Nieuwe Tijdinghen/1625 021

N.T. 1625 nr. 21 (20 maart)

[blz. 4]

Aen Signor Marco Bagradino tot Venetien.

Seer Excellenten Signor het is onder ons besproken ende veraccoordeert, dat ick voordaen inde Latynsche Tale mijne advisen schryven soude, om dat onsen goeden ende welbeminden vrinde Signor Hamilton deselve oock lesen ende verstaen moghen. Dien volgende, siet, quyte ick teghenwoordich mijn schuldt. Vande Damaste Lakenen ende van Ali Bassa hebbe ic voor 4. daghen in’t Italiaensch geschreven. Onsen Ambassadeur ende de Hollandtsche t’samen hebben hun wterste beste ende deveoir gedaen; ende den Engelschen Ambassadeur en heeft het aen hem oock niet gelaten, om de oorloghe teghen den Duytschen keyser te bervoorderen. Den Turckschen keyser hoorde dit seer geerne, ende was hem van herten aengenaem: maer den Persiaen ende de binnenlandtsche beroerten sijn oorsake, dat nu teghen woordich gheen oorloghe teghen het Huys van Oostenryck gevoert en wordt [blz. 5] ende den Turck ontsiet hem seer het geluck ende den voorspoedt vanden Duytschen Keyser te tergen. Niet te min, daer is hope van oorloghe. Ten minsten sal den Turck, door raet bevreest ende beanchst maken. Hy salse dan met excursien ende blinde tochten wat op de huyt tasten, welcke tochten van vrede ende bestandt niet en sullen moghen belet worden. Den Turck sal hem te vreden houden, den Oostenrycschen, mits hy hem gheene groote schaede doen en can, wat spels aengedaen te hebben. En can hyse niet t’eenemael om verre smyten, hy salse ten minsten met soo te worstelen wat moede maken.

De Hollanders sijn den Grooten Turck met hun versoeck heel importun gevallen, ende hebben ’t ghene dat nu scheen in stilte ende rust te wesen, door hunne treken teenemael in’t verwerret gestelt. Ende waer’t sake dat den Turck nu eenighe macht hadde, hy soude ons, mits den Hollandtschen raet, wel in een benauwt gat jaghen. Wy meyden in’t eerste, dat sulcks wt een onnooselheyt geschiedt was: maer naderhandt hebben wy bevonden, ende heeft openbaerlijck [blz. 6] gebleken dat den selven Hollandtschen Ambassadeur wt enckel malicie, trotsigheyt ende perfidie alsulcke schadelijcke ende achterdeelighe consilen ende practycken teghen de Signoria van Venetien geinventeert hadde.

Den raedt, dien onsen Ambassadeur aen den Turck gaf, was, dat den Turck, oft door sijn eyghen volck oft door Gabor soude tegen hoogh-Hongaryen, Merenlant ende de Slesie, mitsgaders oock vervolghens tegen Bohemen oorloghen. Sijne redenen die hy, om sulckx hem wys te maken, was gevende, wierden by den grooten seer gelaudeert, sijnde dese, te weten, dat opsulck daninghe plaetsen grooten buet ende schatten te haelen waeren: Dat die van het Huys van Oostenryck hier door seer gepraemt souden wesen, sijnde henlieden in soodanigher voeghen hunen coren-solder ende bottelrye afgenomen: Dat den Turck alsdan seer lichtelijck in het binnenste van Duytschelandt, ende met der tijdt oock in Nederlandt eenen voet cryghen soude: Dat het te vergeefts was te willen pitsen aen de buytenste schorsse als men met eenen goeden slagh tot aen de binnenste keerne geraken conde: dat de Duytsche ende Nederlandsche Natie, mits de [blz. 7] binnen-Landtsche beroerten ende oneenigheden, in groote vreese ende beanghscheyt waren staende, Jae dat de Duytschen al te bot ende te plomp waeren om saken den oorloghe nopende te besoigneren, ick late staen, oorloghe ende wapen met der daet te hanteren.

