Nieuwe Tijdinghen/1622 080

Versche, wonderbare nieuwe Tijdingen wt den Hemel.

Overghesedt Wt het Originael in die Nederlandtsche Tale.

DOOR Eenen Lief-hebber der waerheyt.

Nu eerst Ghedruct. 1622.

[houtsnede: engel tussen twee wapenschilden]

T’Hantwerpen, By Abraham Verhoeven, op de Lombaerde Veste, inde gulde Sonne.

[blz. 3] Hemelsche Advis Van Henricus den Grooten aen zijnen Sone LODOVICUS DEN XIII. Alder-Christelijcksten Coninck van Vranckrijck ende Navarre.

Overghesedt wt het Originael in die Nederlandtsche Tale. Door eenen Lief-hebber der waerheyt.

O mijn Sone eerste Bloeme ende Outste vruchte van myn Heylich Houwelijck ende Daufinsche Lelie, van den Hemel aen Vranckrijck gheschoncken door die ghebeden van Vranckrijck, in den dageraert van dese loopende eeuwe och hoe hebbe ick verblijdt gheweest dat ick het Conincklijck Hooft van uwe Jonckheyt hebbe ghecroont ghesien, met die groente van soo vele Laurieren Heylighe ghetuyghen van dien Goddelijcken bystandt ende vn uwe Deucht, Ick spreke nu teghenwoordichlycken tot u, O mijn Alderliefste Sone die u niet en hebbe connen gheven mijnen grooten ende laesten Adieu in mijne [blz. 4] uyterste ure. Die Vaderlijcke zorghe, die ick draghe voor uwe welvaert alsoo wel nu regnerende in den Hemel als van te voren in Vranck-rijck, beweecht my, om aen u te gheven dry vermaeninghen, die u dienen zullen om Glorieuselijck te eyndigen den loop van uwe Alder-Christelijckste Aenslaghen, ende zullen u inder Eewicheyt onsterffelijck maecken op der Eerden, ende Conincklijcken Triumphant in den Hemel.

Ten eersten, ick bemane u, dat ghy vervolghet zonder op-houden, uwe Conincklijcke Aenslagen, ende die brengt tot den eynde, ende dat ghy u draeght, Jae oock kloeck-moedichlijcker als den grooten Hannibal, den welcken dede beven t’Keyser-rijck van den hooveerdich Roomen. Dien Africaenschen Heldt konde vaillantelijcken winnen: maer zijne cloeckheyt vondt wederstandt om dat hy niet en wiste standtvastelijcken te vervolghen den loop van zijne Victorien, tot een volcomen Eint, het welcke niet en is de minste faute van eenen grooten Capiteyn: die d’eerste Slach-Orden breeckt van eenen strijdt, die is sterck, Maer daerom niet Victorieux, ten sy dat hy meer indringhe, Die de Bagghe loopt, en blijft niet haperen in het Parck, maer loopt tot den eynde toe, om den Prijs wech te draghen, het is prijselijck wel te beghinnen, maer het eynde croont het werck. Ghy hebt ghezien dat uwe Rebellen teghen ghehouden hebben in uwe Steden tot den laetsten opval. Dat is te zegghen, dat sy een voornemen hebben henlieden niet over the gheven, dan in maniere van wanthopighen, ende als sy ghedwonghen zullen zijn: van dien kandt dan moet ghyse aen tasten, ende volerden. In dien ghy op houdt, sy zullen verergheren. Ende om u te doen op houden zullen sy hen veynsen te willen Parlementeren: dit is eene schalckheyt ende treck, om uwen Raedt ende Crijch een Balleken te worpen om mede te zpelen, ende om daer en tusschen tijdt ende t’Leven te winnen, jae middelen te vinden om te volherden ende erger te doen als oyt te voren, ghy hebt het gheproeft in het Beleg van Montauban, ende ghezien in het innemen der Steden, dat de ghene die ghevoelt hadden uwe sterckte ende beleeftheyt, zijn ergher gheworden, blijvende niet alleen teghen [blz. 5] u Rebel wezende, maer wordende oock van nieuws tegen u meyn-eedigh, want de ghene die met behouden Leven treckende wt S. Jan d’Angely, ende andere Steden met geweldt verovert, verplicht met Eede, van gheen Waepenen meer te voeren teghen u, hebben hen noch min noch meer ghedraghen dan oft zy gezworen hadden datse u van dien tijdt aff meer wederspannich ende Rebel zouden wesen.

