Bredero/Emblemata van Vaenius
VERTALING VAN DE VERZEN UIT HORATIUS BIJ DE EMBLEMATA VAN VAENIUS.
Ghy klaar beharssent Volck! en schrand’re Jongelingen,
Beswangert met vernuft en met een kloecke geest,
Die met een soeten smaack der Wysen boecken leest,
Waar door ghy licht bekoort de kennisse der dingen;
Ghy die u Lesens-lust kunt saden noch bedwingen,
Door-siet dit Spiegel-boeck, noyt meer in Duytsch geweest,
In ’t welck ick Leecke-broer, soo slecht als onbevreest,
Heb, met mijn boersche stem, de Fransche maat gaan singen.
Ghy Rijmers, die met Rijm, mijn Rijmerijen prijst,
Ten Rymt niet dat ghy my, maar Telle danck bewijst,
Die ’t Rijmeloos my gaf om Rijmen af te maaken.
Dees Rympjes soose zijn, die vindy hier gheprent:
Traach ben ick van begrijp en arm van geest, ick kent,
Doch ’t geen myn Vrunt behaaght, dat sal mijn Vyant laaken.
Virtus inconcussa.
Deughts loon is selfs de deucht oft int wel doen ’t behagen,
Sy wacht van niemand yet, gheluck, ghelt, eer oft staat,
Noch wert door hoop beweegt oft ooc door sorg verslagen:
Deught hevet al in haer, niet buyten haer sy gaet.
Virtutus gloria.
De gheen die tryompheert en toont ghelijck de snooden
Syn vyanden voor ’t volck, die hy verwonnen heeft,
Raackt Jupiters ghestoelt en is ghelijck de Goden:
Een kloeck en merck’lijk feyt een groote eere geeft.
Naturam Minerva perficit.
Een bloode duyv’ en quam noyt van een Arent moedich,
De sterck sijns ghelijck ghemeynelijck brengt voort,
Doch moet wel zijn gherecht door Pallas wijsheyt vroedich:
Leeringh’ volmaackt natuer in alles soo ’t behoort.
Virtus immortalis.
Die groote prijs en eer door Wapens-daden winnen,
Oft door gheleertheyt, konst, verstant en wijsheyt groot,
De Deucht den wech bereyt en voert ten Hemel binnen,
Der Vroomen naam de Deught beschermet voor de dood.
Virtuti Sapientia comes.
Van Sotheyt wijsheyt wijct, de Deught vlucht van d’ondeughden;
Hoe dat sy zijn vervolght, sy vlieden even seer
Van dees’ ziel-zieckten snoo, daer sy noyt me verheugden;
Want dinghen onghelijck vereenen nimmermeer.
In medio consistit virtus.
Siet, tusschen giericheyt ende verquisting staet
De miltheyt, sijnd’ een Deught recht tusschen twe extremen;
Met Icarus hy doolt die niet hout middel-maet:
Die ’t padt de Deught wil gaen, den middel-wech moet nemen.
Medio tutissimus ibis.
Den dwaes van ’t snoo gebreck, van giericheyt vol schanden
Tot de verquisting’ vlucht, van ’t een in ’t ander quaet.
Charybdis hy soo vreest, dat Scylla hem doet stranden:
Den Sot onmatich is, gheen middel-wech hy gaet.
Virtus in actione consistit.
Soo de verborghen Deucht int doncker blijft verhoolen
Niet verre sy verscheelt vande onachtsaemheyt,
Die langh begraven is inde vergheten hoolen:
De Deught moet door haar selfs oft and’re zijn verbreyt.
Virtus invidiae scopus.
Als by ons blijft de Deught, wy spotten met haar schandich,
Maar laes! als sy vertreckt, wert deerelijck beclaaght:
Wy achten oock gheen Prins wijs, deughtlijck en verstandich
Dan als met lastich Jock een fel Tyran ons plaaght.
Amor virtutis.
Die teghen syn natuer de diefte mijdt met pijn,
Wt vreese vande straf en ’t quaet niet haat van binnen,
Oprecht niet vroom en is, hoe wel hy ’t schijnt te sijn:
Wt Liefd’ der deught alleen de Vroomen deucht beminnen.
