Toningsformulier Heiligdomsvaart Maastricht

Het Toningsformulier van de Heiligdomsvaart van Maastricht bevat de tekst, die in de middeleeuwen tijdens de heiligdomsvaart dagelijks werd uitgesproken bij de reliekentoning vanaf de dwerggalerij van de Sint-Servaasbasiliek aan de verzamelde pelgrims op het Vrijthof (zie Heiligdomsvaart van Maastricht). De tekst is bewaard gebleven in een handschrift uit het kapittelarchief van de kerk, thans in het Regionaal Historisch Centrum in Limburg te Maastricht (inv. nr. 166 f. 38v.-39v.).

1. Men sall uch toenen een zudarium, een hemels cleet, dat die Enghelen brachten met groeter claerheyt, daer mit die heylige Vader St. Servaes waert begraven, ende lach met hem vierdehalff hondert Jaer onder der eerden. Metten selven hemels cleyde sal men uch thoenen den busschops staff des selven heyligen Vaeders St. Servaes, der hem der Engell gaff Tongeren oepenbaerlyck voer den Al- taer, tzoe eenen teyken dat hy werdich was van Godts wegen al- daer busschop tzoe syn. LAET ONS BIDDEN den almechtigen Godt dat wyr dat werde heyldom alsoe moeten anschouwen dat daer Godts eer aen gele- gen sy md onsser zielen heyll.

2. Men saIl uch thoenen een roet pur-per hemels cleyt dat die Enge- len met groeter claerheyt brachten, spreyende dat oever dat doot Lichaem des heyligen Vaders St. Servaes, ende waert met hem begraven, liggende daer IllIc Jaer onder der eerden. Met den selven cleyde sal men uch thonen den pelgryms staff des heyligen Vaders St. Servaes, daer met hy enen draeck heefft gedoet, ende in Elseten tot eenen tyt hy dorst hadde, maeckte mitten selven staff een cruys op der eerden, daer een fonteyne uuyt spranck, den selven mael braecht hem der Engel een drinckvas, dat noch in deser kercken is, daer mit daegelicx groete teyken geschien, als van den febres ende ander gebreken der menschen. LAET ONS BIDDEN DEN ALMECHTIGEN GODT.

3. Men sall uch thonen een wyt hemels cleyt met menigerhande wonderlycke figuren, dat de Engelen mit hem brachten, ende lachten 't op 't graff des heylighen Vaders St. Servaes, doen hy verheven waert, tot eyn teyken dat hem Godt uuyt der erden wold heb- ben verhaven. Metten selven hemels cleyde sal men uch thoenen den kelck mit den patenen des heyligen Vaders St. Servaes daer hy mit plach die heylige misse te celebreren. LAET ONS BIDDEN DEN ALMECHTIGEN GODT.

4. Men sall uch thoenen dat heylich hoefft boeven bloett des heylighen Vaders St. Servaes. Metten selven heyligen hode sal men zich thoenen een werdich cruys dat St. Lucas Evangelist maeckte, dat Maria die Moeder Godts droech tusschen haer meechdelycke borsten, ende dat men vant op den heyligen Vaders St. Servaes borst doen hy verhaven wart. Oech sal men zich thoenen den rechten arme des heyligen Apostels St. Thomas, met welken hy die wonden ons Heeren getast heeft. Voert suldy weeten dat hyer in deeser kercken noch meenich ander groet heylich reliquien ende heylichdom is, ende van oever meenich jaer van outs geweest is, groet ende cleyn sonder dat hyer gethoent wordt, sonderlinge dat weerdige lichaem van St. Servaes, rustende in een vergulde casse, staende op den heylighen autaer in den choer van deeser kercken, met hem oyck daer in besloeten die heylighe lichaemen, als van Ste Merten, St Valencyn, Ste Candidus wylen busschoppen van Tongeren, ende oyck die lichaemen van Ste Monulphus en Ste Gondulphus wylen busschoppen in deeser kercken, die welcke alhier te groet ende langhe te thonen waren. LAET ONS BIDDEN DEN ALMECHTIGEN GODT.

Want wy hyer versamt syn om afflaet ende genaede te verwerven, soe laet ons bidden eerst voer den geestelycken staet, voer onssen heyligen Vader den Paus van Romen, voer syn Cardinalen, Bus- schoppen, sonderlinge voer onssen Eerts-Busschop van Cuelen, ende voer onssen genedighen heer Busschop van Ludick, ende voer alle geestelycke persoonen waer sy (waer sy) woenachtig syn. Voert soe sult ghy my oeck helpen bidden voer den werentlycken staet, voer onssen alder genedichste heer den Roemschen keyser, voer onssen genedighe heer den Coninck van Romen, ende sunderlinghe voer onssen genedighe heer Philips hertoge van Oistenryck, Burgondien, Brabant, etc., ende voert voer allen anderen Coninghen, Hertogen ende Greven, etc. Voer die kercke van St Servaes, voer die goede stadt van Tricht, ende voer allen personen die sich met God geneeren, voer die titelycke vruchten, voer alle pelgrims die hier geweest syn, offt moegen coemen, ende sunderlinghe voer alle levenden en- de doeden tzo troesten ende tzo hulpen spreect algader. PATER NOSTER unde AVE MARIA.

Bron

• Haye, R. de La (1990): 'Geschiedenis van de Maastrichtse Heiligdomsvaart'. In: Th.J. van Rensch, A.M. Koldeweij, R.M. de La Haye, M.L. de Kreek (1990): Hemelse trektochten. Broederschappen in Maastricht 1400-1850, p. 121. Vierkant Maastricht #16. Stichting Historische Reeks Maastricht, Maastricht. ISBN 90-70356-55-4 (online tekst)