Bredero/Meulenaar
|
De Klucht van den Molenaer | |
| Auteur | Gerbrand Adriaensz. Bredero |
| Genre(s) | Toneelstuk |
| Brontaal | Nederlands |
| Datering | 1613 |
| Bron | Laurens Janszoon Coster Project |
| Auteursrecht | Publiek domein |
 | |
De Klucht van den Molenaer
Ghemaeckt in 't Iaer 1613
Ghedruckt in 't Jaer ons Heeren / 1619
Personagien.
SLIMME PIET [Een Meulenaer]
TRIJN JANS [Een Ste-vrouw]
AELTJE MELIS [Vrouw vanden Meulenaer]
JOOST [Knecht vanden Meulenaer]
TRIJN JANS
Ick heb gheloopen dat ick sweet, o mijn! ick bin soo moe:
En nou ick uyter weer gegaen bin nou is juyst de poort toe:
Ja wel ick bin uyt mijn aem, so geweldich heb ick geloopen.
Ja wel op andere plaetsen kanmen de poort om een pijntjen op koopen.
Dit is te byster voor de reysende man, en burgers verdriet.
Wat sal ick doen, in een herbergh gaen? dat durf ick niet,
En ick heb hier geen kennis daer ick slapen mach of vernachten.
Ick weet niet wat ick wil, ick heb wel duysent ghedachten:
Dan wil ick dus, dan wil ick so. Ey! sietmen hier eens staen.
Wel wat vraech icker nae, ick mach hier yewers angaen.
'Beraetje eerst Trijn Jans, en wilt so seer niet jachten,
'Deynkt dat een eerb're Vrouw heur immers so seer moet wachten
'Voor d'opspraeck als voor de daedt, weetje niet hoe haest men op 't woort is?
'Sieje niet datter nau een degelijcke herbergh buyten de poort is,
'Of't zijn maer hoere-kotten en kufjens. Datmer onverhoets quam
' 't Was morgen dien dach over de hiele stadt van Amsterdam:
'Want het herommenes is van alle deucht vervreemt,
'Dat het veul eer de loghen dan de waerheyt aen-neemt.
Ick weet goet raet, ick sel vande noot een deucht maken,
En sien of ik hier nieuwers ken in en huys raken:
Ick sel't gaen avonturen. Wat schaet versocht. Die soect die vijnt.
SLIMME PIET [de molenaer]
't is wel Aeltje Melis, ick sel gaen kijcken nade wijnt.
Wat hettet van daech ien ruych weer eweest, 't isje niet te seggen.
Doch nou op den avont so gaet de wijnt al moytjes leggen:
Maer op den dach de lucht betrock, het sweck dat vlooch,
't Scheen de wijnt alsen kracht op ongse meulen spooch,
So kraeckte de trappen, en so verbrangst gilden de sporten.
Ick docht altemet daerme sel't hiele sootje van booven neer storten,
So drilden de vleugels, so rammelden de plancken, daer stont niets stil,
Een vliegenden storm blies, dat ons duyfhock van boven neer vil,
Doch ongse goe Joost die hettet wat e klust en t'samen e slaghen.
[Trijn Jans, slimme Piet]
TRIJN JANS
Goeden avont fijn-man, ick souje garen een woortje vraghen,
Goede vrient, binje so goet hertich en beleeft,
Soo bid ick dat gy mijn te nacht huys-vestingh geeft.
Ick sou wel yewers gaen, maer siet ick vrees voor schanden:
Want gy weet wel een Vrou het toch vrienden en vyanden:
Een yeghelijck seyt van je 't gheen dat hy iou gunt,
En een Vrouw hetten licht verkerft, al misdoetse in 't minste punt.
De werelt is soo verkiert! niemant duydt yet in 't goede,
En op datse van my niet quaet moghen vermoeden,
Soo laetmen in iou huys te nacht hier rusten op een stoel:
Want in deuse kufjens ist mijn niet eers genoech, en op de wech ist mijn te koel.
PIET
Wel Vroutje wat sel ick seggen? ick selt me Vrouw vraghen:
Je bint seker al te goelijcken sackje datme iou sou in de kou iagen.
Aeltje Melis, moer.
AELTJE [spreeckt van binnen]
Wel wat isser kijnt
PIET
Maer hoor hier.
AELTJE
Ick mach niet liefste, de ketel, vaer, die moet te vier:
De visch die staet noch in heur bloedt, die 'k te middach heb ebroken,
Ick moet water halen om die te wassen., en te koken.
PIET
Aeltje, seg ick, hier is ien stee-wijf dat naeje wacht.
[Trijn Jans, Slimme Piet, Aeltje Melis]
TRIJN JANS
Vrouschap hebje niet een plaetsje veur mijn van dese nacht?
