experiment leert, dat de aarde een vrij-zwevend lichaam is, in voortdurende beweging?
Zoo is elke voorstelling, hetzij van god, van tijd of van ruimte afhankelijk van het wetenschappelijk experiment. Zoo heeft onze voorstelling van de ruimte 3 afmetingen, zoo heeft ons geloof in de simultaneïteit van ruimte en tijd een geheelde levensopvatting en daarop correspondeerende logica op haar geweten, die ons gevangen hield binnen bepaalde normen. Er is geen logica, noch zijn er feiten er zijn slechts standpunten. Welnu het nieuwe standpunt der al-relativiteit zal onze mentaliteit zoodanig ondermijnen, dat wij gedwongen zullen zijn elke kunstmatige logica uit ons levensbesef te bannen.
Alle scheidingen moeten worden opgeheven. Wanneer ik in de evangelische letterkunde de scheiding aantref van „letter” en „geest”, dan ben ik er van overtuigd, dat deze scheiding voor den nieuwen tijd niet meer vol te houden is om de eenvoudige reden, dat wij den geest onopzettelijk met de ons omtingende voorwerpen (die wij niet meer als zodanig ervaren) gelijkwaardig willen maken. Zoo is het ook in de poësie, den meest wezenlijken vorm van letterkunst, wij willen, of juister: de intuïtie dringt ons, noch de geest van de letter, noch de letter van den geest te scheiden.
Vandaar de groote waarde die wordt toegekend aan rangschikking, de typografische indeeling der woorden op het papier. Wij moeten de poësie ontdoen van den slijmerigen hoop vuil waaronder de sentimentalisten haar begraven hebben. Het is onmogelijk ons te onttrekken aan de sensatie, die de materie waardoor de geest tot uitdrukking komt op ons maakt. Te meenen, dat dit een materieele eenzijdige, vormelijke kant van de zaak is, is onjuist. Het is m. i. juist de occulte kant van de zaak, omdat ons onder-bewustzijn hierdoor in werking wordt gesteld.
Om onze intuïtie door woordverhouding, woordschikking, interpunctie enz. te realiseeren is het noodig de taal als oerspraak te herstellen, door haar uit de taalgenese te construeeren.
4
