Pagina:Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants Cesare Ripa 1644.djvu/27

5

5

Achtbaerheyt.Decoro.

Schoon is de jongeling, want de ſchoonheyd is een cieraet van ’s menſchen leven: hy is eerbaer, om dat het achtbaere altijd met het eerbare is vereenicht: want de achtbaerheyt, gelijk die ſeer geleerdelijck van Cicero in zijne officien of onderlinge plichten is beſchreven, wort in ’t gemeen genomen, voor al ’t geene dat in alle eerbaerheyt beſtaet: en die ſelve is tweederleye, want tot de algemeene behoort noch een beſondere, die tot een yder deel van ’t eerlijke genomen wort. De eerſte Achtbaerheyt plagh aldus bepaelt te worden. De Achtbaerheydt is al ’t geene datter paſt totte heerlijckheydt van een menſch, in ’t geene zijne nature van andere dieren verſchilt. Het ander deel ’t welck tot het geſlacht behoort, wordt aldus onderſcheyden; de achtbaerheyt is ’t gene, ’t welck ſoo betaemlijck is aen de nature, dat oock daer in de maticheyt en zeedicheyd met een ſeeckere, edele, vrye en burgerlijcke maniere uytblinckt, ſulcx dat ſich oock de achtbaerheyt in alle dingen, die totte eerbaerheydt behooren, in ’ gemeen wijdtloopigh verſpreyt, en in ’t beſonder in alle ſlagh van deughden. Want gelijck de ſchoonheydt des lichaems met een welgemaeckte geſtalteniſſe van leden, aenlockt, en de oogen doet bewegen, en hier in behagen ſcheppen, om dat alle leden onder ſich met een ſeeckere bevalligheydt ſeer wel paſſen en over-eenkomen; alſo beweegt oock de achtbaerheyt, die in ’t leven uytblinckt, de toeſtemminge van die geene mette welcke hy leeft met ordre, ſtantvaſtigheyt en matigheyt, ſoo wel in woorden als in wercken. Waer uyt beſloten wert, dat de welſtand ſich voeght in ’t ſpreken en in ’t eerlijck handelen, om te overleggen en wat betaemlijck is te volgen, en wat onbetaemlick is te vlieden, volgende de dingen die recht en eerlijck zijn, als recht en eerlijck, vliedende de dingen die onrecht en oneerlijck zijn, als quaed en onbetaemlijck, ſtrijdigh zijnde tegens de behoorlijckheydt en eerbaerheydt: en deſe komt voort, door eene van deſe deelen, of door vlytige opmerckinge, of naerſtige waerneminge van ’t waarachtighe, of door den ommegang en handelinge der menſchen, gevende een yegelijck ’t zijne, na datter belooft is, in verſchillende ſaken, of zy komt voort door de grootheydt en dapperheydt van een verheven gemoedt, dat in alle dingen onverwinnelijck is: waar door hy alles doet en ſpreeckt met ordre en met mate; waer by oock is zeedigheyt, matigheyd en alle verſoetinge van een verſtoort gemoed, in welcke ſaecke de betaemlijckheyd bestaet, wiens kracht hier in is gelegen, datſe van ’t eerlijcke niet kan werden afgeſcheyden: want wat betaemlijck is, dat is eerlijck, en wat eerlijck is, dat is betaemlijck: gelijk Cicero ’t ſelve doorgaens in ſijn Burgerplichten uytdruckt. Om dan de dapperheyd en hoogheydt van de deughd des gemoeds, die de Achtbaerheydt vereyſcht, uyt te beelden, hebben wy hem een leeuwenhuyd omgehangen, om dat de oude den leeuwenhuyd voor een beeldt van de dapperheyt der deughd en de ſterckheyd des gemoets uytdruckten. ’t Welck zy die geene plachten te vereeren, die de waarachtige geſchicktheyt hadden aengemerckt, en haer dapper en grootmoedigh hadden betoont. Overſulx al ’t geene dat manhaftigh en met een dapper gemoed beſtaen wort, datſelve wort geacht een man te paſſen die de Achtbaerheydt volght; maer in ’t tegendeel is die van de Achtbaerheydt berooft, die daer, als verwijft, leeft, ſonder grootheydt of beſtandigheyt des gemoeds. Bacchus die, by Orpheum, voor een beeld van een Godtlijck verſtandt gehouden wordt, draeght by Ariſtophanem een leeuwenhuydt over de ſchouderen; Hercules, de voorbarighſte en dapperſte onder de Argonauten, gaet altijd in een leeuwenhuyd. Ajax de Opper Capiteyn, by de Griecken, onder Achilles, droegh voor zijnen welſtand een leeuwenhuydt; en ſeghtmen, dat waer men met den leeuwenhuyd bedeckt is, kan men niet gewont worden, maer op andere plaetſen wel. Waer uyt wy deſe ſchoone bediedeniſſe konnen nemen, dat de menſch in alle handelingen, daer hy ſich behoorlijck in draeght, met het vlim van laſtering en ſchande niet kan worden gequetst, maer alles wat daer tegen ſtrijd, gevoelt de bittere ſtekinge van laſter en ſchande tot in ’t herte toe. Gelijck Ajax, alſo lang hy hem manhaftigh en betaemlijk in zijne aenſlagen droegh, hoorde nimmermeer eenige laſteringe, maar behaelde groot lof: doch hy wierde ſeer gelaſtert, wanneer hy den leeuwenhuydt, dat is de dapperheyd des gemoeds, wegh wierp, gevende

A 3vende