We komen uyt de Leytse kaegh, en ick bin buyten esloten,
En ten past niet voor een eerlijcke Vrouw te gaen in hoerekoten,
Mach ick maer op een stoel slapen, ick wil hebben iou ghemoe?
AELTJE
Wy hebben maer ien bedt.
TRIJN JANS
Dat schaed niet.
AELTJE
Vaer, wat seg jyder toe?
PIET
Maer Aeltje laet ons dat Vrouwtje daer gheryven.
Rekent byje eyghen hert, hoe noo dat j'op straet soudt blyven.
AELTJE
Komt in moer, hangtje huyck op, en setje manckje neer.
TRIJN JANS
Wel vrienden, 't is onverdient, niet te min ick danckje seer.
Maer hoe reyn woonje hier! Heer, hoe helder leyt desen haert!
Ja wel ten is hier anders niet dan ofje in een Begeynen selletje waert.
Heer hoe glimt you kanne-bort, iou tinne-werck, iou pypen, en iou krensen.
Wel salighe luy! ghy hebt hier al wat ghy sout konnen wenschen.
Jemeny, de balcken en de solder is met schulp-sant eschuert.
PIET
Mijn wijf het gien weergae, sy is het puyckje vande buert.
Sy wast en sy plast 't hiele huys al moerlijcke lienich,
In heb icker ien reys van doen sy helpt my onder ienich.
TRIJN JANS
De Man is wel geluckich die sulcken besorch van een Vrou het.
PIET
De Man is wel dubbel gheluckich die jou het.
TRIJN JANS
Maer susje waer zijn jou kyeren?
AELTJE
Maer die loopen vast speulen
Hier rontom het huys, op de werf. en in de meulen.
TRIJN JANS
Hoe out is het jongste?
AELTJE
Dat is nou goelijckjes twie iaer,
Songt die tijt heb ick noyt etwijffelt, of ick was noyt swaer.
Ick loof niet datter mijn mans goetje langher sel tot doghen,
Want hij drinckt te veel Toeback, en die (seggen de luy) doet opdroghen.
Hij plach wel een Man in't veldt te wesen, maer nou is hy te slap.
PIET
Ick selme beteren wijf.
AELTJE
Ja hoe? als scharbier op den tap?
TRIJN JANS
Neen, dat behaechtme wel. dat hy deyt ick selme beteren.
PIET
Ygut dat ick jou iens had, hoe sou ickje nae jou gat veteren.
TRIJN JANS
Kenje wat veteren vetert iou wijf, jou lief, iou bruyt.
AELTJE
Neen moer hy slacht de Koeckoeck, hy leyt zijn eyeren al uyt,
Hy het zijn beste pylen al in 't wilt verschoten:
Dan seker 'tis zijn schult niet, hy is van't houtje ghesproten.
PIET
Eeen Man die seven iaer by een Vrouw blijft die wordt melaets.
AELTJE
Dat hebje van ien hoer eliert, in een oneerlijcke plaets:
Maer Vrouw-mensch hoe statet toch met iou Mans saken?
TRIJN JANS
Maer mijn Man slacht jou Man, die kan mier praten als maken.
Ick bin wat mitten iersten, over drie vierendeel iaers, bin ick op men tijt,
Isset anders, ick weter niet of, so bin ick het boeckje quijt,
Mijn Man seyt dat hy blint wordt van al dat parle-gaten.
PIET
Mijn dunckt dat de wyven altoos van kyer-maken praten.
Besonghder asser ien kijndt ehaelt wort, dan hebbense sulcken deun.
Gelijck ick nou jongst hoorden , op het mael van men jongste seun.
Hoe slordich leyden sy't of doe sy de kandiel in 't lijf hadden.
Ick moetet lachende verhalen, hoe dat sy voor mijn wijf badden
'Nou willen wy gaen bidden de goed Man sint Jan,
'Dat hy jou met lief weer helpt ongder de Man.
O bloemer herten wat hoorden ick al vande weyicheyt,
Van dese man zijn koelicheyt, en van de ander zijn freyicheyt:
En dat die so hiel loom was, en d'ander weer so snel.
De ouwe wyven lachtender om, o mijn! het deder noch so wel.
TRIJN JANS
Siet keyeren, doet wat daer de mannen by binnen.
AELTJE
Maer wat kalling praet ghy luy by jou ontydige waerdinnen?
PIET
Waerafter wijfje mocht icketje noch iens hooren segghen,
Ick wodder sepers noch wel iens om in de kream legghen.
AELTJE
Ja, ick gelooft wel dat ghy wel sout willen, mijn lieve man,
Konnen wy so mackelijck van 't kijndt komen alsmer wel komt an.
