hoedanigheyt van toornige Menſchen, gelijck Ariſtoteles in ſijn vi en ix cap. van ſijn Phyſiogn. verhaelt, ſoo ſal zy met breede ſchouders, opgeblaſen kaecken, vierige roode oogen, een rond voorhooft, en een ſcherpe neuſe met wijde gaeten geſchildert zijn, ſoo men ’t kan te paſſe brengen. Zijnde op haeren Helm gewapent met een Beyre kop, die vier en roock uytſpouwt, houdende in de rechter hand een bloot ſweerd, en in de ſlincker een brandende toortſe, heel in ’t root gekleet.
De Gramſchap wort jongh gemaelt, want Ariſtoteles ſeght, dat de Iongelingen haeſt tot Toorn en Gramſchap konnen werden verweckt, en zijn oock vaerdigh om haeren toornigen aenval uyt te voeren, waer van zy dickwijls overwonnen werden. Maer om datſe eergierigh zijn, ſoo konnen zy niet lijden, datſe werden veracht, waerover zy bitterlijck ſullen treuren alſſe bevinden datſe worden gelaſtert.
Het Beyre hoofd ſtaet op ſijnen Helm, om dat dit Dier, boven maeten, tot Gramſchap is genegen, waer uyt dit ſpreeckwoort voortkomt, Fumantem urſi naſum ne tetigeris, dat is, Raeckt den roockigen neuſe van den Beyr niet aen. Als zijnde vol roock en vier, dat daer by geſchildert wort, om dat de Gramſchap een ontſteltniſſe van ’t gemoed is.
De bloote Deegen bediet, dat de Gramſchap de hand haeſtigh aen ’t geweer ſlaet, om ſich te wreecken.
Door de ontſteecken Fackel wort het hert van den toornigen Menſch verſtaen, ’t welck geſtadigh aen, verbrant en verteert wort.
De opgeblaeſen kaecken bedieden, dat de Gramſchap ſich dickwijls ontſtelt, en ’t licchaem verandert door de opſiedinge van ’t bloet, die oock de oogen, als vier, doet ontſteecken.
Ira. Gramſchap, Toorn.
EEn Vrouwe in ’t rood gekleed, met ſwart gekoort, zijnde blind, ſchuymbeckende, hebbende tot een cierſel op ’t hoofd, een kop van een Rinoceros, en ter ſyden een Cinocephalus.
Statius beſchrijvende ’t huys van Mars in ’t land van Thracien, ſeyt onder veele andere, dat de Gramſchap root was. Want zy komt door ’t ontſtellen van ’t bloed, en verweckt altijd wraecke, tot ſchaede en ondergangh van andere luyden, en daerom is zy met ſwart gekoort.
De Rinoceros is een Dier dat ſeer traegh is tot Gramſchap, en moet langh geterght zijn, maer als ’t vergramt is, is ’t wreeder als eenige andere dieren. En als de Egyptenaers de Gramschap wilden uytbeelden, ſoo maelden zy een Cinocephalus, zijnde het gramſte Dier van allen.
Blind en ſchuymbeckende iſſe vertoont, om dat de Menſch, die van de Gramschap overheert is, het licht van de reeden verlieſt, ſoeckende met woorden en wercken een ander te beſchadigen. Waer van deſe Dichten zijn gemaeckt:
Gramſchap is een wreed bewegen,
Die de ziele maeckt verlegen,
En met donckre mist bedeckt:
Die het hert doet bitter ſieden,
En voert in den dood die lieden,
Als ’t ſchuym op haer lippen treckt.
Die de borst vol vlam ontſteecken,
Drijft tot wraeck en booſe treecken,
En verblint dat eel verſtand:
Dat in onbedachte ſtoutheyd,
Vol gevaer en vol benoutheyd,
Werpt Gods goedheyt van der hand.
En ſtort ſoo d’ellende ziele,
In een doodelijck vernielen,
Dat zy is van God berooft.
Soo dat zy Gods gunst verduyſtert,
’t Recht en al de Reeden kluyſtert,
En haer ſchoone glants verdooft.
Petrarcha ſinght:
Toorn is korte Raeſernye,
Sooſe ſtrax niet wort geſtut,
Anders baertſe dollerye,
Die ſijn Meeſter graeft een put.
Generosita. Groot- of Eedelmoedigheyt.
EEn ſeer ſchoone Ionge Dochter, daer alle deelen des lichaems met deſe ſchoonheyt overeen komen. Zy ſal blonde en gekrulde hoofdhayren hebben, en ſoo ſchoon datſe den ſienders verwonderingh aen brengen. Zy ſal in goud gekleet zijn, doch de rechter arm naeckt, die zy om hoogh hout, alwaer zy in de hand goude keetenen en eedelgeſteenten hout, met meer dingen van
