Nieuwe Tijdinghen/1629 000
[Speciaalnummer, nieuwjaar 1629]
Toebackologhie. Waer inne begrepen wordt die deuchden vanden TOEBACK. Ghenomen wt die alderbeste Pyp-suyghers van onsen tijdt. Voor eenen Nieuwen Jaer aen alle bleecke opgheswollen Liefhebbers der selver konst.
Ghemaeckt door Suygherius Roockaert ter eeren van alle bleecke opgheswollen Liefhebbers der selver konst.
Lief-hebbers vanden Roock ghy Edel Vulcanisten,
Die inde halve hel u gheldt en goet verquisten,
Leert hier de groote deucht en wonderbare kracht
Van 't kruyt dat u soo drooch wt Indien wort ghebracht,
Ons ouders onbekent gheweest tot dese tijden,
Daer onse joncheydt nu soo qualijck kan af-scheyden,
Leest dit en overleest soo weet ghy voor ghewis,
Waer mede ghy soo roockt wat kruyt dat Toeback is,
Alcina soomen vint by Ariost beschreven,
Heeft Ganelon van Ments een wonder kruydt ghegheven,
Dit kruydt wast t'selfste kruydt dat Maomedt inden mondt,
Ghestadich hiel soo langh hy hem by t'volck bevont,
Soo langh als sy dit kruydt in haere monden hielen,
Al haer verraderije die lieden wel bevielen,
Haer valscheydt en bedroch, haer loghens al-ghelooft,
Die sinnen en t'verstandt des menschen heel berooft,
Dit kruydt dit wonder kruydt had noch al meer secreten,
Tis jammer dat den naem by ons soo is vergheten,
Nu denck ick menich-mael en soecke dach en nacht,
Wat kruydt dat dit mocht zijn met sulcken wonder kracht,
Want kende ick dit kruydt ick sou soo aerdich lieghen,
Dat ick die rijckste maecht van Hollandt zou bedrieghen,
Maer sout gheen Toeback sijn daer yder soo naer raest,
Daermen soo wt den neus en mondt den roock wt blaest,
Ay neen en lasteert niet, die Toeback heeft ghesoghen,
Die heeft sy selven maer, en niemandt el bedroghen,
Die Toeback suycht oft knauwt niemand en hy bedriecht,
Want soo die Pijp ontsteckt weet dat sijn ghelt wechvlieght,
Noch prys ick dat dit kruydt noch t'selfste kruydt moet wesen,
Ay neen ick ben verdolet want soo ick heb ghelesen
Het kruydt van Ganelon wel anders ons betuycht,
Den Toeback die bedwelmt den mensch die selver suycht,
Oft kruydt van Mahomet want t'was alleens gheloovet,
Daer sy soo menich mensch met hebben soo betoovert,
Wat kruydt is dan Toeback ist Herba Sancta niet,
Ist Petrum, ist nachtschacij dat vande Sonne vliet,
Oft Coninghinne kruydt soo goet tot allen wonden,
Van Meester Jan Nicot in Vranckrijck eerst ghesonden,
Daerom van vele liens ghenaemt den Necotiaen,
Met Toeback wordt hy best van alle man verstaen,
Maer die hem eerstmael heeft ghebracht in onse landen,
Die heeft des menschen gheest ghestelt, saen naer sijn handen,
Hy heeft daer met ghemaeckt dat meeste volck ghelooft
Dat die dit kruydt veracht van sinnen is berooft,
Want Godt heeft den Toeback begaeft met soo veel krachten,
Daerom en prijs ick niet die sijne deucht verachten,
Te meer wordt hy ghebruyckt met reden ende maet,
Want al die hem misbruyckt veroorsaeckt hy veel quaedt,
Ten eersten die hem wilt veel knauwen ende spouwen,
Hier voortijdts wast een schandt te spouwen voor de lien,
Den Toeback voordeel heeft, men macht nu vry welsien,
Ropsemt spreeckt en spout al sonder t'hooft te keeren,
Waer dat ghy sidt oft staet ghy moeght doen met eeren,
Een die al stommelingh een ander die Pijp gheeft,
t'Beghinsel en het eyndt het slodt van alle spreken,
Is nu by groot en kleyn een Toeback-pijp t'ontsteken,
Die menschen die dit kruydt, ghebruycken met verstandt,
Die hieten dwinght den mensch, alst eerstmael quam int landt,
Jae dwinghkruyt wel terecht macht noch wel sijn gheheeten
Want t'hout den mensch in dwangh hoe wel dat sy niet weeten,
Om dat het noodich schijnt dat nu moet door bedwanck,
Moet meer ghesooghen sijn dan lecker spijse ofte dranck,
Met walgingh inde maech die rookers eerst beghinnen,
Maer in seer corten tijdt als Necktar soet beghinnen,
Is dat gheen dwingh kruydt dan dat ons soo seer ghewendt,
Dat de een wijl ontbeert denckt dat hy is gheschendt,
Het selve schijnt my oock nu tot sijn Loff te dwinghen,
Want ick den Toeback min nu boven alle dinghen,
Lestmael sprack ick een woort maer niet tot Toebacks schant,
Dit kruydt is al te goet t'is jammer datment brandt,
Hier voortijdts plachmen wijn maer in d'Apteeck te coopen,
Die nu tot een misbruyck ghedroncken wordt met stoopen,
Soo wordt nu Toeback oock, want vliecht meest al in roock
In plaets van Medecijn ghebruyckt als hels ghespoock,
Nochtans dwinght hy my oock dat ick hem moet ghebruycken,
Want waer ick ghaen oft staen ick kom Toeback te ruycken,
Diet lanck ghelastert heeft verliest soo op dit kruydt,
Dat hy ghedwonghen wordt te reysen naer versuymen,
t'Ghelt jaecht wt die bors en van die borsten die fluymen,
Die wijse maecket gheck, die ghecke wijs van schijn,
By dranck die nuchter is, nuchter die dronken sijn,
Het maeckt de menschen jonck veel lieden diet ghetuyghen,
Want die langh sijn ghespeent beghinnen weer te suyghen,
Die blijde is van gheest wordt heel melancoliek,
Heel bleeck en pael van verf die root was als een krieck
Het kan die moede leen wel sonder spijs verstercken,
Soo wonder is dit kruydt en selsaem in sijn wercken,
Den Turck steldt Opium nu oock gheheel van kandt,
Hy neemt die Toeback-pijp daer voor nu inde handt,
Den wilden Indiaen, wilt betele laeten vaeren,
Want hem te seer ghevalt nu dese Toebackx-blaeren.