TRIJN JANS
Ast is moer. Hoe hiet ghy?
AELTJE
Aeltje Melis is mijn naem.
TRIJN JANS
En jou mans?
AELTJE
Die hiet slimme Piet inde waring.
PIET
Hoe noemense jou?
TRIJN JANS
Ick hiet Trijn Jans.
AELTJE
Weetje wel hoe onse Symon buur mit zijn nuw-backen wijf pleech te mallen?
En arme vaer, hjy lach wel ien hallif jear veor zijn Vrouw bevallen
Inde veur-kream. Het was hem op zijn Bruyloft wel eraen,
Dat hy hum niet sou verbaesten, wangt seydense de Papegay sel lang enoech staen.
Maer wat wast? hy miender gout uyt te puuren,
En 't vil boven quicsilver niet.
PIET
Hy mochter te lydich op duuren,
Immers so Fijtjebuur seyd, so wast ien gheweldich kloeck gast.
O menschen! 't gincker altemet op ien sneersen, elck hout zijn broeck vast.
Ick weet niet hoe veul meysjens hy de maechdom wel het enomen,
Mit noch sulcke sticken, men souder om op galeyen komen.
Ick seyde altemet, ick prijsje Fijtje, datje niet ien ding veynst.
Dat hem de boeren hadden, sy maecktender ien bul of , of ien spring heynst.
Waert niet jammer dat zijn Moer ien Non of ien Begijn geweest was?
Och mochtse noch eens opsien. dat heur seun sulcken geest was,
Ick wedse hem ien Rosenobel sou toesmyten stil.
Gut hoe souse lachen!
AELTJE
Ja, as ien peert dat byten wil,
Ick mien datse om heur seuns oolijcke boeveryen,
Inde hel of 't vagevyer ghenoech het te lyen.
Quam hy niet as hy noch vryer was tot Jannetje Stellaers,
En klom vande plaets in 't veynster, sonder licht of sonder kaers,
En ging veur de dochters bed, en begon deken en laken t'ontdecken.
Sy, arme sloof, haddet haer bestemoer wel hooren vertrecken
Dattet daer waerde en spoockten, als het snachts hiel bruyn was;
Doch sy voelde wel dattet gien nacht-merry of gien ruyn was,
Sy lach in weyntjens pars, sy wist niet hoe sy sou.
Wat sou sy doen, goe meyt, hy dee al wat hij wou:
In sy swietten Judas swiet, en sy dorst noch hicken noch spreken,
En doe is hy al stilletjens weerom nae huys estreken.
's Morgens ast dach was so seyde zijt haer moer
Van stickje tot beetje, en hoe datse snachts al voer.
Sus, sus, sey de moer gy droomt, dat sinne maer viesevasen,
Kijnt dat is swaer bloedt, dat gy hebt voelen leggen en rasen,
't Is niemendal, ick hebbet mee wel ehadt, 'tsel wel vergaen,
Kenje slechs, ast weer komt, mit iou tong ien kruysje slaen.
Wel dochtse. Daer na, kijnts, over drie weken,
Soo kroop hy weer by 'tselfde meysje ongder de deken.
Maer dewijl hy het muysje in 't valletje of in't huysje joech,
So wast heur onmogelijck datse mit heur tong ien kruysje sloech:
Doch als het lang ghenoech gestormt had en gheregent,
Doen heeft syer wel ongnaartich ekruyst in esegent.
En doe ging hy deur.
TRIJN JANS
Ja wel wat segje van dien rabbaut?
Hoe liep het mettet meysjen?
AELTJE
Maer die worde seer benaut.
Het koorde, het spooch, het ontreech hear borsten, en het worde hiel blieckjes.
Se had gien smaeck in heur eten, sy was belust op karsen en op krieckjes,
In 't midden van de winter, de moer liep self om M.Jan de doctoor,
Maer 't hielp niet wat hyer in gaf, het gelt en goetje was te loor,
Heur oogen villen in, heur neus beloock, heur buyck swol oft watersucht was.
Hier de kopster, Neel slim-mongs, sach ierst datse bevrucht was.
De Vaer die baerden aers noch aers as de baerlijcke hel.
Hy wodse in een doncker gat setten, versinje wel?
Doch Josep Lammertsz. die sin kin vol kekelen en stoppelen,
Die hetter hem van zijn Petemeuy, ier hyse esien had, an laten koppelen,
En die goe slocker die was so blijd, ick en weet niet hoe,
Hy kreeg dat bereen merritje, met ien veulletje toe.
En onse Symen buur liep op de bier-banck by zijn droncke gesellen,
Dit hiele storijtj voor ien nieuw sproockje vertellen.
