Naar inhoud springen

Der Naturen Bloeme/Derde Boek (2)

Uit Wikisource
Der Naturen Bloeme
Eerste Boek · Tweede Boek (1) · Tweede Boek (2) · Derde Boek (1) · Derde Boek (2) · Vierde Boek · Vijfde Boek · Zesde Boek
Zevende Boek · Achtste Boek · Negende Boek · Tiende Boek · Elfde Boek · Twaalfde Boek · Dertiende Boek


Der Naturen Bloeme .iii. - van den voglen


G. gaet ute. Vort suldi

voghele namen horen in .i.


Ibis, alse Solinus seghet,

es .i. voghel die te wandelne pleghet

neven den oevere, dats sine maniere,

van Niluse der grooter riviere.

Serpenten eier can hi vinden

ende die draghet hi sine kinden,

want sine lief hebben seere,

ende hine cessert nemmermere

te verterne dat quade saet.

Enewarf int jar, dat verstaet,

versamen hem vliegende serpente

in Arabien t'enen covente

alse omme te vliegene uten lande,

alder werelt ter scande.

Ende alsi uten lande varen

comen die iben met haren scaren,

ende ghemoetense indie lucht.

Niet enen van alder vlucht

die de werelt willen plaghen

sone laten si dat lijf ontdraghen.

t'Fenijn van desen vliegenden dieren

dat es van so felre manieren

dat .i. man es des lives quite

eri beseft dat menne bite.

Nochtan ne sterveter af ibis niet.

Isidorus te segghene pliet

alsi ghesmelten niet ne can

dat hi in sinen becke dan

water nemet, na sire sede

ende purgert hem der mede.

Neven marasche oft bider ze

ofte bi rivieren es hi emmerme

Om cronien ofte om vissce doot

die hi etet te sire noot.

Waer so si sijn, sijn si al wit,

sonder te Peleusen, wi lesen dit,

sijn si swart, dats openbare.

Sulc waent dat es die oudevare

mar dan es niet, en ware dan

(also alsmen ghemerken can)

dat ware van oudevars manieren

diemen niet ne can visieren,

datse noit mensce in Europen sach.

Plinius die doet ghewach

dat ibis es crum ghebect.

Hier bi merket ende mecket

want d'odevare hevetene recht.

Josefus bescrivet ons echt

dat groot here van Ethyopen

in Egipten quam geloepen,

doe Moises was .i. jonghelinc.

Ende hi der iben vele vint

ende stieretse voer sijn here

dar hi was marscalc inder were.

Ende voer mids dor die wostine

die was vul wormen van venine.

Die worme atense ende verdreven

so dat die lieden onghescadet bleven.

Ende quamen al onversien

in Ethiopen, ende mettien

wan Moyses lant ende stede,

die Saba heetet, ende dar toe mede

wan hi al dat was der inne,

ende nam des lants coninghinne.


Ibos es .i. vogel bekent

int lantscap van Orient,

een starc vogel ende stout

die up part ewelike nijt hout.

Gras eti, als de gans doet.

Sijn luud es alsi ware verwoet

ende an te horne seere wreet.

Dat part hevetene seere leet

om dat es vanden lude vervart,

ende ibos hevetene weder onwart

want hettene ute lande verdrivet.

Ende dits nijt die niet achter blivet.


Incendula, dats bekent

een voghel van Orient,

ende es van des ravens gheslachte.

Beede bi daghe ende bi nachte

es tusschen hem enten ule strijt.

Want incendula daghes tijt

omme dat hem dert sijn luud

sine eier te supene ut.

Entie ule ne latets niet

mar weder hi te roevene pliet,

want nachtes, alse die ule siet best,

so roevet hi des anders nest.

Dus gheldet elc andren quaet met quade

ende bliven beede inder scade.


Irundo dats der swalewen name,

swart van plumen, sere bequame.

Menech kinnet hare ghedane.

Alse die dagheraet comet ane

groetsoene met soeten sanghe,

ende ne latet den slapre niet rusten langhe

mar soe vermaent hem dat hi waket

ende Gode danket diet al maket.

Onder den rechtren vlogel bloet

nem vander swalewen, dats goet

den oghen die sijn t'onghemake.

Solinus seit ene sake,

dat hare nature doet weten al

ofte .i. huus saen vallen sal

want dar in maken si gheen nest.

Boven allen voghelen pijnsi best

om hare jonc te voedene

ende oec te behoedene.

Oec so vinde men meneghe ene

die in die levre draghen steene

diemen celidonius nomet,

daer hier na tale af comet

te wat dinghen si sijn goet

ende hoe dat mense bekinnen moet.

In ouden philosofen boeken

machmen vinden, wilment soeken:

dien dat heleghe vier ontsteken

etet hi die swalewe, dar af breket.

Epelencie vergaet der mede.

Ysidorus scrivet wonderlichede

datse gheen voghel, hoe soet gaet

in proien nemmermeer ne vaet.

Hare comen, har varen es wel ghewacht.

Si varen wech voer des winters cracht

in warmen lande, dar bi naturen

ne gheen winter can gheduren,

al dar vintmense plumeloes.

Hare compsts bodescapt altoes

den inganc vanden lentine.

Selden roefmen hare jonxkine

ende men doet hem scade noode,

die privilegie hebben si van Gode.

Aristotiles ende Adelijn,

twe arde groote meesters sijn,

segghen, entit es wel bekent:

wie dat hare jonc blent

dat hem die oghen weder comen

met enen crude, horwi nomen

ende het hetet celidonia.

Ende dits wonder, hoe soet ga.


Isida, na dat icket weet,

es diemen isvoghel heet.

Van plumen van sconre maniere

groene, gheleu, root menghertire,

sietmen dar up die sonne bliken

si dinken den safire gheliken.

Vanden voeten n'hevet nemme

dan crumme clawen alleene twe.

Sijn beckelkin es curt ende recht,

an visscelkine gheneret hem echt

dies eist gherne den watre bi.

In d'erde so broeden si

dar si hole metten becken

maken entie arde ute trecken.

Van desen voghele segghen liede

(dat ic voer waer niet bediede

ende inne weet oft es gheloghen):

es hem sijn vel af getoghen

ende an enen wech ghesleghen

dattet alle jare sal pleghen

te vermutene, inder ghebare

recht oft voghelijn levende ware.


Isopis es .i. voghel mede

die oec gherne sine stede

nemet bi lopenden waterkinen,

om te vane visscelkine.

Een deel swart upten start,

dat dicken up ende neder vart

met sinen starte so slaet dart sit.

Al pipende so vart dit.

Ende meent de ghene wel

die in dese werelt fel

die onghestade es als de beke,

hem gheneren sondeleke,

ende vervart sijn in haren sin.

Want si niet ter werelt in

winnen dat ghedurech si,

dies beven si dicken bedi.