Alsoo zijn de ghene die ontcomen zijn wt S. Jan d’Angely, ghaen onderstandt doen aen die Rebellen van Caumon: Ende dese aen die van Cleyrac, ende alsoo alle d’andere tot het Fort van Monheurt toe, hun laetste wt-vluchte daer d’aldermeest verlaetene en waren ingheloopen tot secours. Ende den Adel de ghene die behoorden te zijn van de beste Conscientie van hun woort te houden, naer den Staet ende Ampt van hunnen Edeldom zijn d’eerste gheweest die hunne beloften hebben ghebrocken, hen zelven ghemaeckt Hoofden ende Aenleyders van de Straedt-schenders ende Meyn-eedighen, ende leeren u door hun wercken, dat ghy die moet vervolghen tot dat sy hun over gheven.

Sy zullen in’t wercke legghen een ander konste, daer ghy moet op letten, sy sullen trachten, jae door de ghene die ghoede Catholijcken schijnen, ende niet en zijn, om u te verleyden van uwen Aenslagh, ende u eenen nieuwen wech te maecken, ende te doen verlaten het zeker ghoet, om te loopen nae het onzeker. Alsoo deden sy verliesen aen Carolus den neghensten, vijff merckelijcke middelen, om het Coninckrijcke op zijn voeten te stellen, De vier eerste waeren vier ghewonnen Bataillien, gheduerende de eerste Troubelen van het Jaer 1560. tot het Jaer 1570. Als dan den Coninck machtich gheworden zijnde door zijne Victorien, konde zijne verwonnen Vyanden, gheheelijcken onder de voet brenghen, indien hy die dapperlijck, ende zonder te verslappen vervolcht hadde, maer wezende verleyt tot ander min-noodighe ende zwaerder Aenslaghen heeft tijdt ghegheven aen de verwonnen om tot hun zelven te comen, ende verloore d’occasie om zijnen Staedt te verzekeren.

Den vijfden middel was int Jaer 1573. als Rochelle Beleghert zijnde, niet meer en mochte, ende datter niet en [blz. 6] ghebrack dan daer in te gaen, ende te temmen, het welck een soo grooten goet zoude gheweest hebben, als het quaet het welck van dien tijdt aff, dese Stadt ghedaen heeft, ende Vranck=rijck andersints niet en zoude ghevoelt hebben, op dit dit ghevoelen zoo besorchde men het Belegh te lichte onder de Deck=mantel van Monsieur Broeder van den Coninck, ende Generael van den Legher, te zenden naer Polonien, het welcke gheschiedt zijnde die ghelengtheyt vervlooch ende Rochelle bleeff, ende versterckten haer, ende verhooveerdigen haer om Vranck=rijck, ende die Catholijcke Religie te bezwaeren, hebbende gherooft geduerende vijftich Jaeren herwaert meer als hondert Millioenen Croonen, hebbende Vranck=rijck wel soo vele ofte meer doen verteren, schromelijcke sonden gheschiedt teghen Godt, ende Crimes lesae Majestatis, zonder ghetal, ende ten laetsten opetlijcke Rebellerende, ende haer hebbende wt gegheven voor eenen Toeloop der Rebellen, in teghenpatije=schap van den Coninck afghesneden van de Coninginne, maeckende Placcaten, zettende Schattinghen ende Meesterlijcken gebiedende over die Edelen uwe Ondersaeten, ende niet trachtende als den gheheelen onderganck van den Staedt. Ghy zijt den derden Coninck van onsen tijt, aen den welcken zijn moete ghedaen heeft, ende zijt door die voorsichticheyt Godts ghecome tot het punct van en eynde te gheraecken ist saken dat ghy kloeck=moedichlijcken uwen Vyandt aenbringht, ende is die zeste gheleghentheyd die Godt aen uwe Jonckheyt bewaert heeft ,om wederom te geven den ouden glans aen die Lelien. Sone en laet die niet voorby gaen, by avontuere niet meer keeren en zal, waerom ist dat zaecken dat u desen Vyandt voorhoudt eenighen anderen Aenslach en ghelooft het niet, ten is maer om u besigh te houden, ende te doen veranderen, ende al te verliesen, vervolcht den Herdt die ghy jaecht nu over drye Jaeren herwaerts met zulcken gheluckighen loop, hy is in’t gaeren, hy en can u niet ontloopen, hoe wel hy crijt, ende zijn Croone verheft, ende zpeelt den wonthopighen.