Maer alle seven jaren komt ien ding weer te pas.
Gans lyden de Heyligen komen nou soo deerelijvk om heur was.
Ja wel, hier sit ick vast en lary, ick sou mijn vis overhangen.
Heer mijn Man het huyenochtent sulcken moyen Soo evangen.
TRIJN JANS
Wel doeje dat selfs? dat's wonder, houje dan geen meyt?
AELTJE
O neen ick susje, dat heb ick flusjes alle seyt.
Daer moet ick selfs over gaen: ick moet de roo-kuwen
Selfs bewribbelen en schoon maken, en 't bloedt daer uyt duwen.
Sou ick daer dienst-meysjens me laten begaen?
Ick segje dat de visch mijn sou teghenstaen.
't is van dat morsige volck, en van de Ditmerssen en Poepen,
Daer sy over gaen. kijndt, dat sel ick jou niet afsnoepen.
TRIJN JANS
Je segt de fyne waerheyt, wy hebbender nou t'onsent ien,
men dienter staech wel na te gaen, en na de handen te sien,
Sulck een Bely klonters isset, hier leggen de luyren, daer de doecken,
Se dreumeld het goetje so wech datse self niet weer weet te soecken,
Mijn betielen siender uyt als loot, en datje mijn koperwerck saecht,
Je sout spuwen so root ist. Ick seg altemet, Aecht
Gaet nou wat vroech te bed, rijst morghen vroech op, en weest rat kijnt:
Maer wat ist, sy blijft legghen., en vijst by haer hielen dat haer de Son in't gat schijnt,
Se het ien uur werck ierser kliet, se komt of te achten of te negen,
En segje dan ien woortje, se durf ien mensch noch wel qualijck bejegenen,
Ick denck: absolvat vuyl-vat, vuyl vind icje, vuyl laet ickje, al ben ick noch so quaet,
Want dat versoorde volck draecht ien anders hiel over straet.
As de dienstmeysgens heur vrouwen of miesters uyt de kerck halen,
't Isje niet te segghen watte sticken datse daer verhalen.
Den ien seyt zy krijcht niet te drincken of te eten.
D'ander seyt, mijn miester het gis'tren zijn vrou esmeten.
Onse dochters vryer dat is sulcken goen knecht, hy hetme so lief,
Hy gafme lestent een stick van vieren, om dat ick brocht ien brief
Aen zijn vryster, en so hyse krijgt, belooft hy my een nuwe bouwen.
Ja seyt ien ander, daer veel dochters binnen daer binnen veel vrouwen,
Ick sou liever om go gaen, gy meuchtet loven of gy wilt,
Eer ick heur sou dienen, so besucht werter ien mensch bedilt,
Hoort, seyt ien ander, onse seun het vande weeck so op etrocken:
Hy souwer korteling ien neer eleyt hebben haddet willen locken.
De vijfde seyt, as onse volck iens lustich gasten,
So moeten wy ien hiele maent by-legghen, en winnen 't weer met vasten.
Somma sommarum, daer wert so lydighe veel ghekalt.
PIET
Mijn dunckt dat gy alle bey vanden os opten esel valt.
TRIJN JANS
Nou vaer, de wyven praten so wyven praetjes.
AELTJE
Neen kijnt, ick koock mijn etentje, ick was mijn vaetjes,
Ick heb mijn huys-werck dus lang allienich eklaert.
TRIJN JANS
Denckt sus dat gy alle Jaers wel hondert daelders bespaert,
En dan hebt gy noch iou vryheyt om wat te mallen,
Je hoeft niet te vreesen dattet yemandt sel uyt loopen kallen.
En iou goetje en werdje niet ontmomt, noch verhuys morst.
Wat hetme onse Aecht wel goet ofhandlich gemaeckt en ontlorst!
Helf ten tijt mis ick dit of dat, dan neusdoecken, of dan huyven,
En s'is so lecker, se mach niet dan mangelen, rosynen, of druyven.
Als wy volck hebben, en ick dan na ien appel of neut vat,
So staet sy van veer en grijnst as ien nicker veur ien geut-gat.
En hebben wy Rotterdams, of Longs Engels, of Rijns of Spaensche Wijn,
Se drinckter soo droncken as ien varcken, datje wist hoe ickse somtijts vijn,
Je soutje verwonderen, ia dat icket niet liet om de bueren,
Ick sou van dese weeck ien are meyt gaen hueren.
Mijn man si altemet so quaet, hy wilse somtijts ien bet slaen,
Maer sy slacht den Esel, sy wil niet ien voet uyt heur tret gaen.
Al kijf ick dat ick schuymbeck, sy paster niet op, sy beeft as ien oven.
Wil ick wil van heur hebben ick moeter ien kermis beloven.