Nochtan d'arme lijfnere

dar si an legghen hare ghere

doen se minnen de lopende beke

dar si in leven sorgheleke.


I. gaet ute. Hort hier naer

voghele namen die sijn in .k.


Kyliodomos lesen wi

es een voghel in Endi.

t'Erst dat hi ter werelt bart

vlieghet hi ter sonnen wart

in 't oestene, dar soe up vart.

Ende alsoe kert ten westenen wart

so kert hi hem mede al daer.

Sijn leven dat nes mar .i. jaer.

Binnen den jare, eri stervet,

wint hi .ii. jonc, dus ne verdervet

sijn gheslachte niet al dan.

Sijn vlesch es ghesont elken man:

ets goet jeghen tgroot evel gheten

want et verdrivet, als wijt weten;

ende jeghen menech evel groot

so est harde goet ter noot.


Kym, spreket Aristotiles

dat .i. groot starc vogel is

entie ghene felleit hevet

els dan hi bi proien levet.

Ghedoghech es hi, horic spreken,

den voghelen die up hem steken.

Narenst es hi ende goet

om te voedene sijn broet

ende andre voghelen jonc mede.

Want enen aren vintmen van quader zede

die tilike, als men spreket,

sine jonc ute sinen neste steket

want si hem vernoien te voedene

te bewarne ente behoedene.

Kimme ontfarmets alsise siet cranc

ende voetse al sonder danc.

Ay, ghi edele riddren, ghi heren,

an desen vogel soudi leeren!

Ghi levet bider proien mede,

dats bider armer liede lede.

Ne sijt niet onhovesch inder proie,

ne verlieset niet die langhe joie

vander werelt ere cranc.

Verdraghet dit arem volc ghemanc

alse kim doet, dar wi af spreken,

den voghelen die up hem steken.

Voedet oec na des vogels sede

verdrevene arens jonghe mede,

dat sijn helpelose edelinghe.

Helpet datmense dar toe bringhe

dat si niet ne comen te valle.

Dat sijn doghede dar gi alle

bi soudet regneren emmermeere,

voer Gode ende in der werelt ere.


Karolus es bekent

een voghel van Orient.

Scalc, alse Aristotiles seghet,

die gherne der ledecheiden pleghet.

Ende gherne ne winnet hi jonghe niet

doch omme dat nature ghebiedet

so notet hi te somegher stont.

Ende alse die zoe danne vort comt

dat soe met eieren es bevest

leghet soese in wilder duven nest.

Dus moet die duve voeden daer,

dat hare niet bestaet .i. haer.


Komor, spreket Aristotiles,

dat in Arabia .i. voghel es.

Ende es .i. bosvoghel die mest winnet

val allen voghelen diemen kinnet,

want .v. warven jofte .vi. int jaer

wint hi jonghe, dat es waer.

Ende dit ne doet gheen ander el.

Ende dits te wonderne also wel

dat hi ghene vrucht ne winnet

eri in den hemel kinnet

sterren risen, die die macht

hebben van te ghevene dracht.

Ende alsi die sterren siet risen

so noet hi na sire wise.


Kyces, spreket Aristotiles,

dat oec mede .i. vogel es

die menegerhande soen ghevet ut

want elkes daghes verwandelt sijn luud.

Van hare, van wullen es sijn nest

ende up hoghe bome ghevest,

ende dar onthoudet hi sijn broet.

Alse die ekelen sijn ripe ende goet

so gadert hi spise gnoech

t'etene na sin ghevoech.

Alse sine jonghe up sijn comen

so dat si doghen ter vromen

houdensise ledech ende voeden

vader moeder, ende broeden

die hem selven dan van ouden

voeden ne connen no houden.

Dorper mensche, merc hier up wel!


Hier gaet ute .k. ende gaet in .l.


Larus, alse de glose seghet,

die up Moyses boeke leghet,

es verboden in d'oude wet

t'etene. Van hem es gheset

dat hi proiet in sire vlucht

beede int water ende in die lucht.

Ende bediedet den duvel wel

die emmer hem allen es fel

die willen leeden helech leven

dar si met Gode omme sijn verheven

alse vogele in die lucht vlieghen,

ofte weder si hem laten bedrieghen

in dit wandel ertsce goet

dat bediedet es bider vloet.

Up hem allen groot ende cleene

sethi sine proie ghemeene,

die ertsche larus, als diet al

bringhen wille in sinen val.


Lucidius, seghet Solijn,

es .i. vogel, die name sijn

hi es ghemaket vanden lechte.

Sine vederen scinen rechte

in donkeren nachten ghelijc den viere.

Bedines esset der gangers maniere

die bi nachte willen pinen

te lidene dor donkere wostinen,

dat si des vogels vederen draghen

ende den nacht der mede verjaghen.

Plinius spreket in de boekin sine

dat Germania die wostine

dat Alemaenien hetet

sulke voghele toghet ghereet.


Lucina, als ons doet verstaen

sente Ambrosius van Melan,

es .i. voghelkin dat broet

sine eier nachts ende behoet

ende singhet dien nacht al dure enture

sonder slapen, dats sine nature.

Oec scinet ofte sente Ambrosius sprake

dattet singhet om die sake,

om dat met sinen soeten sanghe

sijn broet leven der af ontfanghe.

Endit te wonderne seere

ende niet te twifelne min no mere,

want menech mester ende sente Agustijn

seghet over waer fijn

dit selve mede vanden lione.

Dit wille die nature doen.


Lunacos, spreket Aristotilus,

es .i. vogel, sijt ghewes,

die seere scarp es in sijn sien.

Derre manieren vogele plien

er hare jonc plumen beghinnen

dat si die clareit vander sonnen

keren omme te siene der in.

Ende wel hare die meer ofte min

sine oghen tranen clene of groot,

hi moeter omme coren de doot,

dandre voeti so hi mach best.

Bider ze so es sijn nest,

want hi hem bider ze ghenert

dar hi visscelkine vertert.

Ende alsi boven hanget in de lucht

die voghele onder hebben vrucht,

risen si, dat mense vanghe

ende duken int water so langhe

dat si verdrinken ende boven driven.

Die eti dan, dus horent wijt scriven.

Dit scinet een deel openbare

oft erande aren waren.


Lagepus mach na't Latijn

in onse Dietsch hasevoet sijn,

want dar si in de plumen staen

sijn si alse hasevoeten gedaen,

des vogels voete sekerlike.

Dits de scuvut properlike.

Beede in haghen ende in holen

leeti sijn droeve lijf verstolen,

ende etet sine proie alleene.

Men vintse wel na alleghemeene

bi na alse groot alse die aren,

ende met plumen seere verladen.

Si sijn oec gehornet mede.

Want sijn up sien es wonderlichede:

sijn oghen root alst ware .i. brant.

Ende hi es alre voglen viant

want si na hem stekens plien,

omme dat sine dages selden sien.


Hier gaen ute namen in .l.