Hoe bequaem dit voor onse Signoria is, is genoech bekendt: want in sulcker voeghen soude de furie van crych ende oorloghe van onse paelen ende quartieren verre afgehouden worden, ende den watervloet, de welcke dan loopen soude over de Oostenrycksche Provincien, en dal niet druppen op onse velden. Wy sullen wel hooren vertellen maer selve niet sien de schade ende ruine van het Huys daer wy soo op verbittert sijn.

Den Hollandtschen Ambassadeur sprack wt eenen anderen mondt teghen ons, ende met eenen anderen mont tegen de Turckxsche Bassen. Hy heeft seer gebesoigneert om de voorseyde Bassen te persuaderen ende op te roeden, dat sy doen voordaen niet en souden sien naer een handtvol buets, die nu inde wtgemerghelde landekens te haelen was (meynende daer mede de landen daer onsen Ambassadeur van gesproken hadde) maer dat sy hen souden ter zee begeven, ende met [blz. 8] een starcke ende welgemonteerde Armada oft vlotte van schepen de costen van Europa aentasten, want daer elck een van vervaert was, ende dat men daer mede alle Coninghen in benautheyt iaghen conde. Sulckx bethoonde hy met het exempel van sijne meesters, segghende, dat, al waer’t sake dat de Hollanders t’huys in hunne geconquesteerde Provincien schenen soo vele als beleghert ende omcinghelt te wesen, sy niet te min met hunne macht van schepen alle zeecosten waeren beseylende, ende in beyde de Indien confederatienende verbontenissen makende: waerdoor het quamp dat sy Ryck ende weeldigh wederom t’huys quamen, ende de spaignaerden, die sy segghen van de zee vervaert te wesen, in duysent banghigheden waeren brenghende, dit seyde hy, vermach te doen van Turckyen maer een mol-hoop en is, ende daer nochtans Spaignien, Vranckryck, Enghelandt, Schotlandt, Irlandt Denemarcken, Sweden Venetiaen, jae alle manieren met de Hollanders soecken wel te staen ende hem te vriende te houden, op [blz. 9] alle t'ghene sy begheren fiat fiat segghende, ende sulckx wt gheen ander reden oft oorsake, als om dat dese voorsyde Monarchen der Hollanders macht van schepen ontsien ende vreesen, wat soude nu de geheele Ottomannische macht vermogen by aldien de selve wilde de zee vaerderye beheerstighen: Hy beschreeft henlieden oock de maniere hoe ende in wat voeghen men ter zee oorloghen moeste presenterende inden name van sijne meesters een goede partye schepen om hen aen te voeren.

Als nu onsen Ambassadeur, de treken vanden venynighen Hollander wys gheworden sijnde, om dit den Turcken (die daer wonderlijck nae beghonsten te luysteren) teghen te maken, vele difficulteyten hier in was makende: soo heeft de Hollander onsen Ambassadeur by den Vezir secretelijck vermaeckt, segghende dat de Heeren van Venetien maer gelt-wolven en waeren: dat sy wel verstandt hadden van gelt te vergaderen ende te schieten, maer niet om toorlogh te voeren jae dat sy van oorlochs schepen als hasen verbaert waeren: by voeghende, dat de Venetianen hem lieten voorstaen dat niemandt meer als sy ter zee mochte in gaen, mits sy met eenen [blz. 10] onverdraghelijcken pracht ende sotte manier jaerlijcx u soo waeren trouwende, ende over sulcx met handen ende voeten sochten te beletten dat de Turcken niet en souden op de zeevaerderye peysen, als wel wetende, dat hun ryck alsdan seer nae soude wt wesen. Maer dat sy (de Hollanders) als wt der maten geaffectioneerde vrinden van de Ottomannen, ende vyanden van alle andere Princen ende Monarchen in Europa hoedanich die oock heeten oft wesen mochten, hoe wel sy nochter tijdt hunnen haet noch wat mochten verborghen houden, tot dat sy door hunne heymelijcke conspiranten heel Vranckrijck ende Engelandt soo veel als in hunne macht souden hebben, henlieden tot hen beste avantagie waeren radende.

