraad, nooit meesters van Java zoudt geworden zyn. Ge hebt leerscholen voor de „rechten” en kansels voor. . . ik weet niet wat, maar ik zou u wel eens willen hooren bewyzen van kansel of katheder, dat gy recht hebt op den arbeid van den Javaan.
„Het is goed dat de mensch arbeide, hoor ik u zeggen. Zonder ons zou de Javaan te lui zyn om iets te doen, en dus. . .
Juist! Zoo spreekt ge. Maar ge vergist u in de meening dat die redeneering uw privaat eigendom wezen zou. Ze behoort aan Droogstoppel die na ’t hooren van Wawelaar’s preêk de uitbreiding der koffikultuur aanprees als nuttig voor ’t Godsryk. ’t Is waar dat de Javaan, om in zyn gezegend klimaat te blyven leven, minder arbeid noodig heeft dan gy. Maar ligt hierin ’n voldoende reden om hem aftenemen, en u toe te eigenen wat de natuur hem schonk om-niet? Is ’t zyn schuld dat uw vaderland zoo bar is, zoo onvriendelyk? Moogt ge ’t hèm wyten, dat in uwe streken de eerste, noodigste. . . éénige vraag van ’t leven is: hoe men te doen hebbe om dat leven te behouden?
Ge hebt u by den Javaan — dat heet by z’n Hoofden, want de eigenlyke Javaan kent u niet — ingedrongen met zachte vleiende woorden. Ge hebt u opgeworpen als scheidsrechter in de geschillen, die ze argeloos onderwierpen aan uw oordeel. Ge hebt die onnozelheid misbruikt om u meester te maken van wat u niet behoorde. Schrede voor schrede zyt ge voortgeslopen, en hebt uwen voet gezet op den akker van uw naaste, gedurig den grenspaal verzettende. . . dat verboden is in uw eigen Bybel, hoort gy! Of staat er niet in de Schriften die ge beweert voor heilig te houden, maar die ge ter-zy legt