Mit die deense koppen en kanmen heen noch weer,
En die Westphalingen en Knoeten ribsacken ons noch veel meer.
De Waterlantsche meysjens zijn wel rendelijck en klaer,
Maer die hebben sulcken gherit van heur moer, van heur vaer,
En van heur speelnoots. En noch willense alle Jaren,
Ten minsten drie of viermael na huys uyt speulen varen.
Krijchtmen dan, dat selden beurt, een diensmeyt die suynich en trou is,
Die later selven dencken datse mier Mans as de Vrouw is,
Die moetmen niet ien oneffen woortje toe-spreken,
Of sy sullen 't gheen sy ande Ouders niet, ande kyeren wreken.
Men weet dickwils niet waerom dat de kyeren lam zijn.
En dat komt van die eerloose feecksen asse gram zijn.
Se ghevense sulcke harde duwen, of schricklijcke grepen:
Ghelijck mijn suster kijndt nou lestent van die kobbesoch worden ghenepen.
Hoe lockich bin gy, dat en ghebeurt iou niet.
AELTJE
Wel Trijn Jans blijf hier wat, ick denck mijn Water siet,
En ick hoor iou so veel vande kyeren segghen,
Ick mach de mynen mit ien te bedde gaen legghen.
TRIJN JANS
Doet so.
PIET
Maer iou vooschreven Meyt isse wat moy?
TRIJN JANS
Ja van passe.
PIET
Vreesje niet datter iou Man me tydt ter koy?
Of het hy gien sin in wat versnapelings as gy uyt bint?
TRIJN JANS
O slimme Piet! Nou hoor ic ierst dat gy ien deurtrapte guyt bint.
PIET
Wel moer, wat mientje datje sulcke dingen niet ghebeuren?
TRIJN JANS
Sou gy om ien lust u echt wel willen scheuren?
PIET
Wat schijt echt, as ick ghebruycken mach mijn lust.
TRIJN JANS
Salighe man, weet gy wel hoe de snelle sonde lang ontrust?
Een gehout man en behoort sulcks niet iens te durven dencken.
Wie meuchdy beter vreucht as iou Vroutje schencken?
PIET
Weet gy niet onse natuur dorst altijt na wat vars,
En eenderleye saken wertmen haest moe en wars.
Verandering van spijs, seytmen, doe wel eten.
TRIJN JANS
Ouwe kost goe kost, veeltijts bekomen qualijck de leckere beten.
Die quaet doet, quaet ontmoet, de straf die volcht te snel.
PIET
Al praetjes voor de vaeck, een gestolen beetie smaeckt wel.
Wat schaedt de lucht datter altemet ien veugheltje deut keylt?
Wat schaedt de zee datter altemet ien scheepje deur seylt?
Wat schaedt de aerd datse van velen werdt betreden?
TRIJN JANS
Dat zijn al gemeene dingen die elck gebruycken mach met reden.
Altoos mijn man en siet niet liever dan dat ick my kuys hou:
En al wat hy doen kan, dat is voor zijn beminde huysvrou.
PIET
Ick seg oock so, maer vind'ick yewers ien moy meysje,
Ick tyer altemet me op de kittel-iacht, om ien snoep-reysje.
Mijn Wijf mach dat wel veelen datmen altemet ien brootje lient.
Seker s'is daer niet hongs of, wy blyven even goet vrient.
TRIJN JANS
Hoe seyde Harmen teugen zijn vaer?
PIET
Hoort dien dief liegen.
TRIJN JANS
Ic gis dat gy mijn man slacht, die betaeltme veeltijts mit driegen.
't Is al ien lock. schat ick, ast om de maendt iens gheschiet:
En dan gatet noch as Lubbert, die hou-daer sey, en hy gaffer niet.
Ick loof niet dattet iou Vrou lijdt datje iou met andere sout menghen.
Ick gis dat gy over hebt dat meuchje wel in het Gast-huys brenghen.
PIET
Ellemallementen, dat ick byget sulcken wijfjen hadt,
Ick soume warafter ier doot soenen, dan vernoeght of sat.
O mijn ick word so nuwelijck! Oy mijn ick word so wyvich.
TRIJN JANS
Loopt alje best by jou vrou.
PIET
Die wort al te vol-lyvich,
Maer so haest as ick jou sach, heb ick op jou evlamt,
Mijn lijf stong mijn en beefde, sieje wel hoe root bin ick ekamt,
Ick wod nou wel ien reys voor mijn eten, jy siet mijn wel.
TRIJN JANS
Schaemt jou, Piet, hoe praet ghy so? die quaet doet vaert inde hel.
PIET
Dat schaedt niet, als ick slechts mocht mijn buyck vol soenen.