Animi servutus.
Het is alleens of ghy eens anders slave zyt
Oft van u passien selfs en in ghevaer u leven
Door u wellusten stelt en ’t nau bekisten lydt:
Veel heeten and’ren Slaef en selfs onvry hen gheven.
Animi servitus perpetua.
Syt ghy den angst ontvloon, te vreesen ghy behoort,
Maer dwaesselijck ghy soeckt om wederom te schroomen:
Gheen Beest, die los haer vint, weer na de Keten spoort;
Dan gheen ghevaer den Mensch sijn Sotte lust kan toomen.
Vis institutionis.
Na ’t gheen in com of back, die nieuw is, eerst men doet,
Sal ’t houden eenen reuck. Het gheen de Kind’ren leeren
Dat blijft hen altyt by, het sy quaat ofte goet:
Het gheen de jeucht eens vat, niet licht daer uyt sal keeren.
Incipiendum aliquando.
’t Wel-leven stelt niet uyt, wil wijsselijck aenvanghen,
Slacht niet dien Boer, die ’t werck uyt set tot dat dan vloedt
Sal af geloopen zyn, die altijt hout syn gangen:
Elck uur voor een begin sy altijt even goet.
Fructus laboris gloria.
Die het gewenste wit sal kloeckelijck gheraeken
Of ’t uyterste besteck, veel hy verdraghen moet
Van joncks door hitt’ en kou, de Wijn en wellust staecken:
Eer men uytnemend’ wert, veel arbeyts men ontmoet.
Voluptatum ursurae morbi et miserae.
Van wellust, fraey vermomt met schoone schijn, wilt vluchten.
Want sy haer Dienaers loont met pijnelijckheyt hart,
Met sieckte, Armoe, noot, met knaging en versuchten:
Des wellust korte vreucht met lang bedroeven smart.
Crapula ingenium offuscat.
D’overdaedt krenckt het lijf, belet den gheest int goede,
De wijsheyt sy versmaet en d’Edel deught verstoot,
De sob’rheyt wacker hout, doet vroegh op staen de vroede:
’t Vroegh opstaen maackt gesont en gheeft oock Rijckdom groot.
Natura moderatrix optima.
Die hongert ende dorst is met ’t ghereetst te vreden
Na leck’re spijs of dranck hy hong’rich niet en wacht:
Natuer gheeft Maet en Wet aen de begeerlijckheden.
Het noodich sy begeert, ’t onnodich sy veracht.
Animus pirgandus.
Soo ’t Vat niet suyver is, al wat gy daer in giet
Sal suer van smaecke zijn; so het ghemoet na wenschen
Niet wel ghesuyvert is, u arbeyt is om niet;
Want alle dingh onreyn is voor d’onreyne menschen.
Philisophia vitae magistra.
De wijse Schriften leest, hoort de gheleerde reden,
Hoe schat’lijck met den tydt ghy over comen meught,
Van sorgh’ en vrees bevryt, hoop en begheerlijckheden:
Der Wijsen leeringh’ streckt den Mensch tot rust en deucht.
Minerva duce.
Ghy sult haest sijn verlost door het wel over-lesen
Van eenige Boeckskens wijs, soo u de eersucht quelt
En drijft om voort te zijn, in staat seer hoogh gheresen:
De wysheyt stilt ’t ghemoet, ’t welck d’Eersucht heeft ontstelt.
Disciplinae animus attentus.
Soo nydich, toornich, traagh, so wildt is niemant niet,
Wijnsuypich of onkuys, hy can door wijse reden
Te hooren sijn ghetemt, dat hy de ondeucht vliet:
Goey leeringhe wel licht verandert ’s Menschen zeden.
Diuturna quies vitiis alimentum.
De wijse vlytich is en vroegh met goet opset,
Voor dat den dach verschijnt, begint een dach-werck prijslijck,
Eer sulcks de snoode lust oft nydicheyt belet:
Die ’t quaet door ’t goet voorcomt, doet wel en leeft seer wijslijck.
Habenda inprimis animi cura.