Ten tweeden ick waerschouwe u, dat ghy u niet en laet misleyden, met eenighen handel van Vrede, die Orloghe [blz. 7] die ghy doet is rechtveerdich voor Godt, voor u eerlijck, ende profijtich voor u Ondersaten, waer wt volcht dat den vrede die ghy maken sult, en kan niet wesen dan onrechtveerdich ende teghen u eere ende tot schade van u volck. Het is een ghoede sluytreen: dese Orloghe is prijselycker ergo dan Vrede, die de selve belet is te verworpen. Hier en is geen questie van peys te maken met Vremden, den welcken somwijlen gheraetsaem is, hoe wel onrechtveerdich, want den vyant te machtich is. Maer van u ondersaten die u ghehoorsamheyt schuldich sijn, ende mogen ghedwonghen sijn, ist dat zaken dat zy ghehoordsaem zijn, ende gheven dat sy schuldich sijn, sy versoenen hun met Godt ende voldoen de menschen, den Pays is gemaeckt, maer by soo verre sy lieden willen volherden versteent in hun quaet, met wie wilt ghy Peys sluyten? met volck opstinatelijken wederspannich, niet alleen onwerdich uwen vrede, maer oock onbequaem? want ghy hun vergunt den Pays soo moet ghy vergeven hun delickten. So ist dan van noode dat, sy u verghiffenisse bidden, maer nu ist, dat sy niet en begeren vergiffenisse, maer Vrede, dat is vergiffenisse sonder versoeck, sonder bekentenisse van schuldt, ia sonder aensien van dien, Want sy begeeren gheacht te sijn goede Dienaers van den Coninck, ende hun selven alsoo noemen. Sult ghy dan vergheven aen de ghene die niet en willen versoecken? Suldt ghy dan Vrede sluyten met die Hooverdye ende boosheyt, ende herdtneckicheyt, jae teghen Ordre van alle goede gherechticheydt die oneyndelijcke goetheydt Godts? en maeckt nimmermeer Vrede met hertneckighe, nimmermeer met die duyvels want sy hun niet buyghen en willen. U vyanden en sijn niet alleen hertneckich, maer ghaen daghelijckx verherdende in hun obstinaticheyt, overvallen u Steden loopen het Landt af, Rooven het Conincklijck gheldt, plunderen u Ondersaten, schatten u Dienaers, dooden ende vermoorden u Priesters, spotten met uwe Placcaten, ende met die van het Parlement, schicken de Oorloge, ende ghebieden als Monarchen, ende dit rechten sy uyt, op den selven tijt als sy doen den Pays ayschsten, ende seggen dat het is tot dienst ende welvaert van uwen staet. [blz. 8]

Den Peys is te wenschen als die waerachtich is: maer is hy valsch, is schadelijcker als de Oorloghe. Want den selven meer schade doet, ende maeckt die menschen slaperich in eenen quaden Doot slaep. Ende is den Peys die Godt missaeckt, ende den welcken preckten die valsche Propheten aen die Joden, de welcke sy sochten te bedrieghen, segghende Pays Pays, ende daer en was gheenen Pays. Daer en is geenen waerachtigen vrede tusschen die vrienden ende vyanden Godts, gheen accoordt tusschen twee contrarien, tusschen het water ende het vier, het licht ende die Duysternisse, het Catholijck Gheloove, ende die Ketterije. Die Schaepen de welcke Peys maecken met den Wolff, die zoecken op gheslockt te zijn: gy hebt hooren spreken van den Peys die daer ghemaeckt was tusschen die Catholijcken ende Protestanten van Duytslant, ende van den Interim, die den Keyser Carolus den vijffden ghaff om eenen knoop van Eenicheydt te maecken tusschen die twee Religien, Ghy hebt oock ghezien het Placcaet van de Maent Januarius van den tijdt van Carolus de nghenste, daer vele Articulen geglisseert wirden tot vordeel van de Huguenotten, om die te fatsoneren, ende vereenighen tot eenen vasten Vrede. Derghelijcke Vrede-handelinghen en waeren gheen middelen tot Vrede, maer aenlocksels tot Oorloghe, wederspannicheydt, ende vreetheyt, de welcke, Duytslandt, Vranck=rijck, ende heel Europa hebben ghevoelt, ende noch ghevoelen.