TRIJN JANS
Ja wel datje mijn man waert ick lietje tuynen of kapoenen,
So souje mijn so veel niet by onty uyt krollen gaen
PIET
Neen byget so niet, ic wod liever mijn leven niet uyt snollen gaen.
Maer al even wel Trijn Jans, verstaje wel, ey laet my iens betien,
Je weet wel, hoe sta jy so? de vrientschap, je man en selt niet sien.
TRIJN JANS
Wel elen-baes, wat kalling is dit? 't is quaet ghenoech of ick ien hoer was.
PIET
Die waecht die wint, je mocht anders mienen of ick ien verkleumden boer was.
TRIJN JANS
Loopt by jou hoeren, slimme Piet, mijn goedt dat is mijn eer.
PIET
Nou laet ick iens voelen. Comt gebruyckt de vryicheyt weer.
TRIJN JANS
Maer wat binje ien nieu man, ick weet niet, ick sou schier,
Gans lyden wat raet, ey laet staen, flusjes komt jou vrou hier,
En datse jou mallichheyt sach, wat souder anders uyt spruyten,
Als datse mijn sou uytstoten, en de deur voor 't hooft sluyten,
Waer sou ick dan loopen by de wech, en dolen onder de lucht?
PIET
Neen mijn lieve schaepje weest daer niet iens om beducht.
Moet ick slech ien reysje? je weet wel wat ick wil segghen.
TRIJN JANS
Wel schoon genomen ick wou, hoe souden wy 't anleggen?
Want hier is geen ghelegentheyt.
PIET
Niet? ghenoech, ick weet raet:
As wy flus egheten hebben, sel ick segghen dat mijn wijf te bedde gaet,
In dat ick na de molen ga, om te nacht wat te malen,
En as de keers uyt is, sel ick ien slockje komen halen.
Hoorje wel Trijn Jans, gae jy dan sitten an de deur,
En asje mijn hoort hoesten of hemmen, so denckt Piet isser veur,
Rijst jy dan stilletjes op, en doetse soetjens opnen,
Ick sel jou dan wel te vreen stellen, dat sou ick hopen.
TRIJN JANS
Ick weet niet hoe icket aendreyen sel, ick bin te seer vervaert.
PIET
Schijt, schijt, niemendal, mijn Wijf slaept so vast als een paert.
TRIJN JANS
Heer dattet uyt quam, jemeny hoe sou sy syven.
Dan niet te min 't is nu gheseyt, en 't moet gheseyt blyven.
PIET
Mien jy't mijn hertje? soo gheeft me dan ien soen.
TRIJN JANS
Wel dat's een kleyne saeck, dat wil ick geeren doen.
Maer als gy flus over tafel sit hout jou wat statich,
Ick sel oock mijn best doen dat ick mijn bedwing en hou matich:
Want dattet jou Wijf sach sy worden jalours.
PIET
Ick selje dat wel of sien, ja voorseker, so wat op zijn boers,
Ygut hoe sellewe! hoe sellewe! ick wou dattet al nacht was.
TRIJN JANS
Ick kan niet kallen, ick wou dat ick al op de schiltwacht was.
[Aeltje Melis, uyt]
AELTJE
Hoe vaers gy hier innen kaer, geefje en kaer ien praet?
TRIJN JANS
Jou man verteltme so veel van zijn vryerlijcke staet:
Ja wat helptet, wat is hem al over ekomen.
Hy vertrock wat hy al had als hy jou eerst had enomen.
PIET
Wijf, ick heb Trijn Jans laten sien mijn sulver tuychje en mijn tas,
Mit mijn root-scharlaken wollen hemd, daer ic de Bruygom in was.
S'is verwongdert dattet so gnap en gnut is, en nieuwers niet estoten.
Heer se het sulcken sin in jou jackje mit honskoten,
En in jou blau versetten rock, met die stoot-kant van fluwiel.
TRIJN JANS
Maer watte moye brieven heb gy hier, jemy dit is ien reyn taferiel,
Weet gy niet oft ien story, of datten poeetery is?
PIET
Wat weet icket oft uyt de schrift of anger schelmery is,
De Schilders die schilderen altemet soo wat heen.
AELTJE
Wat dincje moer van mijn kevy, isse niet ongnaertich esneen?
TRIJN JANS
Se blickt as ien becken, maer wat zijnder konstighe gasten.
Ja wel alle dingh is hier so reyn, men sout met geen vuyl hangetje antasten.
Wat hettet te beduyen, gy bint te dubbel ondieft.
AELTJE
Man as gy wilt, het eten is riet; komt binnen sus soo't u belieft.
Komt eet wat mit ongs. versmaet ongse kleynicheyt niet.
