Verhaal van het vergaan van het jacht de Sperwer/Journaal (1654)

← Journaal (1653)

Verhaal van het vergaan van het jacht de Sperwer door Hendrik Hamel Journaal (1654)

Journaal (1655-1656) →

[ 15 ]

1654

Int begin van Januarij vertrock den ouden gouverneur, doen gingh 't veel slimmer als te vooren, gaff ons in plaets van rijs, geerst, ende van taruwe, garste meel, sonder eenige toe spijs, soo dat indien wat toe spijs wilde hebben onse geerst vercochten; met 3/4 lb garste meel des daeghs mosten te vrede sijn, dog ons uijtgaen van ses man daegs continueerde; dus in droeffheijt sijnde sochten derhalven alle middelen (alsoo den soeten tijt ende mousson op handen quam, de tijdingh van 9 den Coninck seer langhsaem comende waren derhalven zeer beducht ons op 't eijland mochte gebannen hebben, om 't leven inde gevanckenis te eijndigen) van ontvluchten, om ende weder siende of bij nacht eenig vaertuijg aande wal met sijn gereetschap leggende, conde becomen ende 't hasepat te kiesen, 'twelcq int laetse van April met haer sessen, waer onder den opperstuijrman ende nog drie vande te recht gecomen^[1] maets waren, onderstaen soude hebben; een vande maets over de muijr dimmende om naer 't vaertuijg ende 't getij [ 16 ]'t water te sien, wiert het de wacht door 't blaffen vande honden als andersints gewaer, waer over soo scherpen wacht hielden, dat voor die tijt van haren aanslag versteeken waren.

Int begin van Meij ging den stuijrman met nog vijff andere maets (waer vander drie^[2] als vooren te recht gecomen zijn) op haer beurt uijt gaende, vonden dicht bijde stadt een vaertuijgh met sijn gereetschap sonder volcq daer in, bij een cleijn dorpje leggen; sonden terstont een man nae huijs om voor yder twee cleijne brootjes ende eenige platting^[3] daertoe gemaect, te halen; weder bij malcanderen gecomen zijnde, ider een dronck water gedroncken hebbende, sonder yets meer mede te nemen, traden int voorseijde vaertuijg, 't selve over een banck die daar voor lagh treckende, int bijstaende van eenige van die vant dorpje, die heel verbaest staende, niet wetende wat het te beduijden was, eijndelijck een int huijs loopende ende haelden een musquet, waer mede hij die int vaertuijg waren tot int water toe nae liep; raeckende^[4] egter buijten, behalven een die int vaertuijg niet conde comen, door dien de touwen aen land los maeckten, daerom de wal weder koos; die int vaertuijg 'tzeijl op heijsende, alsoo sij met 't gereetschap niet wel conden omgaen, viel de mast met 't zeijl overboort, die sij met groote moeijten weder opkregen, mette platting aen de mast doft gebonden hebbende ende 't seijl als vooren opheijsende, ist spoor van de mast gebrooken, de mast met 't seijl voorde tweede mael overboort gevallen, costent doen niet weder opcrijgen^[5], dreven alsoo na de wal; die van 't land zulcx ziende, sijn haer datelijck met een ander vaertuijgh gevolght, bij malcanderen comende sprongen de onse bij haer over, hoe wel sij geweer hadden, in meeninge haer overboort te smijten, ende met 't selve vaertuijg door te gaen, maar vondent ten naesten bij vol water, en onbequaem te zijn, voeren derhalven met malcanderen naer lant; van daar voorden gouverneur gebracht sijnde, liet haer wel strengelijck binden, een sware planck met een ketting om den hals, d'eene hant met een clamp opde planck [ 17 ]gespijckert^[6], voor hem neder werpen; de vordere wierden mede uijt 't gevangen huijs gehaelt, mede wel strengelijck gebonden sijnde voor den gouverneur gebracht, al waer wij onse maets in zulcken droefheijt sagen leggen; den gouverneur liet haer vragen off sij zulcx sonder ofte met weten van d' andere hadden gedaen, gaven tot antwoort sonder weten vande andere geschiet te zijn (dat om de vordere swarigheijt 10) ende straffe van hare mackers voor te comen) waer op den gouverneur liet vragen wat sij voor hadden; seijde daar op datse naer Japan wilde, waer op den gouverneur voorts liet vragen of met soo een cleijn vaertuijgh, sonder water ende soo weijnigh broot, sulcx wel te doen was; antwoorden zij daer op dattet beter was eens als altijts te sterven; lietse wederom van alles los maken, yder met een stock ontrent een vadem lanck, onder een hand breet en een vinger dick, boven ront, 25 slagen op de naeckte billen geven, waer van ontrent een maent langh inde koeij lagen; wiert voorts ons uijtgaen benomen ende bij nacht en dach scherpe wacht gehouden.