Ende ist zaecken dat mijne Experientie u moet Geloove doen, ick hebbe Vrede met hunlieden willen sluyten, hebbende ghesocht alle Vredelijcke ende mogelijcke middelen, om hun te winnen ende bequaem te maecken tot een goede Alliantie, ende hebbe by naer hun ghegheven al dat sy my ghe-eyscht hebben. Vrijdom van Conscientie over al, ende voor zes Jaeren Steden van verzekeringhe, onderhoudt van hunlieden Garnisoenen, ende Scholen, ick hebbe hun deelachtich ghemaeckt van Staeten ende Officien, ende de helft van de Raets-kamers van hunlieden ghezintheydt, ende meer, Ick hebt hun al ghegunt, Jae lutter aen ombreeckt oft wel de helft van mijnen Staedt ende Rijck soeckende te blusschen, hunlieden moet ende on=[blz. 9]saedelijckheydt door mijne we;daeden, ende ghetrou te maken tot mijnen dienste ende van mijne naercomelingen. Maer die Experientie doet u ghevoelen, dat mijne weldaden hun hebben ghegeven materie, sterckte, Gheschudt, Waepenen, ende moet om my te bevechten in mijn Naercomelinghen. Die Borgh=steden zijn verandert in Stercten van Rebellen die termijnen van zes Jaeren verlengt tot xxvj. Jae datelijcken voor altijdts, met ghedachten van meer te veroveren, hun Scholen zijn gheworden Seminarissen van Predicanten, Bosschen van Wolven, Holen van Voskens, tot ondergravinghe van die Wijngaerden des Heeren. Hun Bedailde Camers versekerden toeloop van misdadighe Geusen, hoe grootelijcken sy oock misdaen hebben, ende ten laetsten ghebruyckt tot bequaemicheydt van plaetse ende vergaderinghe te maecken van Factien ende Oorloghe te voeren teghen hunnen Coninck, teghen u mijn Sone op wiens Jonckheyt sy allen dit Vier ende vlamme hebben comen schieten, ziet hoe verre mijn ghedachten waeren van het eynde, ende voorworp van mijn Hope, ende ghelooft my dat onmoghelijck is eenen waerachtighen vrede te maecken met die Ketterije Moedere van Troubles ende Oorloghen in haer wesen, zijnde ghedicht van Wetten van Factien ende Rebellien, tegen den Coninck ende zijn Edelen, een ontemmelijck Wijff in haer ghemoet, onversoenelijcken in haer Vyandtschappen, onbeschaempt in haer Leughenen, vol bedroch in haer herte, ende heel onbequaem tot eenich goet Accoort, ende daerom gheenen Vrede met den handel van zulcken Circe bederffstere der menschen, dat uwen Peys met Godt sy, die den Prince is van den waerachtigen Vrede om te bevechten die Vyanden Godts, ende te brenghen die verdoolde tot het waerachtich Licht des Catholijcken Gheloove, het welcke hun maecken sal vrienden Godts, ende Godt, door zijn gratie sal die ghetrou maken aen u Croone, uwe Oorloghe sal wesen een Medecijne der ziecken, ende hunlieden val, sal wesen hunlieden salicheydt, ende d’een en d’andere de glorie Godts, ende profijt van u Conickricke, ende alsoo op eene waerachtighe Oorloghe, sult bauwen eenen waerachtighen ende vasten Vrede, ende zal [blz. 10] vele profijtelijcker zijn voor u Onderzaeten te draghen een weynich verlies voor eenen kleynen tijdt, om gheheelijcken ontslaghen te zijn, dan te verdraeghen die onghevallen van eenen onsalighen ende schandelijcken Vrede, die wesen zal een voetsel van onsterffelijcke Oorloghe.