Ghebreeckt het Lichaem yet aen hand’, aen voet, of ooghen,
Elck men om hulpe vraeght: des gheests ghenesing vroedt
Men met den Tydt uytstelt, men wilt het niet ghedooghen:
Den Mensch sorght meer voor ’t lijf dan voor het eel ghemoet.
Educationis et consuetudinis typus.
Hem t’ondersoecke self voecht wel een Deughtsaam Man,
Van ondeucht schandelijck u niet en laet verheeren,
Licurgus Jacht-hont traegh ons seer wel leeren can:
Ghewoonte can Natuer van ’t goet in ’t quaet verkeeren.
Conscienta mille testes.
Dees Man vraaght na gheen faam, noch haer oorket’lijck vleyen,
Want hy rust aen dees Muer van harde stael ghewracht,
Die van d’ondeuchden snoo hem seker hout ghescheyen:
Om Famaas leughens al een goet consciency lacht.
Honeste en publice.
Ter Werelt hy wel leeft, de gheene die mach lyden,
Dat achter in sijn sack de Faam sijn daden siet
En alles open stelt voor haer ane alle zyden:
Die doet als wat behoort, hoeft hem te schamen niet.
Nihil silentio utilius.
Den Hemelijcken raat wilt nimmer openbaert,
Doet als Harpocrates, syn Leer in ’t herte prent,
By dranck oft sijnde gram ’t secreet wilt wel bewaren:
’t Getrouw’ stil-swijghen gheeft een goeden loon in ’t endt.
A poculis absint seria.
Als ’t lichaam werd ghespijst en d’uyterlijcke sinnen,
Seer qualijck saacken hoogh van Geestelijcken gront
Wel konnen sijn verstaen en ’t mergh ghesmaackt van binnen:
De Ziel en ’t Lijf wil sijn ghevoet na tijdt en stondt.
Amant alterna Camoenae.
Een cleyne sotterny met oorsaeck mengt somtijden
Tusschen u wijslijck werck vol ernst, moeyt’ en pijn:
’t Is soet na tydt en plaets wat sotlijck te verblyden,
By wylen moet als ’t past den Boogh ontspannen sijn.
Festina lente.
Den swacken Man ’t starck Paert sijn staert uyt track by haeren,
’T welck t’seffen niet con doen ’t swack Paert den starcken Man.
Sertorius onderwees hier mede de Barbaeren:
Belachlijckheyt soo wel als strafheyt leeren can.
Mediis tranquillus in undis.
Het dreyghen des Tyrans, ’t oproer en ’t volcks gheschal
Den Vroomen sijn ghemoet int goet niet can ontsetten,
Den blixem sonder schrick hy dult en ’s Werelts val:
Hy die rechtvaerdich leeft, niet can sijn rust beletten.
Innocentia ubique tuta.
Den goeden Mensch en heeft gheen Wapenen van noode,
Want sijn onnooselheyt en sijn Deucht hem bewaert,
Al ist door berghen woest vol wreede Beesten snoode:
De Vroomen leeft gherust in alles onvervaert.
Mortis formido.
Den Koninck Dyonijs in ’s Konincks-stoel eens stelde
Damocl’, om dat hy prees den staat de Konincx meest,
Maer ’t Swaer boven sijn hooft met schrick de waerheyt melde:
Gheluckich in hy niet, noch vry, dewelcke vreest.
Frugalitatis exemplar.
Met weynich leven wel, die ’s Vaders goet genieten
Op hunne Tafel cleyn, wiens lichte slaepjens soet
Quaey lust niet wech en neemt, noch vreese doet verschieten:
’t Ghenoegen met het sijn gerust’lijck leven doet.
Potestas potestati subjecta.
Elck een de Coninck eert, elck doet wat hy ghebiet,
’t Schijnt hy alleen is vry en leeft als d’onvervaerden
Maer Jupiters ghewenck den Coningh oock ontsiet;
Het is hier al onvry, en niemant vry op Aerden.
Quis dives? qui nil cupit.
Die syn gheest greetich temt, veel verder sla regieren
Dan of hy voeghde t’saam veel Coningrijcken groot:
De sulcke comt de Deught met Croon en Lauren cieren,
Die met gheen slimme oogh aensiet veel hoopen root.
Sapientiae libertas.
