186
een huis moet bouwen met dynamiet in plaats van met kalk, want krediet kan nergens anders bij vergeleken worden.
"Als gij zoudt willen zien hoe onnoodig die schokken in zaken waren en dat zij enkel voortkwamen uit het overlaten van den arbeid aan particuliere en niet ten algemeenen nutte ingerichte ondernemingen, beschouw dan even de werking van ons stelsel. Overproductie in bepaalde takken van nijverheid, het groote schrikbeeld van uw tijd, is nu onmogelijk, want door het verband tusschen voortbrenging en verdeeling wordt het aanbod naar de vraag geregeld, zooals een machine door den manometer die de drukking aanwijst. Stel u zelfs voor dat tengevolge van een vergissing in het beheer, een of andere benoodigdheid in te groote hoeveelheid werd aangemaakt. De noodzakelijke inkrimping of staking van de fabrikatie maakt niemand werkloos. De ontslagen arbeiders vinden onmiddellijk bezigheid in een andere afdeeling van de groote werkplaats en verliezen alleen den tijd die met den overgang gemoeid is, terwijl, wat de opkooping van goederen betreft, de omzet in de natie groot genoeg is om elke overproductie te verteren totdat de voorraad opgeruimd is. In zulk een geval als ik onderstel, hebben wij niet, zooals bij u, een samengestelde inrichting waardoor de oorspronkelijke fout duizendmaal verergerd wordt. Zonder geld zijn wij natuurlijk ook onbekend met krediet. Alle begrootingen hebben onmiddellijk betrekking op de werkelijke dingen: het graan, het ijzer, het hout, de wol, den arbeid, waarvan in uw dagen geld en krediet misleidende symbolen waren. In onze berekeningen van kosten kunnen geen abuizen zijn. Uit de jaarlijksche productie wordt genomen het gevorderde bedrag voor het