De Turcken dese schoone, maer onredelijcke beloften ende craeckende woorden geloof gevende, waeren seer verblijdt, want den Hollander proponeerde sulcke dinghen die voor de Ongeloovighe seer bequaem, maer voor de Christene Princen, ende Principaelijck voor onse Signoria, teenemael schadelijck waeren: ende den Bassa wisai seyde hier op, als cabellian spreeckt, moet spierinck swichten, te verstaen [blz. 11] gevende, dat hy meer gesint was tot het ghene dat den Hollandtschen Mammalucq was versierende, als dat onsen Ambassadeur met goede redenen was betoonende: want de Turcken sijn een geltgierighe natie, waer nae hem den Hollander, als een geslepen Machiavellist, aerdich weet te accommoderen.

My dunckt geraden, dat onse Heeren van Venetien de Hollanders vermaenen souden, om hunnen Ambassadeur, sulcke ende dierghelijcke saken teghen de Illustrissima Signoria te Practizeren te verbieden isset daerom dat onse Raets Heeren van Venetien den Hollanders met onse macht ende cracht, gelt ende middelen bystaen, om aldus van dese meyneedighe gasten verdruckt te worden. Want is het sake dat den Turck den raet vande Hollanders volcht, soo sal de zee vol Turckxsche Rooversche Oorlochschepen comen, ende wy in onse Golfo sullen by manieren van segghen soo vele als beleghert wesen ende wy sullen onsen neuse niet eens dorven in zee stecken, waer toe hen de Hollanders als Piloten ende aenvoerders sullen laten imployeren, waer door nootsakelijck den Coophandel, op den welcken t’onse Signoria alleenelijck is [blz. 12] houdende, en daer op als op eenen vasten muer is rustende, tot den gronde toe vergaen sal, onse stadt van Venetien is wel machtich, maer comt den Coophandel te failgeren, waer mede sal zy haerre macht houden staende? Boven Turckx-Hollandtsche schepen sullen noch eenighe Particuliere Italiaensche Princen naer Asien ende Levanten coopmanschappen doen, ende wy sullen het profyt moeten derven, ende noch daer en boven onse costen ende havenen moeten gade slaen ende met starck garnisoenen versien, ende noch eenighe oorlochts geschieden en can sonder over groote costen, ende noch sullen wy met de soldaten ende bootgesellen gequelt wesen de welcke qualijck betaelt sijnde (want middelen om te betaelen sullen ons ontbreken) sullen sy aen landt comen, de ondersaten schatten ende plunderen, ende dat noch, meer te vreesen is, voor gelt ende betalinge de sterce aen den Turck vercoopen, endealso sal her om onse Signoria gedaen sijn ons verbondt met de Turcken sal ons niet vele te stade comen, want sy zullen hun eyghen baet zoeken, d’welck niet geschieden en [blz. 13] can, zonder ruine ende verderffenisse van onse Signoria.

Ick meyne dat ghy wt desen genoech sult verstaen hebben, hoe valschelijc de vilayne Hollanders met ons handelen. Daerom willen wy blyven die wy sijn soo is van noode dat wy’t, niet achtende op de schoone vleyende woorden vande Hollanders met den Coninck van Spaignien eens draghen ende dese bedervers van Christenryck soo helpen wtroeden, dat in der eewigheyt geen memorie van hen meer over en blyve, waer toe ick dan oock, soo vele ick vermach, mijn beste doen sal, verhopen van u.l. dat ghy seer lichtelijck den Illustrissimo Senato tot vyandschap teghen de Hollanders met uwe Authoriteyt ende welspreckentheydt sult beweghen.

Wt Constantinopel den 12.October des Jaers 1624.

F I N I S.

Imprimatur, ut astus & doli Hollandorum Haereticorum toti mundo innotescant.

Z. Z. E. S.