Van .m. verstaet die namen wel.


Milvus, alse wi wanen wale,

es ene wuwe in onse tale.

Crumbeckede ende crum van voeten

mare niet scalxs dar si ghemoeten.

Hennen, kiekine ende vogelkine

dar na doen si hare pine.

Dinc die niet mach comen te baten

diemen ute werpet upter straten

dar af maken si hare spise.

Plinius scrivet, die wise,

dat hare levre draghet medicine.

Die wuwe pleget bout te sine

jeghen vogelkine cleene,

ende bloode jegen dandre ghemeene.

So vliet den cleenen spareware

ende dits wonder van hare.

Aristotiles die seghet

dat erande wouwe pleghet

in die joghet van hare joien

dat soe vaet vogelkine in proien,

darna croenien, dar na vlieghen.

Int ende stervet soe, sonder lieghen,

van hongre die hare gaet an

om dat soe hare niet gheneren can.


Magnales, spreket Aristotiles,

dat erehande vogel es

groot alse de ghier oftie aren,

ende die hem gheneren te waren

metten visschen in der rivieren.

Ende si sijn van roeder manieren

in hare plumen, als wijt merken,

swart van voeten ende van vlerken.


Melancorfus, als ons seget

Plinius, dart ware in leghet,

es .i. vogelkin niet groot

dat seere wasset in sijn ghenoet,

want boven .xx. winnen si al

ende emmer onneffene int ghetal.

So nerenst so n'es voghelijn

omme te voedene die kinder sijn,

dat machmen an die meneghe sien.

Want alsi te vlieghene plien

ende si volghen uten neste

der moeder, sijn si vet ten besten.

Ende volghen na hare wise

vader ende moeder om hare spise,

met ere harde groter scare

alse oft ene scole voglen ware.

Dese sijn in proien gegeven

starken voglen diere bi leven.


Morpex es .i. swart voghel

an plumen, an becke ende an vlogel.

Van clawen scarp ende van becke.

Een bastart aren eist, als icket mecke.

Hi ghenert hem in rivieren

an visschen na sire manieren.

Al ghenert hi hem int water best

up bomen nochtan maket hi sijn nest,

ende voedet met visschen sinen jonghe.

Ende alsi comen ten eersten spronghe

om te vlieghene, sijn si verladen

so ontsiensi hare scaden

dat si ut werpen hare spise

om te vlieghene in lichter wise.

Dies niet ne doen bliven so swaer

datmense dicken vaet al daer.

Sulke vindemen, alsment weet,

van naturen alse heet

dat si in couder wintertijt

ondoen hare vloglen wijt,

ende vercoelen hem in den wint.

Hare drec es so heet, alsemen vint,

datter groene bome af verdroghen.

Dit machmen merken ende goemen.


Menedides, als ict bevant,

sijn voglen in Egipten lant,

alse Isidorus doet verstaen,

die die name hebben ontfaen

van Menoene den here groot

die wilen bleef voer Troien doot.

Want si comen ghevaren

ute Egipten met groter scaren

dar Troien stont, als men noch seghet

dar Menon begraven leghet,

ten vichten jare, dits ghene saghe,

ende vlieghen danne .ii. daghe

omtrent sijn graf, ende upten darden

gaet hare spel al buten varden.

Want elc gaet daer den andren scoren

ende striden dan sonder gheduren,

so datter vele bliven doot.

Ende dits van voglen wonder groot.


Mauca dats der mewen name,

een voghel esset ombequame.

Al es soe gheplumet wel

na hare macht so es soe fel.

Bi visschen levet soe inder ze

maer ne gheene dinc begert soe me

t'etene, dan van enen verdronkenen man,

so ontgont soene andie oghen dan.

Alse .i. storem naken sal

so roepen si ende maken ghescal,

ende dat comet hem al van joien.

Wel slachten si den riken vrecken

die upten dieren tijt mecken

dats der armer tempeest,

dan wanen si emmer winnen meest.

Dan so maken si hare joie

doch werden si noch der viande proie.


Merelus es des smerels name.

Een vogelkin scone ende bequame,

dapper, stout ende seere snel

ende cleinen vogelkinen fel.

Het dar mere dinc bestaen

dan sine macht mach begaen,

ende verwinnet met snelleden

ende met sire vromelicheden

dicken ongelike dinc.

Marc hier up, edel jonghelinc,

stati 't harte ter dogheden wart

wes ter doghet coene ende onvervart.

Got mach di wel van hoghen saken

met sire macht verwinre maken.


Muscicapa dats .i. voghel

ende hevet plumen ende vlogel

naden laenre harde naer,

mar minder es hi, wetet voer waer.

Mere dandie duve oec es.

Ghevoet, ghebecket, sijt seker des,

also alsmen die swalewe siet,

ende oec vele mere niet.

Traghe es hi in sire vloghe

ende sijn vlieghen dat nes niet hoghe.

Al hevet hem dit nature onthouden,

anders hevet soe hem gehouden

ende te sire lijfnere ghegheven.

Want onder alle voglen die leven

so nes der scrifturen cont

dat enech hevet so widen mont

na dien te siene dat hi es groot.

Enties hevet die voghel noot

want hi al bi vlieghen levet,

ende gapet wide dar hise hevet,

so datter hem in die kele

dicken te samene vlieghen vele.

Ende dies heetmenne muscicapa,

dats vlieghevangre in Dietsch wel na.


Merops, alse Plinius seghet,

es .i. voghel die des pleghet

in d'erde te broedene ende in holen,

sesse voete diep, so dat hi verstolen

sine jonc der onder voedt

tote dat si sijn te vliegene goet.

Van plumen es hi en deel grau

ende upten rug kerende int blau,

ende voer die barst een deel root.

Wit ande wamme ende niet wel groot.


Merula dats der merlen name,

die soete singhet ende bequame

alse die lentijn comen wille,

vanden wintre swighet soe stille.

Experimentator die seghet

dat die merle diemen pleghet

in gaiolen te houdene stille,

dat soe jeghen naturen wille

vlesch sullen eten ente bet singhen.

Ende dit selve sietmen vulbringhen

der lewerken enter calandren,

ende oec someghen voglen andren.

Al es soe swart, gherne soe badet.

Hare plumen streectsoe, ende begadet

alse ofte soe wilde wesen wit.

Maer om niet so doet soe dit,

want sonder hare sanc alleene

soe es in hare gnoechte cleene.

In Achaya es soe wit vonden

dat die Moreie es nu bi stonden.

Die merle ne can niet muten

sonder anden becke buten

pleget soe telken jare dit

dat hi werdet van ghelewen wit


Monedula es der cauwen name,

van swarten plumen bequame.

Selver mint soe, gelt ende goud,

ende dits bider naturen ghewoud.

Nochtan ne weet soe wat hare sal

sonder dat soe't decket al

in steden dart verholen blijft.