 

 

[ 18 ]

Dit eijland bij haer Scheluo^[7] ende bij ons Quelpaert gent leijt als vooren geseijt opde hooghte van 33 graden 32 minuten ontrent 12 a 13 mijlen vande suijthoeck van 't vaste lant van Coree, heeft aende binne ofte noort cant een baij daer hare vaertuijgen in comen ende van daer varen naer 't vaste lant. Is seer gevaerlijck voor d'onbekende door de blinde klippen om in te comen, waer door veel die daer op varen, soo se eenig hard weder beloopen ende de baij mis raken, naer Japan comen te verdrijven, alsoo buijten die baij geen ancker gront ofte berghplaets voor haer vaertuijgen is. Het eijland heeft aan verscheijde zijde veel blinde en sighbare klippen en riffen. Is seer

 

 

[ 19 ]volckrijck^[8], vruchtbaer van leeftocht, overvloet van paarden en koe-beesten, daer van zij jaerlijcx groote incomen aen den Conincq opbrengen; d'Inwoonders zijn seer arme ende slechte^[9] luijden, bij die van 't vaste lant weijnig geacht; heeft eenen hoogen bergh vol boomen^[10], de andere meest lage cale bergen, met veel valeijen daerse rijs planten.

Int laetse van Maij quam de lang verwachte tijding vanden Coninck tot onser droeffenis dat wij na 't Hoff mosten comen, ende weder tot blijschap dat uijt de sware gevanckenis verlost worden; 6 à 7 dagen daer nae worden in vier joncken verdeelt, met beijde de beenen ende eene hand in een block geslooten op dat sij sorge hadden wij teen off 't ander jonck soude mogen afflopen gelijck zulcx wel mochte geschiet hebben, indien wij vrij ende los hadden komen over te varen, door dien de soldaten die tot geleijders met ons gingen, meest zee zieck waren; nadat wij twee dagen alsoo geseten hadden, door contrarie wint niet conde voort comen, zijn weder ontsloten ende naer ons out gevangenhuijs gebracht; 4 à 5 dagen daer aan de wint goet waijende, gingen des morgens met den dagh weder inde joncq ende als vooren gesloten ende bewaert zijnde, lichten de anckers ende gingen onder zeijl; savonts quamen dicht bij 't vaste lant, alwaer wij des nachts onder ten ancker quamen, smorgens worden uijt de joncken gesloten ende aen lant gebracht, alwaer vande zoldaten wel bewaert wierden; des ander daegs smorgens cregen paerden ende reden naer een stadt gen^t Heijnam^[11], alwaer wij des avonts alle 36 weder 11 bij malcanderen quamen, doordien ider jonck in een verscheijde plaets was aangecomen; des ander daegs nadat wat gegeten hadde, saten weder te paert, ende quamen savonts in een stadt gen^t{ Ieham^[12]; des nachts is Poulus Janse Cool van Purmerend, bosschieter, overleden, die sedert 't verlies van 't schip noijt gesont hadde geweest. Is door ordre vande stadts gouverneur in onser presentie begraven; vant graff vertrocken te paert weder ende quamen savonts in een stadt Naed[ 20 ]joo^[13] gen^t; des volgende morgen vertrocken weder ende bleven dien nacht in een stad genaemt Sansiangh van waer wij des morgens vertrocken, ende logierden dien nacht inde stad Tiongop^[14], passeerden dien dagh een seer hoogen bergh waer op een groote schans lagh gen^t Jipamsansiang ^[15]; nadat inde stadt vernacht hadde, vertrocken des morgens, ende quamen dien selven dagh inde stad Teijn^[16]; den volgenden morgen saten weder te paerde, quamen smiddaghs in een stetje gen^t Kninge^[17]; naer dattet middaghmael hadden gegeten, vertrocken weder ende quamen savonts in een groote stad gen^t Chentio^[18] alwaer in oude tijden Conincx hoff placht te zijn^[19], ende wort nu bij den stadthouder vande provintie Thiellado^[20] bewoont. Is door 't geheele land voor een groote coopstad vermaert, cunnen te water daer niet bij comen, alsoo een lantstadt is; des volgende morgen vertrocken ende quamen savonts in een stadt gen^t Jehaen^[21], dit was de laetste stadt vande provintie Thiellado, van waer wij des morgens weder te paert vertrocken, ende logeerde dien nacht in een stetje gent Gunjiu^[22], gelegen inde provintie Tiongsiangdo^[23]; vertrocken des anderen daegs na een stad gen^t Jensoen^[24]. Aldaer vernacht hebbende saten des morgens weder te paert, ende quamen savonts in een stadt Congtio^[25] gen{[sup|t}} alwaer de stadthouder vande verhaelde provintie sijn hoff hout; des anderen daeghs passeerde een groote rivier ende quamen inde provintie Senggado ^[26] alwaer de Coninklijcke stadt [ 21 ]in leijt; naer dat nog verscheijde dagen gereijst ende in diverse steden ende dorpen vernacht hadden, passeerde eijndelijck een groote rivier^[27] ontrent vande groote gelijck de Maes voor Dort; de rivier overgevaren ende een mijltie gereeden zijnde, quamen in een seer groote bemuerde stadt gen^t Sior^[28], zijnde de residentie plaets des Conincx (hadden ontrent 70 a 75 mijl^[29] gereijst meest noorden wel soo westelijck aan). Inde stadt gecomen sijnde, wierden in een huijs bij malcanderen gebracht, alwaer 2 a 3 dagen saten, wierden doen bijde Chinesen die aldaer woonachtich ende uijt haer lant gevlucht