De Wyse alleen is vry, die selve hem ghebiet,
Niet dat van buyten comt hem eenichsins can dwingen,
’T zy staat, Fortuyne, lust, doodt, armoe oft verdriet:
Die zijn ghemoet verheert, is boven alle dinghen.
Nimius paupertatis metus libertati noxius.
Door onnutte Armoets-vrees gheeft wech sijn vryheyt heerlijck
Dees’ die d’onmaat maackt slaaf, en om ’t goet met on-eer
Des Rijckaerts toom en sweep en moet-wil lijdt seer deerlijck:
Die veel begeert wert slaef, dien ’t cleyn vernoecht blijft Heer.
Sors sua quemque beat.
Phillemon d’oude man en Baucis na vermoghen
De Goden onbekent onthaelden aen haer Dis
Met spijs en dranck en hen herberghden uyt medooghen:
By nootdruft is niet Arm, die Rijck van herten is.
Agriculturae beatitudo.
Gheluckich leeft den Man die ploeght zijns Vaders Landen,
Den Wijn-stock Houwelijckt aen d’Ollenboom met lust:
Van trotsche Rijckaarts vry en woeckerighe tanden
Den Lant-man onbenyt leeft vrolijck en gherust.
Avarittiae malum.
Met ghelts vermeerd’ring groot veel sorgen volgen knaeghlijck,
En ’s hebbens-lust te meer door ’t ghelt seer hong’rich wast,
De sorghen pijnlijck zyn, maer ’t ghelt is seer behaeghlijck:
Seer selden groot gemack is sonder swaeren last.
Mentis inquietudo.
Gheen Knechten-wacht, gheen vlyt noch kracht en can verjagen
De sorghen van ’t ghemoet, niet baet, staet eer oft gelt.
In ’t schoon ghewelfde Hof is ’t nest van dese plaghen:
Den Machtighen wert meest met sorghen seer ghequelt.
Curae inevitabiles.
De sorghen snel als wint de hooghe Schepen plaghen,
’t Zy Ruyters of voetvolck sy nimmermeer ontstaen,
Sy sitten op hun rugh en pijnelijck hen knaghen:
Hoe snel dat menich vlucht, hy can gheen sorgh ontgaen.
Grande malum invidia.
Noyt sulcken wreeden pijn Tyran vercieren conden,
Perillus stier soo streng noyt sulcken loon hem gaf
Als wel de Nydt haer geeft met knaging t’allen stonden:
De mag’re Nydicheyt is selfs haer Beul en straf.
Culmen honirus lubricum.
Die Maet bemint, sal zyn ’t benyde Hof ontslaghen
En vuyle hutten slecht; de snelle blixem slaet
De hooghe Thoorens meest en smaet de Hutten draghen:
Gherust en veylichst is den middel-baren staet.
Multiplex avaritae praetextus.
Den Lant-man, Schipper, Waert, Soldaet, ja elck daer neven
Seyt: arbeyt om te sijn in d’Ouderdam in rust,
Als Mierkens ’s Somers doen, om ’s Winters van te leven:
Den Mensch ghebruyckt veel lists, om decken ’s hebbens lust.
Nil auri cupidum refraenat.
Dees Man wert niet beweeght om ’t winnen te begheven
Door hitte, kouw, onweer, Zee, Boeyen, Vier noch Swaert,
Ten eynde een ander niet als hy sou Rijcker leven:
De onvernoechde Mensch wil sijn voor al vermaert.
Pecunia a bono en honesto abstrahit.
Die stadich ’tgoet vermeert en slaeft om meer te krijghen,
Van ’t goet wert overlast, de Wapens hy verliest
En ’t padt om tot de Deught en Eeren-kerck te styghen:
Die deught om ’t ghelt versuymt, het snootst’ voor ’t beste kiest.
Cum fructa peregrinandum.
Hoe verr’ van ’t Vaderlant te Water of te Lande
Onder een vreemt ghestert’ dat mennich reyst en jaaght,
’T zy Oost, West, Zuyd’ of Noord, by volcken veelerhande,
Niemant sich selfs ontloopt, hem selfs hy met hem draehgt.