Wel soe den vrecken man bescrijft

die swart es van vulen sonden,

ende sine rikeit t'allen stonden

so decket, dat hi verliest der mede

sijn ghemac, sine salichede,

der werelt ere, de minne ons Heren.

Men mach die cauwe spreken leeren

wilment pinen jonc bestaen.

Soe wachtet nauwe der zonnen upgaen

ende groetse met hare sprake.

Experimentator seit vremde sake:

dat couwen vlesch niet nes goet,

want het thovet crouwen doet.


Mergus es de vogel, godeweet,

diemen met ons dukerre heet.

In marassche, in rivieren

wandelt hi na sire manieren,

omme dat hi die vissche vaet.

Langhe hi onder dat water gaet,

doch moethi weder in die lucht

ende weder nemen sijn ademtucht.

Hare jonc sijn so gedaen,

terst datsi uten doppe gaen,

al verliesen si vader ende moeder,

dat si hem sonder behoeder

bedraghen connen ende gheneren.

Ambrosius scrivet sonder sceren

dat alse die dukere te lande vliet

ende hi roepende uter ze tiet,

dat sie voerweten ende voersien

tempeest die dan sal gheschien.

Te wintre alsi stille leghet

eist dat hi vets te wesene pleghet,

om dat hi minst danne vlieghet.

Het ne si oec jofte die nature lieghet,

elc voghel vlieghet meer int clare

dan in die lucht dicke ende sware.


Voghele namen gaen ute in .m.

Van .n. comen dandre na hem.


Nisus dats die spareware,

onder d'edele voghele .i. vogel mare.

Want hi met proien hem ghenert,

hine pleghet no begart

ghenen gheselle an sine side.

Sulke wanen dat es van nide

ende sulke dat hem doet hoverde,

want hi den seghe alleene begherde.

Ende ets te gheloevene dat ic telle,

want hi ne wil gheenen gheselle

hebben dan sines selves bejach,

gheselscap vliet hi nacht ende dach.

Nochtan es dit voer waer gheset

dat die spareware vaet sijn musschet.

Ende dit spreket Aristotiles

dat jeghen die nature es

van allen voghelen ghemeene

die hem met proien groot of cleene

gheneren, dat hi vaet

gheslachte dat hem bestaet.

Mar die spareware es van desen

onsculdech deser edelheden,

want hi proiet up sijn ghenoot.

Scamedi mensce, van scanden groot,

dat elc voghel ende elc dier,

esset wreet ende onghier,

al eist dat bi proien levet,

dattet den sinen vrede ghevet.

Mar du entie spareware

hebbet dese edelheit ommare.

Die wilde sparewe pleghet

an wintertijt, als men seghet,

dat hi navonts dat voghelkin vaet

ende onder hem houdet dar hi staet,

om te verwarme sine voete.

Des morghens met goeder moete

latijt quite varen ende vri.

Een scone exemple dinket dit mi

ende hovesch ende seere goet,

ende elc danke datmen hem doet

ende elc sinen wert verdraghe.

Die edele spareware broet in der haghe

die dorpre, die lettel doech,

hi broedet up die bome hoech.

Mar elc mensche wese des vroet:

so edelre baren so mere oetmoet.


Nocticorax mach in Latijn

in Dietsch .i. nachtraven sijn.

Ende es ene maniere van ulen

diemen hort bi nachte dulen,

ende dinke mi an mijn verstaen

dat mach sijn .i. oerhaen.

Een bosch vogel al ut ende uut

ende es ghevedert naden scuvut.

Nachts vlieght hi in velden, in husen

ende levet bi proien van musen.

Dar toe mint hi des menschen drec.

Crum hevet hi clawen ende bec.

Daghes sietmenne selden jof niet

want hi die clare sonne vliet.


Nepa dinct mi die sneppe wesen,

die so clar hord, als wijd lesen

alst in scripturen es gheset,

dat soe hare oren ande erde trect

ende hort harde wel der bi

of enech worm in derde si.

Dan steket sinen bec, dies lanc,

in d'erde ende haeltse ute an haren danc.

Daghes eist in die haghe bedect

mar jeghen avont het ute trect

ende in die morghenstont al vro.

Hier bi werden si ghevanghen soe.

Vlesch vander sneppen es ghesont

want het werdet verduwet in curter stont.


Vander .n. endic die wort

ende vander .o. scrivic u vort.


Onocrotallus es bekent

een vogel van Orient

ende es verboden in d'oude wet

so dattene gheen Jode ne et.

Enen starken bec heveti ende langhen

dar hi mede can vissce vanghen,

ende roepet lude naden butore

also datmen verre hore.

Enen crop hevet hi alse .i. sac

dar mede doet hi sijn ghemac,

want dar in gadert hi te sire noot

van visscen sinen crop so groot

nochtan dat hem die buec es vul.

Ende dan nes hi niet so dul

alsem de buec idel es

die vissce, des sijt gewes,

ute sinen croppe, hine werptse ut dan,

ende vullet sinen buec deran.

Om dese onsuverheit wanemen te bet

dattene verboet doude wet.


Osma es .i. vogel wit,

groot alse de swane, die gherne sit

bi watre dar vissce sijn vele.

Neffenst den halse an sine kele

hanghet hem .i. sac wijt ende groot,

die hem nature ghevet ter noot

om vele vissche derin t'ontfane

ende sine nature derbi te ghestane,

want hem vele etens bedarf.

Ende menne vintse nieweren menechwarf

dan in groten waterlande,

want clene water hebben si thanden

van visschen ghemaket al bloet.

Den buc hebben si lanc ende groot.


Oriolus es een vogel, ghenoemt

van den sanghe die van hem comet,

ende es van plumen openbare

scone ofti goudijn ware.

In bomen broedet hi ende singhet

also alse sine name bringhet.

Ic wane't menet die wedewale.

Al es oriolus gheplumet wale,

sijn drec hevet so sware lucht

dat hijt selve so seere vrucht

dat hi seere scuwet sijn smelt.

Want begatene die ghewelt

vanden stanke, hi es so groot,

hi maghere lichte af bliven doot.

Verheft u niet, stervelike keitiue,

up die sconeit van ven live.

Wildt u selven wel bekinnen

ghi vindet in uer herten binnen

ghenoech des ghi u moget scamen.

Alle sijn wi arde te samen.


In .o. ne vandicker nemme.

Nu hort vort vander .p.


Pellicanus, spreket Agustijn

ende Isidorus de meester fijn,

dat .i. grau voghel sij.

In Egipten wandelti

up Nilus die grote riviere.

Pellicanus hevet .i. maniere

dat hi sine jonghe minnet,

mar alsise so pijnlic kinnet

want si ghier sijn an hare aes

so dootse die arem dwaes.

Drie daghe beweent hise onblide,

dan ontdoeti sijn selves side

ende met sinen bloede roet

so verwectise van der doet.