 

 

[ 22 ]zijn, verdeelt, 2, 3 a 4 tot yder; soo drae verdeelt waren wierden 't samen voorden Coninck gebracht, die ons door den voorn. Jan Janse Weltevree van alles liet onder vragen, waer op bij ons ten besten geantwoort zijnde, versochten, ende Zijn Majesteijt voorhoudende, dat 't schip door storm hadden verlooren, op een vreemt lant vervallen, van ouders, vrouwen, kinderen, vrunden en maeghen ontbloot waren, dat den Coninck ons de genade wilde bewijsen om naer Japan te 12 senden, om aldaer weder bij ons volcq te comen ende in ons vaderlant te geraken; gaf ons voor antwoort, soo den veelmael genoemden Weltevree vertolckten, dat sulcx haer manier niet en was, vremde natie uijt zijn lant te senden, maer mosten aldaer haer leven eijndigen, dat hij ons onderhout soude geven; liet ons op onse lants wijse dansen, singen ende alles doen wat geleert hadden^[30]; op haer manier ons wel getracteert hebbende, schonck yder man twee stucx lijwaet om voor eerst ons daer naer de lants wijse inde cleeden te steeken ende wierden weder bij onse slaepbasen gebracht; des anderen daegs worden te samen bijden veltoverste geroepen, die ons den meergem: Weltevree dede aanseggen dat den Coninck ons tot lijff schutten^[31] [ 23 ]van sijn gemaect hadde, maendelijcx met een rantsoen van ontrent 70 cattij rijs yder, gaf de man een ront houte borretie^[32], waer op onse namen (die se op haere spraeck verandert hadden) ouderdom, wat voor volcq waren, ende waer voor den Coninck diende, met caracters uijtgesneden, ende met des Conincx ende veltoverstes zegel ofte chiap^[33] daer op gebrant was, nevens yder een musquet, cruijt en loot, met ordre dat alle nieuwe ende volle mane onse reverentie voor hem mosten comen doen, alsoo zulcx bij haer de manier is, dat de minder gerantsoeneerde Conincx dienaers voor haer meerdere ende de rijcxraden voorden Coninck moeten doen; den overste met^[34] ofte in Conincx dienst uijtgaende met hem soude loopen; drilt zijn volcq in 't jaer 6 maenden, drie int voor ende drie int nae jaer, des maent drie reijsen, ende oeffenen haer int schieten als andere oorloghs manieren des maents drie reijse, in somma oeffenen haer in den oorlogh off sij den swaersten vande werelt op den hals hadden; stelden een Chinees (door dien mede veel Chineesen tot lijffschutten heeft) nevens den veelmael gen. Weltevree over ons als hooffden, om van alles op hare wijse te onderrechten ende opsicht over ons te hebben, gaf yder twee stucx hennippe lijwaet om ons daermede voort van alles te voorsien, ende 't maeckloon vande clederen te betalen. Wij wierden dagelijcx bij veel groote heeren geroepen, door dien zij als mede hare vrouwen ende kinderen nieuwsgierigh waren om ons te sien, om dat de gemene man van 't eijland^[35] hadden uijtgestroeijt, dat beter monsters als menschen geleeken, wanneer yets droncken de neus agter het oor mosten leggen, door de blontheijt vant hair beter zeeduijckers als menschen geleeken, ende diergelijcke meer, waer over veel grooten ten hoogsten verwondert waren, ons voor beter fatsoen (door de blanckheijt daer sij veel van houden) van volcq dan haer eijgen natie hielden. In somma wij conden int eerste de straeten qualijck gebruicken ende inde slaepsteden van 't gepeupel weijnigh rust hadden, tot dat den veltoverste verboot bij niemant te gaen, dan die van hem last ofte licentie hadden, door dien ons de slaven sonder haer Meesters weeten uijt onse slaepsteden haelden en voor 't geckje hielden.

