Landouwe, daer op zy ſtaet, weſende bemaelt met Steden, Bergen, Vlackten, Waeteren, Planten, Boomen, met Vogelen in de locht en andere aerdſche dingen.
Idea ofte eerſte voorwerp, nae D. Thomas ſeyt, is een voorbeeldend patroon in den ſin of begrijp des konſtenaers, door wiens middel de dingen worden gemaeckt en bekent: Want ſoo de konſtenaer, aleer hy de handen aen ’t werck ſlaet, niet te vooren, ’t ſelve door de inbeeldinge, als een geeſtigh model of ontwerp van ſijn voorgenomen werck, hadde verſiert, hy ſoude tot ſijn opſet niet geraecken, jae ſoude ſich te vergeefs, met veel moeylijcke beſigheden belaeden, om in ’t werck te ſtellen, ’t geene hy ſoude willen uytbeelden. Maer Plato verſtaet, door deſe naem Idæa, een weeſen in ’t Godlijck gemoed, afgeſcheiden van alle ſtoffe, ’t welck de gedaente geeft aen alle dingen, die geſchaepen of noch te ſcheppen zijn, en die is d’oorſaecke dat alle geſchapene dingen haer weeſen hebben, gelijck Plutarchus verhaelt.
Van deſe dan ſpreeckende in ſijnen Timæo, ſeyt hy, dat het is een dingh, dat altoos het ſelfde blijft, ſonder begin en ſonder eynde, en dat niets van andere ontfanght, noch ſich oock niet wijder uytſtreckt, noch van iemants ſin kan worden begrepen. Maer om den ſin van Plato beter te verklaeren, moetmen dit weeten, dat hy ſeyt, dat drie dingen te ſaemen eeuwigh zijn, te weten, het Goede, de Sin en de Ziele van de Werreld. Door het Goede, verſtaet hy God, Werckmeeſter van alles, die hy, in ’t boeck Parmenides, verklaert te weſen enckel en onbeweeghlijck, en dat boven ’t verſtand en de Natuyre van alle dingen. Van dit Goede, als van een Vader, komt voort de Sin als een helder licht, van het ingeboren licht der Sonne. Van de Sin komt wijders vloeyen, de ziele der Werlt, gelijck een glans van ’t licht, diewelcke ſich over alle verſpreyende, dieſelve in ’t leven behout. In ’t eerſte dan als een Vader van alles, bevint ſich, eene enckele en onverdeelijcke Idea van Goedheyt. En uyt deſe Idea of ontwerp, als uyt een onmetelijcke en onuytputtelijcke fonteyn, ontſpringen ontelbaere verſcheydentheden van eerſte gedaenten, niet anders als men door een ſlecht ſtraeltjen lichts, aen den Hemel, ſiet voorkomen verſcheyden ſtraelen, die onder een ander verdeelt zijn. Deſe Idæa verſamelt in ſich den Goddelijcken Sin, diewelcke in ſich bevat oneyndelijcke Ideen van alle dingen, ſoo wel van die daer geweeſt zijn, noch zijn, en naemaels weſen ſullen: Waer uyt voorts vloeyen verſcheyden gedaenten van Ideen die in de ziele der Werlt ingegrift zijn, diewelcke daer nae veroorſaecken het begin en eynde aller dingen, niet anders als de ziele van ons lichaem de levendige kracht uyt werpende, het werck, de ſterckte en de nature van alle de deelen deſſelven, onderhoudt en beſtiert. En wort aldus de oorſprongh en de bedieninge van alle dingen overgebracht aen dat eenige begin ’t welck is de Idæa in den ſin Gods: ’t welck geſtelt zijnde, worden alle dingen vaſt geſtelt, gelijck dieſelve, wegh genomen zijnde, moeten vergaen. Daerom ſeyde Xenocrates, Idæa is een eeuwigh patroon van de dingen die in of nae de Natuyre beſtaen. Maer om deſe beeldeniſſe uyt te leggen, ſoo moetſe ſchoon gemaelt zijn als een Voedſter, voor ſoo veel daer wat ſchoons is in deſe lichaemlijcke Werreld. Boven dat, ſoo noemtſe Plato in ’t boeck van ’t gemeene beſte, ſeer ſchoon, ſeggende, maer dit, ’t welck den geenen de waerheyt, van die dingen die verſtaen worden, vertoont, en de verſtandige den wegh aenwijst om te verſtaen, ſeght dat dat ſelve een Idæa is van ’t Goede, te weten van Wetenſchap en Waerheyt, waer uyt door ’t verſtand, de oorſaecke wort gevat. Dewijl dan deſe twee dingen ſoo ſchoon zijn, te weten de Kenniſſe en de Waerheyt, ſoo ſuldy recht oordeelen, ſoo ghy het Goede, te weten God ſelf, anders en ſchoonder ſult ſchatten, als deſe dingen. Sulx datmen niet kan ontkennen, dat in de Idæa niet ſoude weſen, een uytnemende ſchoonheyd: ’t welck oock blijckt aen Porphirius in ſijne Philosophiſche Hiſtorie, terwijl hy beſigh is van den Sin te ſpreken, ſoo ſeyt hy, dat in dieſelve zijn Ideen en ſelfſtandigheden aller dingen, die ten eerſten ſchoon, en door ſich ſelf ſchoon zijn, hebbende oock de gedaente van ſchoonheyd.
Zy wort gemaelt, in den locht opgeheven te zijn: zijnde een weſen ſonder ſtoffe, en daerom is zy de veranderinge niet onderworpen, weſende onafmetelijck van weſen, en daerom niet verwart door de grootheyt, zijnde haer weſen ſonder eenige hoedanigheyt, en derhalven heeftſe oock geen begin van tegenſtrijdigheyt in ſich.
Naeckt wortſe geſchildert, om datſe vry is van alle lichaemlijcke quellinge, en om