Houtet mijn ten besten, so gy juyst gien steetse reynichheyt siet.
TRIJN JANS
Hoe keun gy 't segghen. Wil ick mijn muylen uyt-trecken?
AELTJE
Ay nou gaet in, gaet in, je mocht so lief mit mijn gecken.
Nou vaer neemt jou plaets. Nou Trijn Jans sit neer.
PIET
Wat? wat is dit? sit teugen mijn over, want ick dit keer.
TRIJN JANS
Neen ick bedanckje, ick sit wel, ick sel hier wel blyven.
Nou Aeltje Melis gaet gy sitten. 't Sijn qua gasten die de Waert verdryven.
PIET
Nu eet allegaer, ic kan niet noon, daer staet de betiel,
En 'tis gien benier dat ickje visch veur diel.
Dat's-je veur, doetme na, gy moeter so wat in slingeren.
AELTJE
Maer hoe boerachtich vat hy dat an mit duym en met vingeren.
Nou Trijn Jans peuselt wat, smeert ien stick botteren broot.
Wy hebben sulcke koren eyertjes, se hebben doren as ien gout so root,
Se binnen van passen hartjes, se hebben sulcke dunne schillen.
PIET
De Vischen hebbent goet.
AELTJE
Hoe so?
PIET
Die meugen drincken asse willen.
AELTJE
Daer was ick veur jou riet. Wod gy niet wel da gy't kreecht?
PIET
Maer Aeltje jy grijpt na de kan as ien aer zijn mongt veecht.
AELTJE
Dat lierden mijn salige vaer, ic sel zijn do-mont niet beliegen.
PIET
Y wat, ick stick schier, nou Melis kijntje laet eens overvliegen:
Gans bloet ick heb sulcken schrickelijcken dorst;
Mijn dunct datter een gloeyende stien leyt in mijn borst.
AELTJE
Daer hangt botter in jou baert, veecht of eerter in gaet verwortelen.
PIET
Neen, laet hangen. alst drooch is dan selter wel uyt mortelen.
Wat so, nou ist mijn beurt: avoes Trijn Jans.
TRIJN JANS
Ic dankje.
PIET
Danckt als ghy't hebt.
Die is inde kijntscheyt wijf, is tappen te veul, so siet dat gy't schept.
[Aeltje met de kan binnen]
PIET
Trijntje het wort schier tijdt, ick wil nu stracks wech gaen.
Siet toe, houtje woort, ick latet daer op staen.
[Aeltje met de kan weer uyt]
AELTJE
Wel vaer staje so op? ghy hebt immers niet ghelesen.
PIET
Ja wijf het sal ten jongsten dage even veul wesen.
Of ick daer ien diel woorden brabbel, 't het niet ien beet om't lijf.
Liefste ick ga na de meulen: gae jy na bed toe, selje wijf?
Ick moet wat doen, de wijnt is goet; te nacht wil icje quijt schelden,
Dan morghen avont sel icket je weer dubbelt vergelden.
AELTJE
Gy dreygt d'onvervaerden, ich heb mijn schilt al byme mijn vaer.
PIET
Gedieu, genacht wijfje, genacht Trijn Jans, houdje wat by ien kaer.
TRIJN JANS
Heer wat hebje daer ien genoechlijck man, het is te byster.
Wat helpet hy is te eunjer: hoort hy singt als ien Lyster.
Hy is drollich van praet, en blygeestich as hy singt.
AELTJE
Ja lieve Trijn Jans ic weet selfs best waerme de schoe wringt;
Hij verteert alle daech sulcken gelt, en hy brengt niet in;
In dat mier is, hy is so vrou mal: och ich hebber sucken verdriet in.
Staech is hy inde kuffen, of inde Boeren droncke bier laghen
Hy is soo nat-gierich, men sou hem met een goe tooch door ien vier jaghen.
Hy het so veul vermalle-komenschapt mit die soete luy:
En ick spaert vast uyt mijn lijf, en ick drinck niet dan wey of huy.
Wat noot wast dat hy ien pijntje by de luy ging verpoyen:
Maer as hy droncken is loopt hy stracks mit zijn lichte koyen,
En 'sanderen daechs sit hy dan en knort en mort. Ja kijnts ic heb de man,
En ien ander (asmen seyt) hetter de soeticheyt en de wil van.
Van waer komt de mannen de vryicheydt om by anderen hear te voeghen?
Dat wy altemet iens verwisselden hoe qualijck soudense genoegen.
TRIJN JANS
Neen seker ick prijs mijn man. hij is wel haestich en quaet:
Maer 't is in ien ommesien ghedaen, was anders ick wist me ghien raet.