13 In Augustij quam den Tartar om sijn gewoonelijcke tribuijt te [ 24 ]halen^[36]; wij wierden door den Coninck in een groote schans gesonden, om aldaer soo lange den Tartar inde stadt was, bewaert te worden^[37]; dese schans leijt ontrent 6 a 7 mijlen vande stadt op een seer hoogen bergh, wel 2 mijl op te gaen, sijnde seer stercq, waer na toe den Coninck in tijt van oorlogh de vlucht neemt. Hier houden de grootste papen vant land haer residentie, daer is altijt voor drie jaren victalie in, daer mede haer ettelijcke duijsent mannen kennen geneeren. Is genaemt Namman Sangsiang^[38]; alwaer tot den 2 a 3^en September, dat den Tartar vertrocken was, bleven.

Int laetste van November vroort soo hard dat de rivier een mijl vande stadt gelegen, soo hart toegevrooren was, dat de paerden met haer volle last tot 2 a 300 agter malcanderen daer over conden gaen.

Int begin van December den veltoverste aansiende de groote koude ende armoede die wij leeden, diende het den Coninck aan, waer op hem belastte dat hij eenige vellen aan ons soude geven, die int blijven van 't schip aen 't eijland gespoelt, bij haer geberght, gedrooght ende hier met haer vaertuijgen gebracht waren, doch meest verrot^[39] ende opgegeten^[40], met last dat wij die souden vercoopen om voor de coude soo veel mogelijck was, daermede te versien; vonden doen met malcanderen goet, alsoo de slaepbasen ons dagelijcx quelden met hout halen, dat soo heen en weer wel drie mijlen over t geberghte ver was, 't welcq door de bittere koude ende ongewoonte ons seer droeffrigh ende moeijelijck viel, met 2 a 3 samen huiskens te coopen, siende naest Godt geen uijtcomst te verwachten ende soo te beter te leven, liever willende wat koude lijden, dan altijt van dese heijdense natie^[41] gequelt te sijn; leijden de man 3 a 4 taijlen silver bij malcanderen, ende alsoo huijskens van 8 a 9 taijl ofte 28 a 30 gl. cochten; [ 25 ]van 't overschot staken ons een weijnigh inde cleeren ende brachten alsoo den winter daer mede door.