Met dese Toebackx-roock den Duyvel hy bezweerdt,
Dat hy hem antwoordt gheeft op al dat hy begheert,
En wou die Peste nu wt onse Landen blijven:
Men sout alleenlijck des Toebackx deucht toeschrijven,
En dat niet sonder reen hy suyvert soo de locht,
Want voor den reuck en roock vliedt al het hels ghedrocht,
En vreest niet dat voortaen u eenich stanck sal krincken,
Want Stal, Salledt en Bedt, nu al naer Toeback stincken,
Om dat Toeback vertracht den kloecken scherpen gheest,
Ghelooft-men dat Flercijn en Pocken door gheneest,
Het lost veel vochticheyt wt tanden, neus, en d'ooghen,
Soo kant die watersucht en gheelsucht oock verdrooghen,
Moet yemandt al te vet oft swaer als eenen block,
Den Toeback die sal hem saen dunnen als een stock,
Heeft yemant aen den neus Ghesteenten oft Robijnen,
En ghaet naer Franckfoort niet, Toeback doet dit verdwijnen,
Quacksalvers en worm-kruydt, Luys-poeder en tant pijn,
Petrolie, wilde Salf, nu al ghebannen sijn,
Claret, Ghebrande-wijn men stelt dat al besijden,
In plaets van Wijn oft Bier met Toeback kanmen lijden
Soo sober maeckt dit kruydt de lieden overal,
Want Toebackx roock alleen is al hun wel gheval,
Toeback maeckt nu een nieuw gheslacht van Alchemisten,
Meer konsten konnen sy dan door asch blaesers wisten,
Sy blasen haer goet wech in kroesen oft gijelas,
Dees houdent by den roock en brenghent al tot as,
d'Apteeckers ghaen te niet haer winckels niet meer dooghen,
Want Toebackx roock verjaecht nu alle d'ander drooghen,
Wat sieckten dat het sijn men wort daer doorghesont
t'Schiatica oft koorts, oft datmen is ghewondt,
Den Toeback maeckt onnut der Medecijnen scholen,
Die jonckheydt neemt een Pijp-Toebackx en heete kolen,
Het maeckt den mensch vernuft heel segbaer en ghestilt,
Hoe langher dat hy sidt hoe hy meer sitten wilt,
Voor maerten groot gherief sy konnen met die plassen,
In plaedts van water wel den vloer en keucken wassen,
Ist wonder dat hy is nu elck soo aenghenaem,
Als hy tot alle saeck is nuttich en bequaem,
Jae wilt een oude man sijn grijse haeren verven,
Soo mach hy het gheknou van Toeback geensins derven,
In somma die hem nut al drinckt hy gheen goet bier,
Toeback van langher handt hem maecken kan bestier,
Die op de wereldt is vermoyt van langh te leven,
Suyght Toeback dach en nacht u hitte sal begeven,
Die kaecken swillen op men douter putten in,
Den buyck swilt als een ton die beentens als een pin,
Den jonghen-man doet hy te vroegher schuddebollen,
En jaghtse naer de aerdt te jongher by die Mollen,
Sy worden selden out tis met die deucht ghedeckt,
Den boom verdronghen moet daer vochticheydt ghebreckt,
Blaest Pijpt, Suycht, knouwt roock, smoort, al waert maer schoon doort nisen,
Die vroukens wie dat sijn door Toeback meest verlisen
Ten dient voor mannen cracht noch vroukens vreucht ganst niet
St sien den roock maer aen met droefheydt en verdriet,
Hier met soo hou ick op yemandt mocht my begrypen,
En kryghen voor mijn moyt naer t'hooft een hantvol pypen,
Nempt dit voor een nieuw jaer misbruyckers van Toeback,
Draecht altijt over u een Pijp in uwen sack,
Daer dat ghy gaet oft staet volherdt daer in met yver
Al is hy onghesont drinckt hem Hoelanckx hou liever.
- Die roockt en smoockt en blijft ghesont,
- Soo en weecht zijn borse gheen pont.