Nieuwe Tijdinghen/1622 043

Martius, 1622 43.

Verhael van den Twist tusschen de Hollanders, ende Enghelschen, gheschiedt in de Eylanden van Oost-Indien. Noch van het innemen der Eylanden van Lantore, in de Provintien van Banda, Ghedaen door den Gouverneur aldaer, van de Heeren Staten van Hollandt ende de Enghelsche verjaecht, doodt ghesmeten ende hun Gheschudt ghenomen.

Ghedruct naert’ Originael int Enghelsch, ende Was ghedruct tot Londen in Meert, 1622.

Eerst Ghedruckt den 23. Meert, 1622.

[houtsneden: zinkende schip; zeilende schip]

T’Hantwerpen, By Abraham Verhoeven, op de Lombaerde veste, inde gulde Sonne.

[blz. 3]

Een Waerachtich verhael van het innemen der Eylanden van Lantore, inde Provintien van Banda in Oost–Indien. Gedaen door de Gouverneur van de Heeren Staten van Hollandt, welcke voorschreven Eylanden hun langhe te voren ghesubmitteert hadden aen zijne Conincklijcke Majesteydt van Engelandt, Geschreven wt Oost–Indien aen de Oost–Indische Compagnie in Engelandt, door hunne Facteurs aldaer.
Ghedruct naert' Originael int Engelsch, ende was ghedruct tot Londen, in Meert 1622.

Ontrent de Maendt van December, Anno 1620. Den Governeur Generael vande Heeren Staeten ghereet ghemaeckt hebbende veel volckx met xvj. Schepen, te kennen gevende [blz. 4] aen onse President aldaer dat hy een Feydt op handen hadde, dat voort' Generael ghoet soude wesen van beyde Compagnien. Sonder nochtans enteren woude, Ende den 3. dach van Januarij is hy met zijn Schepen wt ghevaren van Jaquatra ende is ghearriveert met zijn Schepen tot Banda, ontrent den 3. Februarij daer naer.

Terstondt naer sijn arrivement aldaer heeft hy groote ghereetschappe ghemaeckt teghen den Eylande van Lantore, welck vorschreven Eylande is te voren door de Inwoonders over ghelevert aen ons volck tot behoeff van zijn Conincklijcke Majesteydt van Enghelandt, ende oock daer van possessie ghenomen door onsen Capitaine Generael oft Stadthouder aldaer, ende de Traffijcke aldaer gestapeleert.

Als nu onsen Capitaine Generael hoorende van het voornemen van den Gouverneur Generael van de Heerst–Indische Compagnie van Hollandt, ende Zeelandt, etc. Welcken voorschreven Brieff den Gouverneur Generael van de Heeren Staeten van hem wierp, met grooter Furie, sonder bycans het zelve te lesen. Commanderende datmen den Post strackx wt den huyse soude stooten, hem voor Antwoordt zegghende, dat hy aen onsen Facteur soude zegghen dat hy terstont soude senden naert' Eylandt van Lantore, Ende van daer brenghen allen ons volck, ende ghoederen die wy aldaer hadden. Want t'ghene dat hy daer zoude vinden dat sou≤de hy nemen als zijnen Vyandt, Ende en souden niet meer Faveur vinden, oft voordeel hebben als d'Inwoonders vant' Landt.

Ende binnen x. oft xij. daghen daer naer soo arriveerde hy aldaer met allen zijn volck ende Schepen, ende hebben d'Eylandt met gheweldt in ghenomen. Ende soo langhe als den Slach duerde, onse Facteuren, ende dienaers wesende drye Engelsche ende 8. Chenenses, bleven in huys, maer daer naer quamen sy wt, ende seyden hun dat het Huys daer sy in waeren, was het Enghels Huys, Ende [blz. 6] daeromme dat sy geenen overlaste en souden doen, niet teghenstaende hebben sy allen ons Ghoederen wech ghenomen, ende vermoorden drye van onse Chenenses Dienaeren, ende de reste met d'Enghelsche ghebonden, handen endevoeten, met veel dreyghementen hun den hals af te snijden, ende hebben hun ghebonden drye diveersche reysen aen dry bysiondere staken, met hun bloot ghewyr in hun handen hebbende, dreyghden de Ghevanghenen allen ooghenblice hanghen, maer en dedent niet, dan handen ende voeten gebonden zijnde hebben sy hun van een gheweldighe Gheberchte af gheruymelt ghelijck honden, ende hun leven in duyzent perijckelen ghesteldt, ende aldus gebonden zijnde hebben sy hun op hun Schepen ghedraghen ende aldaer noch in yseren Banden Ghevanghen ghehouden 14. oft 16. daghen.

Naer dese Victorie vercreghen hebbende overt' Eylandt Lantore, den Gouverneur Generael dreyghde van ghelijcken doen teghen Polaroone, Alwaer onsen principaelsten Facteur van dat Eylant eerst ghearriveert was, ende is terstont ghegaen by den voorschreven Generael Major, wezende int Casteel [blz. 7] van Nera, hem segghende dat hy verstaen hadde, dat hy van Intentie was Polaroone, par force in te nemen, d'welck hy niet ghelooven en coste, hoe wel dat zijnecteuren sulckx gheseydt hadde. Als ooc dat den Generael vande Hollanders, t'selve gheseyt soude hebben, dat indien d'Enghelsche strackx niet by hem en quamen ende het Foordt Palaroon op gheven, dat hy strackx zijn volc derrewaerts soude senden ende het gheheele Landt Ruyneren. Niet te min wy hoopten dat hy sulckx niet attenteren en woude teghen dat Landt, considererende de Articulen van Accoordt, ende noch boven dien wel wetende hoe veel Jaeren tot onse groote schaede ende costen van onse Compagnie wy die plaetse hebben gehouden, ende possessie daer van ghehadt ende ghemainteneert tot behoefte van zijne Majesteydt van Enghelandt.