1. d.w.z. te Nagasaki aangekomen.
2. Uitg.-Saagman, Stichter en Van Velsen geven de namen van de drie nog in leven zijnde maats, nl. "Govert Denijs en Gerrit Jansz, beyde van Rotterdam ende Jan Pietersz de Vries" (Vgl. "Vragen" No. 54, bl. 73).
3. d.i. vlechtwerk van touw tot lange, platte slierten bewerkt.
4. d.i. wij geraakten.
5. De toedracht zal ongeveer zoo zijn geweest: mast en zeiltuig vielen buiten boord, waarna men den mast weer overeind kreeg en de ra (of den spriet) met het zeil door middel van de platting tijdelijk aan den mast bevestigde; tijdens het hijschen van deze ra (of spriet) met het daaraan hangende zeil, raakte echter het spoor van den mast (in dit geval de houten klos waarin het ondereinde van den mast zijn steun moest vinden) ontzet, tengevolge waarvan het tuig opnieuw overboord viel.
6. Dit was het ook in China gebruikelijke en aldaar bij Europeanen als "cangue" bekende schandbord. "Public exposure in the kia, or cangue, is considered rather as a kind of censure or reprimand than a punishment, and carries no disgrace with it, nor comparatively much bodily suffering if the person be fed and screened from the sun. The frame weighs between twenty and thirty pounds, and is so made as to rest upon the shoulders without chafing the neck, but so broad as to prevent the person feeding himself. The name, residence, and offence of the delinquent are written upon it for the information of the passer-by, and a policeman is stationed over him to prevent escape" (S. Wells Williams, The Middle Kingdom, I, 1899, bl. 509).
7. "Tjyei-Tjyou. Ile de Quelpaërt... Résidence d'un mok-sa, gouverneur de l'île. 33° 33'-124° 16'" (Dict. Cor. Franç., bl. 19**).
   "Cette île, qui n'est connue des Européens que par le naufrage du vaisseau hollandais Sparrow-hawk en 1653, était, à cette même époque, sous la domination du roi de Corée. Nous en eùmes connaissance le 21 mai [1787].... Nous déterminâmes la pointe du Sud, par 33d 14' de latitude Nord, et 124d 15' de longitude orientale" (Voyage de la Pérouse autour du monde. Paris, 1797, II, bl. 384).
   De transcriptie "luo" zal een schrijffout zijn. Verg. "Vragen" No. 3 en 12: "Chesu".
   In de gedrukte Journalen staat: I. Uitg.-Saagman: "Dit Eijlandt bij haer Schesuw ende bij ons Quelpaert ghenaemt leijdt als vooren op de hooghte van 33 graden 32 minuten ontrent 12 a 13 mijl van den Zuijdt-hoeck van 't vaste Landt van Coree." — II. Uitg.-Stichter en III. Uitg.-van Velsen: "Dit Eylant bij haer en ons genaemt Quelpaerts Eylant, leyt op de hoogte van ontrent 30 graden 30 minuten, 12 of ontrent 13 mijlen van de Zuythoeck vant vaste lant van Coeree."
   Voor eene beschrijving van de hoofdstad van Quelpaert zie Belcher, Narrative of the voyage of H.M.S. Semarang, bl. 238 e.v.
8. "En volgens verder bericht van bovengemelte Benedictus de Klerk, aen my mondeling gedaen, is Korea zeer bevolkt" (Witsen, 2e dr, dl. I, bl. 47)
9. "As Quelpart has long been used as a place for banishment of convicts, the islanders are rude and unpolished.... Immense droves of horses and cattle are reared" (Griffis. Corea (1905), bl. 201).
10. "Han-Ra-San. Grande montagne dans l'île de Quelpaërt, avec trois cratères de volcans éteints, qui forment des lacs. 30° 25'-124° 17'" (Dict. Cor. Franç., bl. 4**). — "This peak, called Mount Auckland,... is about 6.500 feet high" (Griffis, a.v., bl. 200).
