155
Onder de eenvoudige warenproductie was het particulier eigendom gevolg en vrucht van den arbeid. De arbeider was eigenaar van zijn productiemiddelen en zijn producten. De kapitalistische productie verscheurt den samenhang tusschen arbeid en eigendom. De arbeider is geen eigenaar meer van zijn product. Productiemiddelen en pruducten behooren integendeel aan den niet-arbeider. De verandering der productie in een gezelschappelijke op kapitalistischen grondslag volbrengt steeds meer de verandering van de niet-arbeiders in bezitters van allen rijkdom, van de arbeiders ìn bezitloozen.
Daarmee is de tegenstrijdigheid tusschen de heerschende voortbrengingswijze en de heerschende toeëigeningswijze nog niet uitgeput.
Wij hebben gezien hoe eenvoudig en doorzichtig de productie was onder het primitief communisme, hoe de maatschap haar naar haren wil en hare behoeften richtte.
Onder het stelsel der warenproductie worden de maatschappelijke productievoorwaarden tot een macht die den afzonderlijken producent over het hoofd groeit. Hij wordt hun willooze slaaf en zijn positie wordt des te beklagenswaardiger, aangezien de nieuwe meesters hem zijn verrichtingen niet voorschrijven, hem hun behoeften niet mededeelen, doch het aan hem overlaten ze te raden. De productie is thans onderworpen aan wetten, die onafhankelijk van de producenten en vaak ook tegen hun wil werken, als natuurwetten; wetten die zich voltrekken door het optreden van abnormale toestanden, als prijsdaling, prijsstijging enz. Intusschen blijven deze abnormaliteiten, voor zoover zij uit maatschappelijke oorzaken ontstaan, van weinig beteekenis en tot een klein gebied beperkt onder de heerschappij der eenvoudige warenproductie, overeenkomstig het lagere voortbrengingsvermogen van verbrokkelde bedrijven van afzonderlijke arbeiders.
Daar stijgt het voortbrengingsvermogen van den arbeid geweldig door de kapitalistische productiewijze, die al die productiekrachten ontketent en kolossaal doet toenemen, welke eigen zijn aan gezelschappelijken, met een bewust doel georganiseerden arbeid, welke de door de wetenschap onderworpen natuurkrachten in zijnen dienst neemt. Het gevolg is dat het periodiek optreden van abnormale toestanden, waardoor zich de wetten der warenproductie voltrekken en die vroeger slechts voorbijgaande, plaatselijke ongemakken ten gevolge hadden, welke licht te verduren en vaak ook te voorkomen waren, thans tot periodieke katastrofen wordt die jarenlang duren, gansche rijken en werelddeelen kastijden en de meest ontzettende verwoestingen aanrichten, tot periodieke katastrofen die in uitgebreidheid en kracht met de kapitalistische productiewijze toenemen en die schijnen uit te loopen op een chronische (aanhoudende) ziekelijkheid.
Nog iets.
Onder het primitief communisme, als het product van den in maatschap verrichten arbeid aan de maatschap behoort en door deze overeenkomstig de maatschapsbehoeften onder de individuen verdeeld wordt, neemt ieders aandeel toe met het toenemen van het voortbrengingsvermogen van den arbeid.
Onder de heerschappij der warenproductie neemt de hoeveelheid gebruikswaarden, die overeenkomen met een bepaalde waardegrootte,