Oec es mede van hem bekent

als enich ghevenijnt serpent

sinen jonghen nemen tleven

dat hijd hem mach wedergheven.

Want tusschen hem ende dat serpent

es altoes onvrede bekent,

ende dats om dat pellicane

serpente hem pinen te verslane.

Expumentator die scrivet

dat die pellicaen cranc blive

na dat bloeden dat hi bloet

up sijn dus vercorne broet,

so dat hi in ghere wise

vlieghen mach om sine spise.

So moeten sine jonghe dan

dor die noot die hem gaet an

soeken hare tweier bejach.

Sulc es traghe upten dach

dat van quader herten blivet

in dat nest doot ende ontlivet.

Sulc vlieghet ute ende voet hem selven,

ende beveelt sine oude den elven.

Ende sulke sijn oec hoves ende vroet,

ende ghedinken om dat goet

dat hem moeder ende vader dede,

ende voeden hem ende hemselven mede.

Alse dan die moeder oftie vader

werden des gheware algader

ende vander cranceit sijn ghenesen,

die hem hovesch hebben ghewesen

die houti ende voetse warde,

ende dandre jaghet hi sire varde.

Tweerhande sijn pellicane:

deene sijn in foreeste, ic wane,

dats die serpente vertert,

ende dierem bi 't water ghenert.

Ende dits gheen recht pellicaen

want hem .i. darem es gegaen

vanden gheswelghe toten uteganghe,

dus ne mach hem gheene spise langhe

in sinen lachame gheduren,

ende blivet magher bi naturen.

Der ouder filosofen boec

die van wondre doet ondersoec

seghet dat in Licia gheschiet

wonder datmen bescreven siet:

Elxs jars comen daer tere stede

bitende vogle ende andre mede

in ene maent up ene riviere.

Dar vechten si in felre maniere

dat dar menech werdet ghewont

ende ontplumet ter selver stont.

Vanden plumen makemen dar na

bedden dan in Licia.

Ende men seghe dat de pellicane

pleghen desen strijt te bestane.

Elc mensce pinem te verstane

de nature vanden pellicane,

die sine jonghe slaet to doot

om hare dorper gulseit groot,

ende dan verwecket met sinen bloede.

Dit can wel doen Got de goede,

Adaem onse vader, die langhe doet

hadde ghesijn ende inde grote noet,

ontier ende dats dien Here verdochte

die ons met sinen bloede cochte,

ende ons lijf dede derbi ontfaen.

Dit was die vraye pellicaen.

Wi sijn si, die nu ontfarmen

Jhesus lede, die nu carmen

in arderike van armoeden?

In sine lede machmen voeden

Gode als enen vercrancten man,

dien dor ons sijn bloet ontran.

Nu vintmen traghe dorpers kinder

die hem selven mer no minder

voeden ne conen, noch Gode mede

ne danken van sire hoveschede;

dese bedarven in de neste.

Dit sijn de Joden, die int leste,

om dat si traghelike gheloven,

in die helle sullen bliven bescroven.

Oec sijn dar ionc dier up vlieghen

ende vader ende moeder bedrieghen,

ende hem selven allene asen.

Dat sijn de ghene die verdwasen

ende Gode laten, ende anebeden

afgode met groter dulheden.

Mar die goede kinderkine

bepensen die dogt ende die pine

die Jhesus Xpristus om ons ghedogde

dar hi andie cruce droghede,

ende ons met sinen bloede ghenas.

Ende danken sinen leden das,

den armen van hemelrike,

die si voeden oemoedelike.

Wel hem dies sijn bedacht,

want alsi comet in sine macht

hi saels hem danken inden trone

ende voeden met eweliken lone.

Enten dorpre metten traghe

sal hi in der hellen jaghen.


Porfirio, alse die lettre seghet,

hevet des gheen voghel pleghet,

want enen voet hevet hi als de aren

den anderen als de gans te waren.

Desen hete wi den buc aren.

Hi can hoghe in de lucht varen,

ende merket nouwe in sijn clemen

waer de vissche int water swemmen.

Dan sciet hi neder met vluchte groot

ende grijpt den visch in sinen poet,

die ghemaket es na 's arens voet.

Metten andren hi dat doet

also dathi mach up risen,

ende vlieget wech met sire spise.

Men vintse groot enten maten cleene

vele inde werelt ghemeene.


Pavo es in Dietsch de pau,

die es van vedren root ende blau,

entie sconste es diemen kent.

Ghehovet es hi als serpent.

Elc man kennet wel sine ghedane

des keric mi te min dar ane,

maer .i. meister spreket dese sake

pau es ghehovet als de drake.

Sijn luud es oft de duvel ware,

sijn ganc stille, inde ghebare

als die dief, sine plumen mede

recht na des hemels sconede.

Sijn luud verjaghet war si sijn

alle beesten die draghen venijn,

noch hare gheen ne blivet lanc

dar si horen sinen sanc.

Augustijn segt openbare

dat pau's vleesch binnen .i. jare

none stinket no rot.

Die pau es .i. hoverdich sot:

siemen om sine sconeit an

hi ondoet sinen start dan

jeghen de sonne, dat men bedien

sine sconeit mach ghesien,

mar alsi sinen voet siet

velti den start dan ende vliet.

.xxv. jaer mach hi leven

In ouden bouken vintmen bescreven

dat den ouden wast int hovet

een precios steen, dies ghelovet.

Die pau werpet als die lovre vallen

sine stert vedren met allen,

ende lati hem node kinnen

tote dat si hem weder wasse beghinnen.

Alsi ontwake wert bi nachte

so roepti lude ende onsochte,

want hi hevet var ende toren

dat sine sconeit es verloren.

Eier legghensi eens te jare,

ende die pawinne pinet hare

dat soese den pau onstect,

want vint hise dat hise breect.

Sine jonc willi verslaen

tote dien dat hem de coppe siet ute gaen.

Bonen niet te sere ghebraden

doet die pau gherne ghegaden.

Als die pau clemmet hoghe,

dat meent rein al waest terst droghe.

Witte pawe vindmen mede,

ende wilde pawe in somegher stede,

mar niet van vedren so fijn

als die huus pawe sijn.


Perdix heet pertrice bi namen.

Jacob ende Ysidorus te samen

ende sente Ambrosis segghen mi

dat .i. loes voghel si,

want elc anders eier stelt.

Maer als die jonghe sijn ghetelt

kinnen si die moeder diese wan

biden lude, ende volghen hare dan.

Hare nest, horic ghewaghen,

makensi gherne in dicke haghen.

Ende comt iemen ten neste nar,

die moeder comt hem jeghen dar

ende gebard als of soe cranc ware,

om dat soene wil doen volghen hare

ende verre of leeden anders waer.

Als hare jonc hebben vaer

vallensi up ward ende decken hem mede

met rusen, dit es hare sede,

die si houden in hare voete.