11. "Hai-Nam. Ville murée à 890 lys de la capitale... Prov, de Tjyen-Ra. 34° 27'-124° 11'" (Dict. Cor. Fr., bl. 5**). — "Le ly équivaut a 1/10 de lieu environ" (Dict. a.v. bl. II**).
12. ?
13. "Na-Tjyou. Ville murée à 740 lys de la capitale... 35° 13'-124° 10'" (Dict. Cor. Franç, bl. 10**).
14. ? "Tong-Pok. Ville à 726 lys de la capitale... 34° 43'-124° 32'" (a.v. bl. 17**).
15. "The term "San-siang" used twice here, means a fortified stronghold in the mountains, to which, in time of war, the neighbouring villagers may fly for refuge" (Griffis, Corea, 1905, bl. 171). — "San-Syang. Sur la montagne. Dessous de montagne. Sommet de montagne" (Dict. a.v. bl. 373).
16. "Htai-In. Ville à 566 lys de la capitale... 35° 33'-124° 29'" (a.v. bl. 18**).
17. "Keum-Kou. Ville à 520 lys de la capitale... 35° 38'-125° 12'" (a.v. bl. 7**).
18. "Tjyen-Tjyou. Ville murée, capitale de la province de Tjyen-Ra, à 506 lys de la capitale... 35° 37'-124° 37'" (a.v. bl. 19**).
19. Volgens de Dict. Cor. Franç. (bl. 16**) was daarentegen Syong-to in de provincie Kyeng-Keui "ancienne capitale du royaume sous la dynastie précédente".
20. "Tjyen-Ra-To (Tjyen-La-To), Province sud-oueste" (Dict. a.v. bl. 19**).
21. ? "Tchyeng-Am, Prov. de Tjyen-Ra. 35° 22'-124° 25'" (a.v. bl. 20**).
22. ?
23. "Tchyoung-Tchyeng-To. Prov. du sud-ouest, entre Kyeng-Keui et Tjyen-Ra" (a.v, bl. 21**).
24. "Yeng-Tchoun. Ville à 390 lys de la capitale.... Prov. de Tchyoung-Tchyeng... 36° 59'-126° 8'" (a.v. bl. 2**).
25. "Kong-Tjou. Ville murée, capitale de la prov, de Tchyoung-Tchyeng, à 326 lys de la capitale. Résidence du kam-sa ou gouverneur de la province... 36° 23'-124°55'" (a.v. bl. 8**).
26. lees: Kyeng-keui.
27. "Kiung-kei, or the Capital Province.., is.., the basin of the largest river inside the peninsula. The tremendous force of its current, and the volume of its waters bring down immense masses of silt annually.... The tides rise to the height of twenty or thirty feet" (Griffis, Corea, 1905, bl. 187). — "Han-Kang, Fleuve qui arrose Sye-oul, Prov. de Kyeng-Keui" (Dict. Cor. Franç, bl. 4**).
28. "Sye-Oul. Nom générique qui signifie: capitale. Capitale du royaume de Corée" (Dict, a.v, bl. 14**). — De eigenlijke naam van "de Hoofdstad" was: "Han-Yang. Capitale de la province de Kyeng-Keui et de tout le royaume de Corée depuis 1392.... Ville murée, sur le fleuve Han. Résidence de la cour et des 6 ministères. Le gouverneur de la province réside en dehors des murs" (Dict. a.v. bl. 4**).
29. Bedoeld zijn de mijlen waarmede de zeelieden destijds rekenden, namelijk Duitsche mijlen van 15 in één graad, volgens de graadmeting van Snellius. Deze mijlen zijn ongeveer 7.4 K.M. lang, waardoor de afstand van Seoul tot het aanvangspunt der reis op 518 à 550 komt; recht gemeten bedraagt die afstand 190 (moderne) zeemijlen, d.i. 352 K.M. De dagreizen, twaalf in aantal, waren gemiddeld 45 K.M. lang. De afstand van Quelpaert tot Seoul werd later geschat op 90 mijlen of 666 K.M. (Zie "Vragen" No 12, bl. 67).
30. Van heel wat deftiger personages dan Hamel en zijne kameraden, werd in Japan verlangd dat zij den Sjogoen en zijn hof op eene dergelijke vertooning zouden vergasten.
    Dagr. Japan, Donderdag 29 Maart 1691: "Hiertusschen waren wij [het Opperhoofd Hendrik van Buijtenhem en zijn gevolg bij de audientie te Jedo] nederleggende tot dat den Keijser [d.w.z, de Sjogoen].., ons door den Oppertolck.., liet belasten regt op te sitten, mantels af te doen, hoeden op te setten, heen en weer te gaan, een liedeken te singen, op ons manier den anderen te complimenteren, te bekijven, eens te dansen, een droncke matroos te verbeelden, mijn vrouw en kinderen haar namen, onse eijgen en die van de Nangasackijse gouverneurs overluijd op te roepen, ijets op 't papier te teijkenen en een stuck van een comedie te ageeren....