Anxia divitiarum cura.
Die niet meer en begheert dan nootdruft, na ’t behooren,
Wert nimmermeer bedroeft door Haghel of tempeest,
Die Wijngaerden bederft en ’t voedsaam nutte Kooren:
Die hem met nootdruft lydt, in rust leeft onbevreest.
Quo plus sunt potae, plus sitiuntur aquae.
Hoe meer dees siecke drinckt, met watersucht beladen
Hoe meer den Medecijn des kranckheyts swaere last
Bevint te nemen toe en daghelijcks te quaden:
Hoe meer den ghelt-gier heeft, hoe ’s hebbens lust meer wast.
Quod satis est, cui contingit, nihil amplius optat.
Die aen ’t Fonteynken claer sijn kruycksken gaet vol schincken
Is sonder sorgh’, maer hy die aen de volle vloedt
Het water schept, die lijdt perickel van verdrincken:
Die het ghevaer bemint, ’t ghevaer hem sneven doet.
Avarus nisi cum moritur, nihil recte facit.
Van slaep-sieckt wacker is Opimius opgheseten,
Door dien sijn gelt ghetelt van d’Erfghenamen wert,
Doch sterf veel liever dan een Pap te dier te eten:
Som tot de laetste uur in gierigheyt volhart.
Amicitiam fovet munificentia.
Meyndy sonder dat ghy van ’t uw’ me-deylen sout
Te houden vrientschap vast, sulck arbeydt is verlooren,
Al oft gh’ een Ezel bot ’t wel-rijden leeren wout;
Want elck meest om ’t gheniet de vrundtschap heeft verkooren.
Liberali homini volunt omnes quam optime.
Gheen Wijf noch Kindt heeft lief, die ’t ghelt meer als hen acht,
Maar wenscht ghesontheyt wel den milden goedertierich;
Den Medecijn en Godt elck bidt voor hem met kracht:
Elck is des milden vrient, elck haet den Vrecken gierich.
Varium pecuniae dominium.
De Koninghin van ’t ghelt gebiedt oft wort gheboden,
Den vryen zy wel dient, die onder ’t jock haer doet,
D’onvryen hout sy vast gheketent als de snooden:
Het ghelt maackt Heer oft Slaef nae elck is van ghemoet.
Stultitiam patuntur opes.
Een lang-gheoort Caproen en can niet overlasten
Den Gulden Plutus blint, na die hy niet en vraeght,
Door dien hem achten wijs om ’t ghelt d’onwijse Gasten:
Den Rijckdom willich wel de sotterny verdraeght.
Pecunia obediunt omnia.
De Eerbaerheyt, de Deught, den Adel, hoogh van moet,
Te samen Plutum blindt, als koninck dienstich eeren,
Ja selfs de Faam en d’Eer, hem willich valt te voet:
Het gheen onwinlijck schijnt, den Rijckdom can verheeren.
Quid non auro pervium?.
Het ghelt breeckt deuren op, doordringht als blixem krachtich
De wacht bloot van ’t gheweer, som werpt ter neer onsacht;
Danaë sterck bewaert verwan het Gout Almachtich:
Het ghelt vermach het al by hem die ’t hoogh’lijck acht.
Pecunia donat omnia.
De Koningin van ’tghelt gheeft Huysvrou. Houw’lijcks goet,
Ja Vrienden trouw en Eer den wel-begelden vreuchdich,
Wijs maeckinghe verciert, ’t welck Venus mede doet:
Door ’t ghelt schijnt ’t leelijck schoon en d’oude Man heel jeuchdich.
Avarus quesitis frui non audet.
Dees Rijck doch Arm Man, by overvloet van Kooren
En Wijn, voedt hem met Kool en drinckt leck-wijn verschaelt,
Als d’Ezel die Wijn draeght, maer water drinckt als vooren:
Al heeft den Vreckaert goet, het soet gheniet hem faelt.
Haeres instar vulturis esse solet.
Een out Thebaens Wijf liet gheolyt vet haer draghen
Van een haer Erfghenaem te graef, op schoud’ren naackt,
Om hem t’ontslippen doodt, die sy noyt was ontslaghen:
Som Erfgh’naem als een gier na ’t doode Lichaem haackt.