Hare luxurie es harde onsoete

dat si noten jeghen nature.

Plinius scrivet in sine scripture

dat die hanekine om tiden

sere om die hennekine striden,

entiere verwint, dat hi onsoete

den anderen terdet onder de voete.

Gheen wilt vlesch es so ghesont

alse die pertrice in hare stont.

Hare galle, alse Plinius seghet,

up datmerre effene jeghen weget

honex, ende mint minghe dan,

dattet d'oghen verclarsen can.


Platea, alse Plinius seget,

es .i. vogel die des pleghet,

dat hi de dukers wacht in de ze

ende doet hem dan so wee

dat hi hem hare proie ontdraghet.

Oec lesemen dat hi hem verdraghet

met musselen, die hi swelget gheel.

Alsise hevet verduwet een deel

werpet hi ute die scellen weder

ende latet dandre vallen neder.


Plumales, dat sijn manieren

erande van pluvieren,

diemen seghet dat bider lucht

leven, sondre andre vrucht;

nochtan vintmense wel ghevoet.

Waer bi men wil wesen vroet

datse voedet de lucht alleene,

dats om datmen groot no cleene

in haren darem ne vint.

Dies wanic datse voedet de wint.


Pica dats der aecstren name,

van plumen scone ende bequame,

soe ende hie vele scalcheit can.

Hare nest onsetsi elken man.

So maket scarp van dornen buten,

boven can soet decken ende sluten,

ende maket .ii. gate me no min

dar soe selve gaet ute ende in.

Met erden maket soet sochte binnen.

Plinius doet ons bekinnen

dat aecstren jonghe over waer

gheten, maken d'oghen claer,

ende dat si sijn ghevleghen best.

Worde d'aecstre in .i. strec ghevest

al 't lijf houtse stille ghemene,

sonder metten becke allene

dar toe doet soe hare macht

hoe soet ondoet met hare cracht.

Jonc up ghehouden leren si wale

some spreken menschen tale,

ende horen nauwe na die word

dat sise gherne bringhen vord.

Die die tonghen hebben breet

spreken best ende ghereet.


Picus es i voghel echt

na minen wanen eist .i. specht.

Also sterc es hi ghebect

dat hi die bome dore pect.

Onder die scorse na sire wise

soeket hi worme te sire spise.

In holen bomen maecti sine nest,

dar broeti sine jonghe best.

Sloughe oec iemen yser of hout

in die gate met ghewout

ende picus niet in ne mochte,

hi vloghe och ende sochte

.i. cruud dart mede vloghe ute dat,

hoe vaste dattet stake int gat.

Oude bouke segghen dat

van desen crude tere stat

dat mer mede mach ontsluten

alrande slote van buten.

Die die word dar toe can segghen

diere mede toe ghelegghen,

gheen mensche kennet echt

sonder bi naturen die specht.

Scarp sin sine clawen ghemene,

dies sieti node up die stene.

Sulc ghelijct merlen wale,

sulc .i. deel den wedewale.

Sulke sijn up 't hovet roet,

die sijn sconst ende groet.


Passer es der musscen name,

in huse te broedene es em bequame.

Dicken dinkensi verwoeden

alsi noten ende broeden.

Die heetste voghel est van naturen

die men vind inder scripturen.

Die soen leven langher dan die hien

wilmen segghen ende sien.

Aristotiles die seghet

dat die hie allene pleghet

nemme te levene dan .i. jar.

Dat mach sijn inden lande dar,

mar hier n'est niet, des siwi vroet.

Ic waen't onse coude lant doet.

In someghen steden wilmen callen

dat si van den ghevele vallen.

Mar Aristotiles die seghet

dats om dat die mussche pleghet

t'etene dat belsaet,

dar of comt hare dat quaet.

Alse die jonghe ute vlieghen

d'oude ne willense niet bedrieghen

sine vlieghen mede ende hare ghebure

ende houdense, dits hovesce nature.

Dus soude starke entie vroede

den cranken nemen in sire hoede,

ende bewaren ende bekeren

bede van scanden ende onneren.

Passer ende arundineus

es die rietmussche, ende comt aldus

dat die mussche entie nachtegale

te samene noten t'enen male.

Entie vrucht die dar of comt,

al eist dat so es mussche ghenomt

want men die muschen also gheplumet siet,

sone broet niet dar die mussche pliet.

Sone mint oec die bussche niet

mar gherne es soe int riet,

buten husen, buten busschen.

Den sanc hebben dese musschen

een deel van der nachtegale,

al ne singhensi niet so wale.

An plumen siet men ende an sanc

dat si twirande sijn ghemanc.


Philomene in onse tale

ludet wel die nachtegale,

ende hevet van sanghe den prijs

boven alle vogle in goeder wijs.

Vro wert so in der dagheraet

ende lovet die sonne eer so up gaet.

In lentijn ende in somers beghin

sinc soe, ende nemmee no min.

In lentijn tijd vouch soe hare so

van haren sanghe werd soe so vro

dat soere selden omme et,

ende singt te nerensteliker ende te bet.

Ja dar soe te prighe singhet

eer soe hare verwonnen ghinghet

hare nerenst es so groet

so sal eer singhende bliven doet.

Sulc meester seit, also verstaet,

alst met hare ten ende gaet

dat soes beghint metten daghe

ende verheft hare van slaghe te slaghe

toter noenen, dat de hitte es groet,

dan vallesoe van den bome doet.

Alle noten van musiken

consi singhen ende striken,

ja die oude leren de jonghe

ende formeren hare tonghe

up ende neder talre note,

dus leert elc sine rote.

Mar als die daghe ten lancsten comen

so es hem hare sanc benomen,

so dat men van hem niet entwint

te wintertide van hem vint.

Sonder dat sulc openbard

dat mense dan heet "roebard".

Ende dit scijnt openbar

dat Plinius hout over waer:

alsi broeden ende noten

dan wert hem hare sanc verstoten.


Presitacus dat dinke mi sijn

die pape gaie, dar ons Solijn

ende Jacob scriven in haren doene.

Een voghel est van plumen groene,

om den hals den rinc van plumen

ghevarwet als van goutscumen.

Ene tonghe groet ende breet,

dar hi mede formert ghereet

woerde als oft .i. mensche ware.

In den ersten of in den andren jare

so sijnsi te lerne best

ende onthouden dat men em vest.

Den bec hebben si so crum ende so starc

al vielen si van hoghen up .i. sarc

si souden hem up den bec ontfaen.

Hare hovet es hard, sonder waen,

dat mense met enen ysere slaet

als mense wil dwinghen dat soet verstaet

te sprekene na des menschen wise.

Haren poet stecsoe in de spise

in den bec, dits wonder mee.

Int gheberchte van Gelboe

segmen dat hi broedens pliet,

dar het selden reint of niet

want die rein es hare doot.

Dien stert queket so met gnouchten groot

ende strikene dicke ende makene fijn.