Iemant zal zegghen dat u middelen wt gheput zijn, ende dat ghy niet draeghen en kondt de zwaere kosten van d’Orloghe. Ha mijn Sone, Vranckrijck heeft eertijdts in haeren hoochsten noot ghevonden die Penninghen, om het Rancoen op te brenghen van twee Coninghen, ende en zal het niet konnen vinden de betaelinghe van eenen Legher teghen haere Huys vyanden? Ende bevrijden vele Milioenen der Persoonen, ende het heele reste van perijckel, der gheender die het zelve tot val ghebrocht hebbeen, ende noch doen vallen, ende in den gront zullen ruyneren ten sy dat mense bevecht. Den Heylighen Ludovicus niet hebbende de helft van het incomen der middelen het welcke teghenwoordich hebben die Coninghen van Vrancrijc, ende by rechten op ende betaelde te waetere een Vlote van achthien hondert zeylen, om den vyandt van het Ghelooff ende Vrede t’attacqueren in verre Landen. Ludovicus den derthiensten, Neve van desen Coninck, machtiger als zijn Vader, en sal hy niet konnen oprechten een macht van Soldaeten, om te temmen in zijn Rijcke een handtvol Rebellen by nae nu verwonnen, Vyanden van Godt, van zijn Kercke ende der Coninghen? En laet niet toe mijn Sone dat die Naecomelinghen verwijten aen het Huys van Vranckrijck ghelaeten te hebben Godts recht voor te staen by ghebreck van Ghelde, twee dinghen ghelden hier die ghewichtich zijn alle beyde, d’Eere van Godt, ende u eyghen. Want de Rebellen die zullen segghen dat dien Pays ende stilstandt van Waepenen, is een werck van Godt, die hun die Victorie ghegunt heeft, als sy verwonnen waren, ende doet ontvringhen met gheweldt den Pays wt u victorieuse handen tot hun Faveur ende sullen besluyten dat hunlieden Religie is die waerachtighe, sullen spotten met die Devotien die daer binnen ende buyten u Kercke ghedaen zijn. Ende sullen zegghen dat sylieden sijn di verhoort sijn, ende alsoo sal Godt ghelastert zijn, ende zijn [blz. 11] Kercke veracht, ende uwe Ondersaten, ende wtheymsche Catholijcke vrienden ontsticht ende d’een ende d’andere en zullen nimmer meer ghelooven dat eenen machtighen Coninck van Vranckrijck, door ghebreck heeft laten te vervolghen een Orloghe soo gerechticht, maer meer door ghebreck van kloeckmoedicheyt ofte goeden Raedt, d’een en d’andere raeckt uwe Eere, want wat zalt wesen van de Fame van uwe Victorien, de welcke, zint over drye Jaeren herwaerts vliecht over heel Europa met so goeden guer der Bloeyende Lelien, sonder twijfel sal verdwijnen in eenen roock, ende alsoo zuldt verliesen den rijcksten Diamant van u Croone ende een onsterffelijcke goet dat u alleen vergheselschappen sal nae den Hemel met die verdiensten van uwe Deuchden. Het ander dat ghy bezitten zult sal blijven op der Eerde tot bedaylinghe. Ende daerom mijn Sone wolherdt stoutelijcken, ende en vreest niet dat u middelen ombreken, uwen wijsen ende voorsinnighen Raedt, sal middelen vinden sonder u volck te verpletten. Het Gheldt dat ght verteren zuldt en mach niet Conincklijcker besteet zijn, Jae al waer daer oock questie van Kercken oft Gasthuysen te bouwen, want bevechten de Ketterije, soo bevecht die u Kercken gheschonden heeft ende het volck in’t gasthuys ghebrocht heeft, ende de zelve ghedoot wezende, soo sal de Godtvruchticheydt verreysen, om op te maecken het vervallen van het huys des Heeren.

Maer ghelijck ghy rechtveerdich zijt teghen uwe Rebellen die zelve straffende seyt het alsoo oock tot uwe trauwe Dienaeren in die vereeren, loont hunlieden diensten, met uwe miltheden, ende Offitien van uwen Staedt naer die Balance van uwe rechtveerdighe bedaylinghe, aen die meer weerdighe groote ghiften, ende ghewichtiger Offitien, ende aen d’andere naer maete der verdiensten, die wijste ende kloeckste dat die zij u meest ghefavorizeerde, ende niet die u beminnen om noch meer te ontfanghen den Hemel ende die Helle. Den loon ende die straffe zijn die Calomnen van den Staedt. Die onwedighe vervoorderen, ende gheen werck te maken van die Deucht van die ghoede ende kloecke mannen, het is de oogen open en aen [blz. 12] die bereydinghe, ende die poorte open doen aen misnoeginghe ende tweedracht. Ende Noteert dat gelijc den Prince heeft paert en deele in die verdiensten van ghoede ede ghetrouwe Officiers die hy kust, alsoo zal hy moeten verantwoorden voor die Fauten, van die onbequaem e die hy vastelijcken ghesteldt heeft: Ende tot dien eynde om dat ghy u draghen zult als eenen Alderchristelijcksten Coninck betaempt in dit, ende in alle andere u Rijcke raeckende, soo zuldt ghy onleenen die Ghebeden ende behulp van u Gheestelijcke Onderzaten ende andere, dat sy aen Godt vereysschen voor u, die Deuchden die noodich zijn voor uwen Conincklijcken handel. Hebt eenen Raedt die gemaeckt sy van die kloeckste hoofden, ende beste Conscientie van u Rijck, de welcke doende als een groot verstandt, ende eene groote Flambeau vergadert van vele Sterren ende Lichten, moghen verlichten uwe Ziele, om te ziene het hooch poinct van die affayren die ghehandelt worden, int’ Cabinet, ende ontsteken moghen uwen moet, ende den moet van u Officiers tot Executie ende wtwerckinghe.

