een haven van Taprobane , welk eiland Ortelius oordeelt te zijn Sumatra; doch Mercator en Cluverius, op beter grond, Zeylon. [1]Inſchelijx getuigt Joſeph de Acoſta, hoe hy in vijftien dagen van Canaria tot Amerika toe door een noordelijke ſtooker binnen vijftien dagen voort-geſet wierd: ja de reis had noch korter gevallen, indien alle de zeilen konden by-ſtaen. En ſoo ſchijnt de voorgemelde ſwaerigheid te zijn weg-genoomen.
[2]Vorders brengen de Peruaenen ſelf eenig bewijs by, wegens vereeuwde vaerten op America. Haer oude gedenk teikenen gewaegen van reuſen, over zee herkomſtig, en in Peru uitgeſtapt: alwaer yſelijke bloed-baeden aenrechteden: en, na dat ’t gantſche land onder de knie kreegen, timmerden heerlijke geſtichten: onder welke noch overig is een put, niet min konſtig als koſtelijk. Ook toonenze by Manta en Puerto Viejo wanſchaepe groote menfchen-beenderen, driemael overtreffende eens gemeinen manslengte en dikte. Zy vertellen inſchelijx, hoe voor vele eeuwen een Yca en Arica weſtelijk voeren met opgeblaeſe zee wolfsvellen, na verre afgelegen kuſten weſtwaerd. Doch onaengeſien dit alles, blijft het buiten alle tegen-ſpreeken, dat d’ Americaenen nooit ſoo ſwaer vaertuig gekend, veel min gebouwt hebben, met welk zy een verre reiſe over d’ Oceaen konden afleggen: [3]haer balfas, piraguas, en canoas konnen te zaemen geen ſmak-zeil uitmaeken. Waerom d’in-gezeetene van Tumbez, wanneer den Spaenſche vloot afgeſtooken om Perue te ontdekken, in't geſicht kregen, verſet ſtonden, over de hooge maſten, uitgeſtrekte zeilaedje en’t magtig beloop der ſchepen: [4]zy ſagen ’t eerſt voor rotzenaen, uit de zee opgeborrelt; doch bemerkende, hoe den kuſt naderden, vol gebaerde mannen, waenden de Goden binnen boord te wandelen. Hier by komt een nieuwe ſwaerigheid; want ſchoon-genoomen d' Americaenen waeren , door onweder op America vervallen; maer hoe geraekten derwaerds de beeſten. ’t Is waer ’t gediert van welk de menſch eenig voordeel trekt, als honden om te jagen, oſſen, ſchaepen tot ſpijs en andere nuttigheid, konden lichtelijk ingeſcheept worden. [5]Alſoo voerden de Spanjaerden uit haer Vaderland oſſen, koeyen, paerden, verkens en hoenders na de nieuw gevondene eilanden Cuba, Eſpanola, Jamaica, Margareta en la Dominica, alwaer te vooren geen viervoetig gedierte wierd gevonden. De weelige grond heeft ‘t ingebragte gedierte diervoegen aengefokt, dat de honden, in ’t wilde vermeenigvuldigt, groote ſchacde aen ’t vee toebrengen, en byſonderlijk d' oſſen weiden met ſulk een meenigte, dat geen eigenaers erkennen: die een ſchiet, vild ſlechts de huit af ten koophandel, en laer 't vleeſch leggen, hoewel anderſints ſeer ſmaekelijk.
[6]'t Vervoeren dan der tamme en voordeel toebrengende dieren ſoude licht konnen worden ingeſchikt; maer wie heeft zijn ſchepen gelaeden met leeuwen, tygers, beiren, wolven, voſſchen en andere vergiftige en verſlindende ſchepfels? ’t Is wel waer, dat ſommige te vooren konden getemt zijn, eer ſcheep gingen. [7]Lampridius verhaelt, hoe Heliogabalus Roomſch Kaifar ingetemde leeuwen en luipaerden vermaek ſchepten, om zijn gaſten te verſchrikken; want met 't derde gerecht quam dit gedrocht ter zael in, en nam plaets nevens de genoode. Alfoo is ook de Groote Cham gewend, volgens de ſichtbaere getuige Paulus Venetus[8], met makke luipaerden ter jagt te gaen. [9]Deſelve gewoonte onderhoud de Koning van Cambaja met panters: Cæſar Scaliger voegt daer by, dat men een lam of geit ter jagt gelijkelijk afvoerd, ten einde de panter met 't ſelve geſtild werde, en niet aenvalle op den jager, wanneer niet gevangen is. Doch onaengeſien ſommig wild gedierte haer wreedheid ſchijnz af te leggen, ſoo blijft echter ſorgelijk ‘t vervoeren van 't geſeide wild, ter oorſaek meenigmael d’ontwende natuur weder boven komt. [10]Vrankrijk kan hier af getuigen: alwaer twee luipaerden manneken en wijfken, beide mak gemaekt, ſoo haeft de Koning Franciſcus was
- ↑ van Joſeph d' Acoſta
- ↑ 't Gevoelen der Peruaenen, wegens oude togten ter zee.
- ↑ Acosſta Hisſtor Nat. l.i.c.2 i.
- ↑ Belachelijke dwaesheid der Americaenen.
- ↑ Spanjaerden voeren oſſen en ſchapen na d' Americaenſche eilanden.
- ↑ Hoe wilde dieren in America en d' eilanden geraekt zijn.
- ↑ In Vita Heliogabalu
- ↑ lib.2.c.17
- ↑ Wonderlijke Jagt.
- ↑ Vreemde voorval van twee luipaerden.