Ende sere gherne drinken si wijn.

Men lest: ins coninc Karles tiden,

dat hi wilen soude liden

dor 't wout te Grieken ende sijn here

om te varne over mere,

papen gaien camen tier stont

ende seider: "Keiser, vare ghesont!"

Doe was hi coninc ghewarlike

van der cronen van Vrankerike,

ende hi wart Romsch keiser der nar.

Dus worden hare worde war.

Den paus Lewen, lese wi mede,

gaf .i. man up hoveschede

enen papegay, sprac ghenouch.

Ende doe mense ten paus drouch

ende soe was up hare vard,

soe sprac: "Ic vare ten paus ward."

Ende terst dat soe den paus sach

omboet soe hem goeden dach,

achter .i. ii. warf te samen.

Dese dinc so wel den paus bequamen

dat hi dicken sonderlinghen

der jeghen sprac om dach cortinghe.


Nu het van der .p. ute es

ghi sult vort horen van der .s.


Strutio es i voghel groet,

van voeten des kemels ghenoet.

Als dese voghel broedens pliet

om dat .vii. sterre hi siet,

want hi altoes gheen ei ne leghet

eer ment siet, ende men seghet

dat die hitte ane gaet

van den oeste ende bestaet,

dan leiti sine eier up tlant

ende laetse broeden onder tsant.

Dan gaetso wech ende verghet al

war soese leide of vinden sal.

Ende broet die tijd ende die nature

dat hare werden soude te sure,

ende comen hare jonc vord.

Aristotiles seit dit word:

qualike ofte niet machi vlieghen,

yser eti, sonder lieghen.

Van der erden machi niet risen

mar hi loep na beesten wise,

ende sine vloghele maket hem vart

dat hi snelre es dan .i. part.

Die pardi hati emmermere,

entie parde ontsiene seere,

so dat sine niet durren sien.

Ende alsi voer den man sal vlien

grijpti in sine ghesplette voete

steene, ende werptse achter onsoete

up de ghene diene jaghen.

So dul es hi: inder haghen

alse sijn hovet bedecket es iet,

so waenthi dattene niemene siet.

Sine eier sijn alsemen seghet

diemen in kerken t'hanghene pleghet.

Also groot es hi wel nare

als oft .i. ghemate esel ware


Scrio es .i. verdoempt vogel.

Ghevedert es hi anden vlogel

alse oft .i. scarp doren waren.

Sire jonc es hi so care,

ende pleghet nachts te vliegne alleene.

Jeghen andre vogele gemeene

so ghevet hi erande melc

te sughene sinen jonghe elc.


Sturnus dinket mi de sprewe wesen,

als wijt in Plinius lesen.

Want hi bescrijftse ghespot bruun

ende wesende gherne int commuun,

ende tropmale vlieghen si in scaren

al daer si hem sullen ghenaren.

'n Avonts versamen si gherne al

ende murmureren ende maken ghescal

alse often si hadden ghedinghe.

Nachtes swighen si onderlinghe,

mar alse die dach openbard

so singhen si echt, ende elke ghebard

alse ofte si feeste makeden ende spel.

Ende dan versamen si also wel,

ende vlieghen met ghemenen ere

te samen om hare lijfnere.


Hier gaet ute vander .s.

Hort wat in .T. bescreven es.


Turtur es der turdelduven name,

een reine vogel ende bequame

dat seere minnet sijn ghenoot.

Alst soe es dat blivet doot

dattet nemmermeer ne kieset

ander ghenoet, alst sine verlieset.

Alleene si vlieghen, als men ons toghet,

ende up telghen die sijn verdroghet

sitten si, met rouwen bevaen.

Basilius doet ons verstaen

ende seit, hier up souden scouwen

wedewen ende hovesche vrouwen

ende dat wedewscap bekinnen

dat stomme voghele seere minnen.

Carmen, claghen es hare sanc.

Negheenen vogel es soe wranc,

mar goedertirlike soe verdraghet

wat datmen up hare jaghet.

Hare nest maken si van roeden,

ende si connen hem wel behoeden

jeghen ghevenijnde scade.

Want van silla nemet so de blade

omme datse ghevenijnde diere

scuwen in alre maniere.

An vruchte es hares lives beganc

ende soe scuwet des sulfers stanc.

Experimentator seghet

dat soe in wintertiden leghet

in hare plumen in holen boemen,

dar soet suverlic mach gomen.

In lentine ende nemmee

broet soe driewarf ofte twee,

ende .ii. te samene creaturen

die heet ende nat sijn bi naturen.

Maer er si vlieghen up ende onder

es hare vlesch te ghesonder.

Vanden rechtren vlerke dat bloet

dats den oghen seere goet.

In lentintiden mach mense sien

want si den winter ontvlien.

In den bussche machmense sien

om dat si die huse vlien.


Tragopoles, seit Solijn,

machmen in Ethyopen sien.

Mere es hi dan die aren,

ende gehornet es hi te waren

alse .i. ram, ende des ne pliet

negheen vogel diemen siet.

Hi verdrivet met derre saken

alle vogle die hem genaken.

Alse fenix hevet hi thovet

ghehornet es hi, des ghelovet,

ende hi es van plumen bruun root,

starc, vermogende ende groot.


Turdus es .i. vogelkin cleene,

groot van versienecheit ghemeene.

In hoghen bomen maken si nest

na hare wise wel ghevest,

dar si in broeden hare jonghe.

Ende dat in harde corter stonde,

want hare eier die si draghen

sijn ripe binnen .x. daghen,

ende dar ute comen up die stede

thant hare jonc mede.


.T. gaet hute seggic ju.

Hier comen vort namen in .v/u.


Vespertilio dinket mi

dattet die vledermus si.

Diene vlieget altoes niet

dan navonts spade, alsmen wel siet.

Inden winter sietmen gheene.

Niet n'eten si, of wel cleene.

An wanden vintmense dar si cleven

ofte in holen sonder leven,

mar brincmense dar die lucht es claer

wert soe roerende ende levende daer,

ende hare macht die comet hem an

ende vlieghen weder slapende dan.

Sone hevet vedre no plume ne gheene,

recht ghedaen na de muus cleene.

Want so draghet ende soghet

also alsmen in muse toghet,

dat ne doet anders gheen voghel.

Start hevet soe ende vloghel

ende dans anders niet dan vel.

Die moeder can met hare wel,

dar soe vlieghet, .ii. kinder draghen.

Den boeken horic ghewaghen

dat dat bloet vander vledermus

met enen crude, heetet carduus,

es goet jeghen serpents beten.

Oude boeke doen ons weten

dat dar ute ghetrect es har,

bestreken met sine bloede dar

het wasset weder, des ghelovet.

Lech't oec onder dijns wijfs hovet,

dat soere niet af ne weet,

so sal kint ontfaen ghereet.

