ste harer tijdgenooten gebogen hadden met vreugd en met liefde, heeft zich, op een gegeven tijdstip, van dat alles gescheiden; dat alles, om het zoo eens uit te drukken, als van zich geworpen en zich daarbuiten gesteld, en de wereld hoezeer zij ook het afgodsbeeld betreurde, dat uit zich zelve van het hooge altaar trad, zonder te wachten tot zij het er had afgestooten — hoezéér zij den edelsteen had gewaardeerd, dien zij nu verloren dacht — de wereld had zich ten laatste geschikt naar die verandering. Zij had vergetelheid mild geschonken aan wie háár vergat; van al het vele, dat de beroemde vrouw geweest was, hield zij ten laatste nog het meest de herinnering van het weinige, dat zij scheen gebleven; en hoewel de geleerdheid van Anna-Maria van Schurman doorgaand geroemd bleef — nog meer dan deze is het gedenken aan hare dwaasheid blijvend. Althans waar men de eerste roemt, wordt er terstond de laatste bij geroepen; de berijmde veroordeeling in het schoolboekje van Nieuwenhuis:
is zeker nog meer levendig in 't geheugen van ons allen, die naar het verbeterd onderwijs zijn opgevoed, en tegelijk het eindoordeel, dat over haar werd geveld, als haar meest bekende karaktertrek. En bevreemden zou het mij, zoo het niet velen is gegaan als mij, die, eer zij de vrijheid konde gebruiken zelve te onderzoeken achter die wolk over dat verstand heengeschoven, zich bijna de afgrijselijkheid eener verstandsverbijstering dacht, of althans aan de feitelijke buitensporigheden van een verwarden geest, die al den glans van een roemrijk verleden dus plotseling deden verbleeken onder den indruk van een jammerlijk tegenwoordig. Maar niets daarvan is ons gebleken, en door in eene enkele voorstelling haar beeld te geven, zooals zij het ons zelve toont, hopen wij u tot ons gevoelen te brengen, en voor haar het pleit van gezond verstand te winnen tegen de aantijging van het schoolboekje, welks eenzijdigheid meer porté heeft, dan die van den krachtigsten historieschrijver; want het drukt zich in in gemoederen en geheugens, die er niet zoo licht weer van ontslagen worden, die meestal bij die eerste indrukken blijven stilstaan, en zelden gelegenheid hebben of waarnemen tot nader onderzoek en eigen overzicht, en het heeft altijd op den