Ten derden, soo zegghe ick u, dat die middel om te bevechten die Rebellen als een Alder=Christelijckste Coninc, en is niet alleen gheleghen in die lichamelijcke Waepenen, ende in het Lichaem aen te tasten, maer oock die Zielen, niet in die te quetsen, maer in die zelve te verlossen van die Duysternissen, het is eenen Aenslach ten hoochsten weerdich voor eenen Alder=Christelijcksten Prince te winnen oock maer een Ziele alleen, ende zulcken Victorie is aenghenaemer aen die Ooghen Godts dan allen die Victorien van die Roomsche Keysers. Ende daerom vervolcht die sorghe die Godt, my ghegheven hadde om te vervoorderen desen Aenslach, Ende tot desen eynde, neempt goede Bisschoppen ende ghoede Herders om trouwelijcken te waken over die Kudden des Heeren, ende krachtelijcken hooft bieden aen die Wolven ende valsche Propheten. Ghy hebt al een ghoet ghetal van goede Prelaten ende wercklieden in u Rijcke, ende hoe daer meer van dergheijcke zullen zijn, soo te meer sal oock Floreren.

Richt op ghoede Scholen om wel op te brenghen die teere Plantzoenen van den Christelijcken Bogaert, ende [blz. 13] Heylichlijcken op te voeden die Jonckheydt in die vreese Godts, in die Letter-konste ende ghoede manieren van ghoede ende kloecke Meesters, naer het Exempel van u Voor-Ouders Carolus den grooten, den Heylighen Ludovicus, ende Franciscus den eersten ghenaempt Vader van die Letter-konste, sulcke Scholen sullen zijn als Edele Universiteyten oft Seminarissen van goede Ondersaeten tot alle Staeten, in u Steden ende Provintien, gebruyckt daer toe die mannen van de Societeyt Jesu, ist dat ghyder gheen beter en hebt. Ick hebse bevonden door goede proefstucken trouwe Zelateurs voor die Eere Godts van mijnen dienste ende van het ghemeen, ende ist zaken dat sy onderhouden die Wetten van hunlieden Ordre (die wtnemende Scholen zijn) ende en konnen niet missen van te maken seer ghoede Werckluyden ende profijtich aen alle de werelt, ende naemelijck voor de ghene die zijn van die Ghepretendeerde Ghereformeerde Religie, aen de welcke sy nochtans schijnen seer vyandt te zijn, soo hebbe ick eertijdts ghelooft maer ick hebbe ten laetsten gheleert het contrarie, sy sijn hun zeer toe ghedaen bezorghende de genesinghe van hun zieckte ende die zalicheydt van hun Ziele het welcke een werck is van eenen seer trouwen vriendt, grooter dan de ghenezinghe van den Medecijn, die door ghoede middelen hoe wel nochtans moeyelijcke, verjaecht die Peste des Lichaems, Ick hebbe een bysonder vermaer ghenomen, in het oprechten van het Collegie van dese Compagnie ghefondeert in Bearn, om te onderhouden een getal van Regenten ende Docteurs gheschickt tot het opvoeden van kleyn ende groot voor het geheele Landt, ghy zult daer in corten tijdt sien, alle uwe Onderzaeten vereenicht in het Geloove ende Liefde Godts, ende in de Liefde en trouwicheyt van hunlieder Prince, ende die Ruinen op ghemaeckt, die Luther ende Calvinus ghemaeckt hebben in een half hondert Jaeren hebbende om verre gheworpen alle menschelijcke ende Goddelijcke Wetten.