Dit vindemen inden ondersoec

der ouder phylosofen boec.

Muese eten si, ende anders niet.

Hare been ende hare voeten men siet

in vloglen ende in start ghetrect.

Ghetant es soe ende niet ghebect,

ende des ne pleghet anders vogel gheen.

In Cicia esser menich een,

meere danne duven nochtan,

ende ghetant oft ware .i. man,

dar si den lieden of biten mede

oren, nesen ende andre lede.


Vanellus dats dat vaneel;

een voghel wel bekent een deel,

een kievits heetet in Oestlant.

Dese voghel, alsi siet thant

enen man van sinen neste verre,

vlieghet hi t'hem wart erre

ende roepet jofti ware verwont,

ende steket nades mans hovet,

omdat hine vanden neste

verdriven waent over sijn beste.

Hier bi werdet ter selver stonden

nest ende sine jonc vonden.

Wel beteikent des vaneels vite

dat leven vanden ypocrite,

die roem hevet ende verhoghet,

ghesciet hem enegherande doghet,

ende makets voer die werelt tale.

Dan comet die viant, ende merket wale

bi deser kennessen te sinen neste

ende nemet hem sinen loen int leste.


Upupa, alst es gheset,

es verboden in d'oude wet,

dats omme sine onreinechede.

In den drec nesteltet, dats mee,

gherne houti hem ghemanc

in den steden dar es groot stanc,

dies heetmenne linghin voghel.

Scone heuet hi plumen ende vloghel,

ende up sijn hovet .i. crone

van plumen ghewassen scone.

Te wintre ne sietmenne noch ne hort,

in lentintide comet hi vort.

Vander ouder doemen verstaen

dat si hem ontplumen saen,

ende ghaen inden neste ghinder

sitten onder hare kinder,

die ghewassen sijn bover hoeden.

Die so asen si ende broeden

tote dat si gheplumet moghen wesen

ende vander cranceit ghenesen.

Mee doghede esser an bekent:

alse d'oude sijn van ouden blent

so halen die jonghe cruud

dar si mede jaghen de blentheit uut.

Jacob seghet, van Vitri,

ende menech ander meester bi:

wie so linginvogels bloet

an sinen slaep striket of doet

alsi te bedde wille gaen,

nachts alsene die slaep sal bestaen

sal hem dromen er die morghen

dattene viande willen verworghen.

Toveraren doen besonder

met hare herten harde groot wonder,

mar hoe ende in welker maniere

ne willen meesters niet visieren.


Vultur wanic es die ghier,

een starc voghel ende fier,

mar in sijn vlieghen es hi swaer.

Drie spronghe ofte meer dats waer

so doet hi in sire wise

er hi mach vander erden risen.

Plinius spreket: ets sine maniere

dat sine plumen inden viere

metter roke serpente verjaghet.

Entie sine herte met hem draghet

sijn versekert van allen dieren.

Verre riect hi aes na sire maniere,

ende negheen dier also claer

onder die mane alse die aer.

Dar orloghe es ende strijt

dar wart wilsi talre tijt,

alse die hem willen versaden

in stride metter lieder scaden.

Alse die jonghe ghier es groot

so slati sine oude moeder doot,

alse hise niet mach gheneren.

Plinius scrivet sonder sceren

dat nieman vant haren nest,

want up rootsen es hi ghevest

dar si van volke sijn bewart.

Die ghier sine jonc bewart

tote dat comet ter wintertijt

ende dan wast onder hem die nijt.

So jaghet hise van hem dan

want die proie nouwet vort an.

Want een par ghiere vertert

vele dart hem ghenert.

Bi huus ne plenen si niet te vane

mar si proien verre danen.

Ende dit lert hem dat bekinnet

nature dieden vroeden minnet

te houdene vrede sinen gheburen.

Ambrosius seit: ets sulkes naturen

die sonder nooten, seit sijn waen,

jonghe bringen ende ontfaen.

Entie ghiere comen danne

al sonder ghenoet van manne.

Hare leven es wel te waren

vulcomen tote .C. jaren.

Oec seghet Ambrosius dat si al bloot

vortekenen der lieder doot

met ere sonderlanghe lere

die hem comet van onsen Here.

Want alse twe lantsheren hem ghereden

strijt te houdene onder hem beden,

eist dat vele ghiere te waren

volghen dan haren scaren,

so maghet over waer bedieden

dat van parden ende van lieden

ene grote meneghe upt velt

metten swerde werdet ghevelt.

Plinius spreket vanden ghiere

dat hi proiet na sire maniere

vanden middaghe toter nacht,

ende hijs hem voer den middacht wacht.

Sijn bec crummet hem in sire ouden

so dat hi ghene proie mach houden,

danne moet hi dor die noot

alse van ouden bliven doot.

Hine can niet anden steen te waren

sinen bec curten alse die aren.

Dies so heveti groot verdriet.

Up derde hi ghene bete ne siet,

dat doet hem een deel die noot

want hi swaer es ende groot.

Experimentator die seghet

dat die voghel traghe te sine pleghet.

Alse sine jonc met vleesche sijn verladen

die ghier doet hem groote onghenaden,

want hi wilse verslaen

dat si met vetheiden sijn bevaen,

hi bijtse ende slaet om de sake

dat hise wil magher maken.

Siet hi croenien ligghende mede,

hi betet thant neder ter stede

waer soet es, ende hoe soet gaet.

Ende dits dar menne om dicken vaet

met strecken te menegher tijt.

Tusschen hem es dicken nijt

enten ghervalke, weet men wel.

Mar die ghervalke es hem te snel

ende verdrinctene so met platten

al es hi starc hi canne matten.

Dat hi te male niet vertart,

dar hem de ghervalke mede genard

sine jonc in sinen neste.


Vander .v. es hier dat leste.


Zelentides, spreket Plinius,

es .i. vogel die heetet aldus.

Ende wonet erande ghediet,

als ons Plinius bediedt,

bi enen berghe, die Cadim heet,

dien die crekele doen groot leet,

want si hare coren woesten sere.

Dan roepen si an onsen Here

ende bidden met beden des,

dat hi dar sende zelentides.

Ende alsemen waent, biden gebode

alleene van onsen Here Gode,

wanen dese comen ofte varen

ne weet niemene te waren,

sonder dats die liede alleene

an Gode bidden met gheweene.

Si verteren de crekele dan

datter gheen ontgaen ne can.


Hier endet der vogele boec in .z.

vondixs mee, ic dichtets mee.

Hier sijnre .c.x. ende drie

in Dietsch also gedichtet van mie

so ict vraist vant int Latijn,

dar bispele af ombonden sijn

some ende niet 't honderste deel.

Up elc te dichtene geheel

het ware te lanc ente swar,

ic dichte dat lichste ende waer.

Want ic ne beghere niet

dats den lesere iet verdriet.


Hier suldi horen vort mee

wat wondre men vint inder zee.