    ... de Messrs bij my sijnde songen op 't versoek van geme regenten en tot vermaak van de Juffers, die bij menigte agter jalousij-matten saten, een hollands liedeken, komende met sons onderganck heel vermoeijt van hurken, bucken en kruijpen weder in ons logiement." (Vgl. Valentijn, V. Bijzondere zaken van Japan, bl. 75).
    De Bataviasche Regeering was er geenszins over gesticht dat men "voor de hoogheden allerhande grimassen heeft moeten bedryven en voor de Juffers helder op singen", hetgeen "gansch niet met het respect van de nederlantse natie compatibel zij, immers in genen dele ten regarde van het Opperhooft". Werden "soodanige sotte en narre potsen weder afgevergt" zoo moest men trachten zich te excuseeren, "immers ten opsigte van het Opperhooft, soo het in 't generaal niet te vermijden" was. Voor die potsen was te minder reden omdat de Japanners zelven naar hunne "methode, aart en maniere veel meer van ernst als van jok houden". De Regeering vond ook "dat soodanige aansoekinge mede gerede soude konnen afgewesen werden, als de onse haar ter occasie dat se door de groten genereuselijk getracteert werden, soo veel meesterschap over de kragt en bewegingh van den sterken drank maar tragten te behouden [dat zij] buijten postuur van fatsoen en bescheijdenheijt niet en geraken, maar door ingetogenheijt en stilligheijt een geheel andere verwagtinge van haren aard en ommegangh geven" (Res. 29 Mei 1692).
31. Vgl.: "het gebruijck van oppassers ofte lijfschutten soo door den gesaghebber als andere mindere bedienden [te Bantam]". (Res. 17 Aug. 1708).
32. "Pyeng-Pou. Plaque en bois où on écrit le nom d'un dignitaire, qui en a une moitié; l'autre moitié est gardée par le gouvernement; c'est le signe de l'autorité donnée par le roi au mandarin" (Dic. Cor. Franç., bl. 321). Zie ook: J.S. Gale, A Korean-English Dictionary, 1911, bl. 429.
33. chiap = tjap; hier een Maleiisme. Vgl. Hobson-Jobson, onder Chop.
34. d.i. "met den Coninck ofte in Conincx dienst".
35. d.w.z.: het eiland Quelpaert.
36. Deze voorstelling zal onjuist zijn; tribuut werd gebracht, niet gehaald (zie bl. 48, noot 3; bl. XXXIV, noot 1 en bl. 51, noot 3); de taak van de Tartaarsche gezanten moet een andere zijn geweest.
37. "Hamel does not state why he and his companions were sent away, but it was probably to conceal the fact that foreigners were drilling the royal troops. The suspicions of the new rulers at Peking were easily roused" (Griffis, Corea, 1905, bl. 172).
38. "Four great fortresses guard the approaches to the royal city. These are... Kang-wa to the west.... Kang-wa, on the island of the same name at the mouth of the Han-River, is the favorite fortress, to which the royal family are sent for safety in time of war... During the Manchiu invasion, the king fled here, and, for a while, made it his capital" (Griffis, Corea, 1905, bl. 190-191). — Namman Sangsiang is misschien een hoog gelegen punt van deze versterking geweest.
39. "Alsoo dit een bederffelijcke waere is" (Gen. Miss. 26 Maart 1622).
40. Uitg.-Saagman. Stichter en van Velsen hebben: "van de mijt opgegeten."
41. d.w.z.: de Chineesche slaapbazen bij wie zij ingekwartierd waren.