Paupertatis incommoda.
De Armoe menich dringht door noottelijcke weghen;
Van ’t pat des Deughts en Eer drijft sy den Armen Mensch,
Hoe seer derwaerts ’t ghesicht en ’t herte is gheneghen:
’t Moet sijn soo d’Armoe wil, niet baet des Armens wensch.
Nil ego contulerim jucundo sanus amico.
De wel-besinde Vrient de vrientschap hooger acht
Van een oprechten Vrient als Geldt, dat veel begeeren,
Of Rijckdom, Wellust, Eer, ja Heerschappij en Macht:
En trouwen Vrient die is een Schat niet om waerdeeren.
Amicitiae trutina.
Als ghy wel overweeght Vriendts deuchden en gebreecken,
Sijn Deucht meer als ’tghebruick u milde gunste toont,
Op dat hy oock soo doe aen u, dits vrientschaps teecken:
Vrient kent wel vrients ghebreck, maer vrientlijck hy ’t verschoont.
Amici vitium ne fastidias.
Acht Vrients ghebreck ghelijck een Vader ’s Kints gebreecken,
Den slim schrij-been hy noemt, den scheelen, lonckaert soet,
Den Bult’naer, cort ghecromt, den staemlaer, Lisp in ’t spreecken:
De vrientschap Vrients ghebreck verschoont na Liefde goet.
Idem velle atque idem nolle ea demun firma amicitia est.
Amphion om Zethus wil syn Lier begaf by vlaghen,
Om me ter Jacht te gaen en stillen zyne klacht,
Want Amphion nimmermeer met Zethus wou gaen jaghen:
Vrients wil voor eyghen lust moet dickwils sijn volbracht.
Domi Argus, foris talpa.
Schrepsichtich siende des als Linceus de gebreecken
Van and’re, die hy voor in synen twee-sack heeft,
Doet dat sommighen oock op hem van achter spreecken:
Onwijs hy and’ren straft die selfs ghebreecken heeft.
Cique suum studium.
Den Schilder, Ambachtsman, Poeet en Medecijn
Ja elck in syn beroep behoort hem te bevlijten
Tot d’Alderhoochste Eer’, elck latende in ’t syn:
Die tre’en in anders werck, hen meest seer qualijck quijten.
Sua nemo sorte contentus.
Den Mensch in sijn beroep leeft selden met ghenoegen;
Den Os den zaal begheert, van ’t lastich ploeghen vry,
En ’t Paert van ’t doots ghevaer, van Toom en Spoor, het ploeghen:
Een anders staet alleen gheluckich achten wy.
In quocumque vitae genere philosophari licet.
Waer Aristipp’ te vreen met Kool, Diog’nes sprack,
Int Hof hy niet en bleef; cont ghy, Diog’nes, leven
Int Hof (seyd’ Aristipp’), ghy lie u Kool en back:
Elck staet, ’t hart na treckt, can rust den Mensche gheven.
Victrix malorum patientia.
Die met den quaden scheept met lijdtsaamheyt ghenieten:
Seer wel deed’ Socrates te lijden sonder schult
Sijn toornich wijfs ghekijf, oock me haer Water-gieten,
Want ’t onghenees’lijck quaet wert lichter door ghedult.
Fortuna non mutat genus.
Een Simme blijft een Sim, hoe cierlijck die ghekleedt
In purper onder ’t volck seer fraey en heerlijck wandert,
Sy hout altyt haer aert, die nimmer sy vergheet:
Natuere of ’t gheslacht fortuyne niet verandert.
A Musis tranqullitas.
Dees Man, der Musen vriendt, in Zee dryft met den winden
De droefheyt ende vrees door hulp van Pallas goet
En van Apollos macht, bereyt tot jun verslinden:
Gheleertheyt maackt den Mensch gerust in sijn ghemoet.
A Musis aeternitas.
Den Man, lof weert en Eer, de Musen met den tijdt
Onstervelijck om hoogh ten Hemel helpen binnen,
Wiens naem de Faam uytblaest ter Werelt wijdt en sijdt:
Gheleertheyt doet den Mensch d’onsterff’lijckheyt ghewinnen.