Neempt een ooghmerck op die Ministers als meeste vyanden van den Staedt als van die Catholijcke Religie, Trompetten ende Trommelen om Allarm te slaen ende Rebellie, sylieden zijn die het zaet van tweedracht, ver=[blz. 14] schillen ende van Oorloghe, ende van alle voorleden quaet teghenwoordich, ende toecomende by soo verre men toelaet hunlieden te volherden die ghanghen om hun Dolinghen te zaeyen, sylieden zijn die de voorleden Jaeren gepresedeert hebben in die Verghaederinghen ende sluyp=raeden ghehouden teghen u, teghen uwe Gheboden ende teghen uwe Wetten, ghelick hier te voren teghen my, ende moet ghegheven hebben teghen die Rebellen van te verstercken die Borgh=steden, deselve te berayden in freme van Republicken te Rebelleren, ende van goet te houden tot den laetsten Azem toe. Hadden sy een Aes-ghehadt van de waerachtige Religie, ende van goeden wille, soo konden sy beweghen hun Discipels ghehoorsaem te zijn aen hunnen Coninck, in een Alder=rechtveerdichste sake, ende dat sonder hun Conscientie te raecken, ende zouden beledt hebben die miserien die sy menich Duyzendt onnoosele menschen hebben doen draghen, de Ruine van vijff=en=twintich Steden, de Doot van duyzendt kloecke Orloghs=mannen ende het verlies van Duyzentich Zielen voor de welcke onsen Salichmaker hadde het rantsoen gheteldt van zijn Dierbaer Bloedt, Ghy hebt ghezien in wat staet sy ghebrocht hadden u Landt van Bearn, sy sullen het selfste doen al daer sy konnen, ende zullen wercken voorts brenghen van hunder Leeringhe. Die Raeven en konnen niet gheven als zwerte Voghels ende [onleesbaar] naer hunnen aert, ende volck van gheender Gheloove, en soude gheen ander ghebroet konnen voort brengen, dan meyn=eedich.

Den Coninck van groot Britannien heeft aen zijnen Sone gelaeten een Conincklijck onderwijs, ende weerdich van zijne wijsheydt, als hy hem liet weten dat hy hem niet betrouwen en zoude aen die Ministers, niet meer dan aen Straedt=schenders ende Zeeroovers. Ende heeft hy dat ghezeyt van die Ministers ende Puriteynen zijne Onderzaeten me=heulende naer zijne ghezintheydt, wat moet ghy vreesen van Ministers, Vremdelinghen, Schuymsel van die Schotse Zee, van Duytsch=Landt, ende van andere gheringe Landen, Eerloos van geboorte den meestendeel Papenkinders, ende verloochende Mo=[blz. 15] nincken, verworpen van zoorte, hun Broodt zoeckende, gheluck biedende, veralendijt van hunnen roep, het Ambacht doende van den wt Ghebannen Enghel hunlieden Prince, het welcke is, de Zielen verleyden. Sendt wederom Wolven ner hun Foreesten, ende Bosschagien buyten Vranck=rijck. Ende ist dat den noot van den tijt u dwinght te verdraghen eenich ongheval om een meerder te ontghaen, het is genoech die te verdraghen de welcke sijn uwe Ondersaeten min ontrouwich, ten sy datse verandert sijn van Aert, ende den Toom niet meer onderworpen: Maer dat alleen die waerheydt regnere in uwe Landen. Eenen wereltschen Staet van Arabien, van den Turck, van den Persiaen, ende van der gelijcke mach staen, ende somwijlen langhen tijdt, maer een Christen Rijcke en wilt maer eenen Godt, eenen Jesum Christum, eene Kercke, maer ist saecken dat het omhelse de Leughen met die waerheydt, ende sy selve bedayle, verliest sijn selven naer die stemme des Heeren. Neempt dit mijn Sone voor een Hemelsche Lesse nimmermeer en sal Vranck=rijck Floreren maer sal ghaen tot Ruine, soo lange als die Ministers sullen in het zelve zaeyen hun onkruyt tusschen die Catholijcke Terwe, daer is mijn Advis, mijn ghevoelen, ene mijn Herdt. Adieu.

F I N I S.

V.C.D.W.A.