natuur » wat de klassieke kunst betreft, tegenover: « op de wijze der kunst » wat de moderne kunst betreft. Gij zult mij nu vragen: is dit zoo’n groot verschil? En ik zou U hierop kunnen antwoorden: zeker is het een essentieel verschil. Het is een essentieel verschil, omdat het zijn grond vindt in het levensbewustzijn. Het levensbewustzijn van de Grieken b.v. bracht mede, dat zij de schoonheid niet als een zelfstandig vermogen van den menselijken geest beschouwden — maar als onafscheidelijk van het verschijnsel, het lichamelijke. Zij zouden er dus nooit toe gekomen zijn de schoonheid op meer abstracte wijze, op de wijze der kunst uit te drukken b.v. door zich uit het kunstmiddel zelve een gestalte te scheppen naar hun schoonheidsbegrip.
Het groote verschil tusschen klassieken en modernen schuilt hierin: dat de klassieken kunst gaven op de wijze der natuur en de modernen natuur op de wijze der kunst.
Hieruit zien wij, dat zij elkaârs polen zijn.
Voor de grieksche kunst, waaromtrent het begrip klassiek wellicht het zuiverst van toepassing is gold de natuurlijke verschijning als onaantastbaar. « Kunst is namaak van de natuur » luidde hun devies. De Griek vond in het natuurlijke object een gelijkwaardigen verschijningsvorm voor zijn schoonheidsontroering, vandaar, dat deze beide in elk klassiek beeldhouwwerk harmonisch samentreffen. Het was een oude aesthetische stelregel, dat eenheid in verscheidenheid door evenredige samenstelling tot de volmaaktheid leiden moet. We zien dit in de klassieke bouwkunst. De Dorische tempel is een overzichtelijk organisme van evenredige deelen, zowel van dragende als van steunende. In deze conse-
