de éénige, welke Filips aan Alba kon geven, na dat, wat er tusschen hen beiden was voorgevallen; voor eene geheime grieve, die niet kon geopenbaard worden, en die toch openlijk werd gewroken; eene vergoeding, die als eene bekentenis van ongelijk was, zonder aldus te worden genoemd, en die tevens eene openlijke en schitterende was.
Maar hoe ook moet men een Koning noemen, die zulk een vertrouwen durfde stellen op de trouw van een man, zóó gekrenkt, zóó ondankbaar bejegend, zóó verongelijkt, na weergalooze diensten, dat hij een gansch leger in zijne handen durfde geven, de vervulling van een brandenden wensch geheel alleen van hem afhankelijk kon maken, en hem van onder zijn oog verwijderen; die misschien alleen uit onmacht berusting kon geveinsd hebben! Het is zoo, de Hertog had zich nooit bevriend gemaakt bij het volk; maar Filips zelf was het evenmin. En de Hertog was dapper en hoog geëerd bij het krijgsvolk; des Konings moed was meermalen verdacht, en naar die mate zijn aanzien bij de dapperen gezonken; de Hertog was gevreesd bij het leger, en wist zich onbepaald te doen gehoorzamen door allen; de Koning had spionnen en beulen, Alba soldaten; wie had hem kunnen beletten, zoo hij het gewild had, als later een Wallenstein, de vertrouwde legermacht tegen den meester zelven te keeren, met den vijand te onderhandelen of voor zich zelven een koninkrijk te veroveren! Met een weinig toegevendheid voor Rome, dat zich fier partij had gesteld tegen Filips, ware ook van de geestelijke zijde zijne onderneming gewaarborgd, en Filips, met een oorlog tegen Engeland op handen, met een anderen in Frankrijk gemoeid, met Italië tegen zich, met het Vlaamsche oproer, dat hem het merg van zijn rijk kostte; Filips had nauwelijks iets kunnen doen, dan zich in machtelooze woede verbijten, en op zelfverdediging bedacht zijn. En hij, die wist, wat die man voor hem gedaan had, kon ook weten, wat hij tegen hem zou kunnen doen; maar hij wist, wie de man was, dien hij in zoo groote verzoeking bracht, zonder hem door één woord van zachtheid of vriendschap opnieuw aan zich en zijne belangen te verbinden, en Filips was de wantrouwendste, de achterdochtigste en de meest naijverige monarch der Christenheid, maar tegelijk die, welke zijne lieden het best wist te kiezen. Moet er een ander woord gebruikt worden, om Alba's lof uit te drukken?
