NE QUID NIMIS.
RRes natura sua optimas solo abusu malas fieri, non solum ratio, sed & usus docet. In re coniugali (ut alia sileam) vereor ne, iuventutis lubrico prolapsu, plurimum peccemus, & in ipso matrimonij opere a matrimonij scopo quam longissimè aberremus; Idque specie (ut ait ille) virtutis, & umbra. Porrò cum Deum, id est spiritum purissimum, auctorem matrimonij laudemus, vel eo admonemur, non esse id intemperantia ac dissoluta libidine conspurcandum. Hanc petulantiam Ambrosius gravi quidem, sed non indigna censura notavit, cum uxoris adulterum vocavit eum, qui in usu coniugali verecundiæ rationem non habet. Sed & aliud esse amasium aliud maritum agere, non ij notarunt, qui uxorem non voluptatis, sed dignitatis nomen esse voluerunt; Romanos & Ethnicos dito, quorum vel Comici veteres ea de re sane iudicant, eorum unus,
Volet sibi obsequentem esse, atque diutinum,
Modicè ac parce eius serviat cupidini.
Lepidè Erasmus poster, non provocare, matronæ est; comiter negare, pudoris; obstinatè recusare, perfidiæ.
Hieronym. Contra Iovian. Lib, z. Cap. 30.
R,i>Refert Seneca cognovisse se quendam hominem ornatum, qui exiturus in publicum fascia uxoris pectus colligabat, & ne puncto quidem horæ præsentia eius carere poterat, potionemque nullam sibi, nisi alternis tactam labijs, vir & uxor hauriebant. Alia deinceps non minus inepta facientes, in quæ improvida vis ardentis affectus erumpebat. Origo quidem amoris honesta erat, sed magnitudo deformis; nihil autem interest quam ex honesta causa quis insaniat
DE redene ende ervarentheydt leert ons, dat oock de aldernutste dingen, door het misbruyck alleen, gantsch en al schadelijck werden. 'tIs te beduchten dat wy in de sake des houwelijcx (om andere dinghen te verswijghen) door de hitte des jonckheyts ons dickwils vergrijpen, ende van het eynde des houwelijcx, int werck des houwelijcx selfs, alderverst af dwalen. Wy erkennen God (dat is een gantsch reyn gheestelijck wesen) voor den insetter van dien staet, en daer door alleene dienen wy afghemaent te werden van het selve met onmatighen lust te besoetelen. Ambrosius heeft de ghene die haer hier in verloopen, door een scherpe, nochtans eyghene, maniere van spreken, overspeelders van haer eyghen vrouwen genaemt. De naem van huysvrouwe is voor een naem van weerdicheydt, ende niet van wellust, selfs by de Romeynen, altijts gehouden geweest: haer Poeten hebben dies aengaende goede vermaninghen ghegeven, eene van herlieden seyter aldus
Ghy dient u soo te stellen an.
Dat u begeeren, en zijn lust,
Noy t'eenemael en zy gheblust.
De ghehoude en moeten hun dan niet laten voorstaen, dat hen teghens malcanderen alles gheoorloft is, maer een yeder handele de sijne matelijck, ende met een sekere vriendelijcke stemmicheyt, besittende alsoo sijn vat in heylicheyt, na den raedt des Apostels.