Den Generael Antwoorde daer weynich op, al oft daer gheen alsulcken saecken op handen en hadde gheweest, waer over onser Facteur vertrock van hem. Maer sanderdaechs wirt hy vervolcht met een Armade van 26. Procoes, ende een schip, d'welc de Inwoonders ziende waren seer vervaert.

Onsen Facteur iespecterende onse Jurisdictie oft Gouvernement aldaer. Segghende dat die vant' landt commanderde ende wy niet. Dat nochtans contrarie is.

Den Capitaine ginc aent' Landt by d'Inwoonders, die terstont by ons quaemen gheloopen, versoeckende dat wy hun defenderen wouden, maer siende dat wy niet bestandt en waeren ons selven te diffenderen, ende hun noch veel min, soo waeren sy ghedwonghen hun selven, ende d'Landt aen den Capitaine over te leveren, d'welck ghedaen zijnde hebben sy terstonghen terstont allen hun wapenen aen hun te brenghen, ende hun Mueren aff te breken, ende wouden hun dwinghen allen ons Geschudt wt onse Forten te haelen.

[blz. 9] D'welck int eerste sy refuzeerden te doen. Segghende dat sy hun selven, ende t'Landt onder de subjectie van zijne Majesteydt van Enghelandt over langhe ghegheven hadden, ende ghezien dat sy langhen tijdt gheleeft hadden, wel ende Paysivelijck met d'Enghelsche, soo en wouden sy ons de Injurie ende Violentie niet doen.

Dit aldus voorts ghaende soo is onsen Oppersten Facteur noch eens by den Capitaine van de Hollanders ghegaen, dan en heeft niet vercreghen, alleenlijck dat het Landt hem toe hoorde, ende dat hijt houden soude teghen allen rechte ende reden.

Nochtans wy noch eenighe hope hebbende op den Gouverneur Generael, soo is onsen voorschreven Facteur by hem gheghde over t'gheberchte te worpen, wesende neghen schoone Metalen stucken, daer van de vier in stucken braken met het vallen, ende wirden te samen vande Hollanders wech [blz. 10] ghedraghen. Den eersten November 1620. Onsen Capiteyn die vier Jaeren lanck Gouverneur is gheweest vant' Eylandt van Palaroon gaende door begheerte vande Inwoonders naer Lantore, om t'selve in te nemen tot behoeff voor onsen Coninck van Enghelandt, is int wederomme comen doodt ghesmeten van de Duchche ende blijckelijck zijnde dat gheschiedt is naer dat sy wetenschap hadden van de proclamatie gheschiedt tot Bantam in Meerdt ⁄1619; want terstondt naer de voorschreven Proclamatie hebben sy ghehouden secretelijck tot de Eylanden daer ontrent, waer sy Traffijcke hadden, om ons te previeren van ons ghedeelte van de Specerijen, wtwijsende het voorschreven Accordt. Naer dat den voorsz. Gouverneur Generael, den voorsz. Eylande van Lantore, door groote Tyrannije heet verovert, soo heeft hy d'Inwoonders doen hun schoonste kinderen by hem brenghen, ende voor slaven ghemaeckt, ende den ghenen diet weygherde sloeghen sy als honden doot, oock namense van hun allen hun Schepen, Schuyten ende Booten.

Daer naer commandeerde hy datmen allen de principaelste mans persoonen vant' Landt by hem soude brenghen, d'welck ghedaen zijnde en was hy daer mede noch niet te vreden, maer woude ooc hebben allen de Bandissens die hun gheassisteert hadden. [blz. 11] Oock hun Vrouwen ende kinderen, cleyn ende groot als Ghevanghenen op hun Schepen ghebrocht te hebben: Welck de Bandenesses verstaende, vreesende dat sy hun te samen souden vermoordt hebben oft Slaeven ghemaeckt, ende hun voeren naer andere quaertieren.

Sy hebben t'samen ghespannen, ende gheaccordeert hun te retireren naert' Gheberchte, ende stercste quartieren vant' Mandt, Ende aldaer Fortificieerden sy hun selven, D'welck den Capitaine van de Hollanders siende, heeft een groote menichte van de Inwoonders doen doodt zmijten, eenighe Duyzenden, sonder noch tweelff hondert Ghevanghen ghenomen. Daer den meesten deel Vrouwen ende kinderen waeren, die sy t'sindert ghevoerdt hebben naer Jaquatra, ende andere quartieren, derghelijcke cruelicheydt en is noyt van menschen ghehoordt, De Spaegniaerden en hebben noyt derghelijcke Tyrannije in Indien bedreven, het ghecrijsch, ende misbaer soude een steenen hert verweckthebben, sonder noch de menichte van menschen die daer halff doodt laghen en claeghden, ende en Jammerden die hun selven niet helpen en costen.

FINIS.

Ghedruct naert' Originael Wt het Engelsch, tot Londen gheprint, in Meert 1622.