Post multa virtus opera laxari solet.
Apollo altijt niet schiet, maer wacker maackt by vlaghen
De Musen met sijn spel. Van schoon weer het gheniet
In onweer stelt u voor, en storm in claere daghen:
In tegenspoet u troost. In voorspoet wel toe siet.
Varia snectae bona.
Veel soeticheyt des Jeughts, als smaack, als slaep en ’t minnen,
Den tijdt verjaeght, maer gheeft voorsichticheyt in stee,
Doet middelmaticheyt den Ouden Man ghewinnen:
Veel soets verdrijft den tijdt, maer brengt veel goets weer mee.
Vera philosophia est mortis mediatio.
Denckt tusschen gramschap, vrees’, de hoop’ en sorghe stuur,
Dat uwen laetsten dach ghestadich is voorhanden,
So sal sijn als ghewin elck aengename uur:
Na reghen volgt schoon weer en vreuchd’ na droefheyts banden.
Ex vino sapienti virtus.
Met een dronck Wijns seer wel en wysselijck somtyden,
Ghelijck de Noorden Wint de donch’re Wolcken schoort,
De droefheyt van u jaaght en arbeyt drijft ter zyden:
Den droef en swaeren gheest ’t ghebruyck de Wijns behoort.
Tempera te tempori.
Den tydt neemt soo hy comt, in rust ghestadich blijft,
Wat quaet ’t gheval brengt voort, beroert’ of raesernije,
Die als een water-vloet het al ter neder drijft:
In schoon weer of tempeest de Wijss’ in even blye.
Tempus rite impensum sapiens non revocat.
Seer vrolijck leven sal die wel te vreden is,
’T zy of den tydt wech gaet of niet, sonder te wenschen
Sijn wedercomst, oft yet toecomende onwis:
’t Begeeren te vergheefs maackt droef meest allen Menschen.
Post mortem cessat invidia.
Den Hercules vermaert, die Monster heeft verwonnen
En alles ’tonderbracht dat wederstant hem boot,
Seyd’ dat de nydicheyt hy noyt had temmen connen:
Door niemant wert de Nijdt ghetemt dan door de doodt.
Ne quid ultra vires coneris.
Der Reusen stoutheyt bracht op een veel Berghen rotsich,
’t Was om te nemen in den Hemel met ghewelt;
Jupiters Blixem snel brack hun voornemen trotsich:
Vermetene moet-wil Godt straft en neder velt.
Tempora mutantur et nos mutamur in illis.
Den Tydt ons Ouders heeft veel argher voort ghebracht
Dan ons groot-Vaders out, en argher ons in stede;
Noch argher sal hy oock voort-brengen ons gheslacht:
Den Tijdt veracht altijt, soo doen de Menschen mede.
Neglectae religionis poena multiplex.
U Ouders schult so lang sult ghy Romeynen boeten,
Tot dat de Beelden schoon en Kercken ghy oprecht,
Vervallen en verstoort, vertreden met de voeten:
Die Godsdienst niet en acht, Godt hem verlaet met recht.
Culpam poena premit comes.
Hoewel men dickwils siet verkeeren met de goeden
Den Kercken-rover boos, den Godtloos Moorder fel,
Men moet hem daerom niet van straffe vry vermoeden:
Den quaden altijt volcht de kreuple straffe wel.
Principum delicta plebs luit.
Gants Troyen wert verbrant en Griecken heel beroerde,
Ontallijck volck ghedoot, ghestort ’t onnosel bloet
Om Helena ontschaackt, die Paris met hem voerde:
Der Princen sotheyt quaat het volck ghemeynlijck boet.
Tute, si recte vixeris.
Dat yet op Esch’lus hooft sou vallen hy gheloofde,
Dies hy int Velt hem hielt; maer op sijn kaele hooft
Een Arent vallen liet een Schilt-padd’ die ’t hem cloofde:
’t Beschick hem meest verheert, die ’t aldermeest ghelooft.
De futuris ne sis anxius.
De uytcomst van den tydt, die noch staet toe te comen,
Godt seer voorsichtich deckt met eenen donck’ren nacht
En wil niet dat den Mensch sal boven reden schroomen:
Vergeefs is ’t ondersoeck, Gods wil moet sijn volbracht.
Quid enim velocius aero.
Sorght niet voor desen Tijdt, die weynich doch vereyscht,
Soo d’Ouderdom verjaeght de smaack, de slaep en ’t Minnen,
En schoonheyt met de jeught van u te rugge deyst:
Die veel in sorghe leeft, leeft met bedroefde sinnen.
Aeternum sub sole nihil.
Ter werelt al vergaen de aenghename dinghen;
Hier en wert niet verschoont, den tydt vernieltet al,
So wel ’t wel-spreecken eel, als gratyen sonderlinghen:
Al wat den tydt voortbrengt, den tijdt vernielen sal.
Sic vivamus, ut mortem non metuamus.
Malkand’ren volghen rasch de snel-vlieghende jaren,
Religie d’ouderdom gheenssins beletten kan,
Noch doot, noch rimpelen int voor-hooft te vergaren.
Niet vrijt den mensch van ’tgheen gemeyn is alle man
De rogo, non de domo exstruendo senex cogitet.
Seer prachtich menich bout en Marmer doet duer saghen
Ten tijde van zijn Lijck wanner het Lichaam straf
De Ziel moet zijn ontruckt, om in het graf te draghen:
Onwijs hy veel aen grijpt, die d’een voet heeft int graf.
Morte linquenda omnia.
Men moet verlaten ’t hys, het Aartrijck ende scheyden
Van Huisvrou aengenaam en met de bleecke doodt
Maer een Cypressen boon (’s Graf-cieringh’) wy me leyden:
Naackt wy ghecomen zijn, naackt scheyden wy en bloot.
Communis ad letum via.
Al wat ter werelt leeft, de doodt niet can ontvlieden
Elck overvaren sal met Charon Stygis vloet,
Oft Koningen wy sijn, oft arme slechte Lieden:
Den Tol van de natuur elck een betaelen moet.
Improvisia leti vis.
Wy vlieden te vergheefs, Mars bloedich ende vreesen
De Herftsche Winden straf en baeren van de zee,
Want sulcx de doodt niet acht, die niet verbeen can wesen:
De doodt is quaet t’ontvlien, sy comt tot alle stee.
Mortis certitudo.
Ten baet niet of ghy zijt van ’t Rijck gheslacht ghesprooten
Van Cræsus oft slecht volck, indien u naem de doodt
Wt har Lot-vaetken treckt, daer s’al in sijn beslooten:
Die ’t lost ten deele valt, moet voort, ’t sy kleyn oft groot.
Cuntos mors una manet.
De bleeck’ en droeve doot met een ghelijcke voet
De hooghe Thoorens stoot en winckels kleyn van waerden;
So wel dal d’Ambachts-man den Coning sterven moet:
De doodt, ’t zy hoogh oft laagh, sien niemant aen op Aerden.
Volat irrevocabile tempus.
Na ’s lijfs onsterff’lijckheyt wy niet en moghen hoopen,
So ons aenwijst het Jaer, de Tyden, Vier en Maen;
D’een d’ander volghen zy gaan voort ende verloopen:
Sy keeren wederom, maer ’t blijft met ons ghedaen.
Nil aliud ac umbra atque flatus est homo.
Niet anders wy en zijn, als wy na clacht en weenen
Van ’t leven syn berooft, dan schaduw’ ende stof,
Oft als een roock, die haest is inde Lucht verdweenen:
Den Menschen die vergaen als Bloemen in het Lof.
Inexorabile fatum.
Als afghesneen den draet van ’t leven wesen moet,
Niet gheeft u ’t leven weer, Religie, noch ’t wel-reden,
Noch Adel: dus soo wil aen u veel eer u goet,
Als aen den Erfghenaem, (die gretich wacht) besteden.
Mors ultima linea rerum.
De Doodt is ’t leste wit en ’t eynde van ons vreuchgden,
Van arbeyt, Boeyen, pijn, gheleertheyt, Rijckdom, eer,
Van Hoogheyt, Macht en staet, maar gheensins van de deuchden:
Den deuchdelijcken gheest en stervet nimmermeer.