Neen sepers de mijn is anders heel deuchdelijck van leven:
Hy het my van zijn leven gien quaet exempel ghegheven.
Hoort Aeltje Melis, hoort kijnt, maer luystert gautjes toe:
Tansjis as ick mit jou man allienich was, hy vraechdeme doeie
So heftich, ick kon hem mit gewelt niet van mijn lijf houwen.
AELTJE
Maer waerom?
TRIJN JANS
Maer om de nuwicheyt daer de knechtjes ien wijf om trouwen.
Wel iemers! sus, hy hettet so lang ghevraecht
Tot dat icket hem toeseyden: en wy hebben beraetslaecht
Dat hy mijn, as de kaers uyt is, sel komen besoecken.
Kom hier mijn moer, laet ick jou op mijn benier eens doecken,
Treckt mijn vliegher an, en gaet hier sitten op dit ghestoelt,
So wert zijn heete lust sonder sonden verkoelt.
'Ick hebt hem belooft, uyt vrees van hem te vertoornen,
'Ick heb mijn man te lief dat ick hem kroonen sou mit hoornen:
'Ick heb hem om jouwent wil mit ien klucht ghestilt.
'Ghy kont nou wel ien soetigheyt hebben so ghy maer wilt.
'Mijn hert is te eerlijck dat ick yemant sou veronghelijcken.
En as hy dan gedaen het, o bloet hoe sou ick hem uytstrijcken!
AELTJE
Wel siet, is dat niet ien groote last? dat speelt hy mijn altemet.
Trijn Jans maeck mijn toe, na je sin, gae jy leggen op mijn bedt.
Hebt gien sorgh, ick sel de rest al swygend' wel beschicken.
Ick sel de vreemde vogelaer vangen in zijn eygen stricken.
[Trijn kleedt Aeltje]
TRIJN JANS
Wel Aeltje Melis, asje nou selven wel besiet,
Seper me dunckt je lijckt jou selven in 't minste niet.
AELTJE
Ay lieve help my knap; Heer kyeren ick heb sulcken verlanghen
Om die wilde weyman in zijn eyghen stricken te vanghen.
TRIJN JANS
Doet open asje hoort hoesten, of hemmen, nou, adieu goe nacht.
AELTJE
Wel, droomt ghenoechelijck Trijn Jans en slaept sacht.
Nou ick mach hier gaen sitten, holla! ick most de kaers uytblasen,
En wachten soo de gracy met een stillicheyt, sonder veel te rasen.
PIET [uyt]
Gans lyden hoe raeckt een man somtijts te peert byget
Ick hebber mijn ruyntge soo recht scherp op e wet.
So soumense loeren die besuchte stee-katten:
Se binnen datse binnen, de Meulenaers weten me watte.
Ick selder bygut soenen datter een poos heugen sel
Maer 't is sulcken eunjeren diertje, ofser wel teghen meughen sel?
De Borghers die meughen heur wyven wel uytstueren,
So krygensen hulp vande vreemde man of vande bueren:
't Is menschelijck dattewe mekaer wat helpen, maer
Dus komtet dattet de kyeren niet een beet ghelijcken de vaer:
Of als Lijsje an den overtoom, die als sy op heur sterven lach:
Elck kindt met een besondere levendighe vaer versach.
Ick heb daer inde schuer stracks drie rauwe eyeren uyt esopen,
Daer kenmen so lustich of! nou, dats enoech, slaepje Trijn Jans? doet open,
Gaet stilletjes te werck, sus, sus, dattet mijn wijf niet en hoort:
Wat, nou hou ick noch veul van jou, datje so rustich hout je woort.
[binnen]
PIET [weer uyt]
We meughen so veul houwen as we willen van de boerinnen,
Maer ick seg dattet de stee-wyven heur veer of winnen.
Onse vrouwen zijn te bot, want sy hebben dat verstant niet:
Dir vroutje kon heur ambacht, heurs gelijck en isser in't lant niet,
Ick heb mit ien vrientschap, verstaje wel, mijn afscheyt genomen.
En ick seyde heur, in heur oor, dat ick flusjes weer sou komen.
Nou ick mach na de molen gaen.Ho, slaepje Joosje mijn knecht?
JOOST
Neen Miester, se slapen niet al die-der snuyven.
PIET
Wel, dat's hun recht,
Byget Joosje. ick bin so blijd, ic heb daer sulcken avontuurtje ehadt.
Ick heb van mijn leven geen soeter half uurtje ehadt.
JOOST
Wel hoe gingt in zijn werck? ey dielt ien mensch wat mee.
PIET
Ick selje seggen, daer quam van avont ien vrouwtje uyter stee,
Die buyten esloten was, om huys-vesting vraghen.
Wel immers, mijn groote maet, wy hebbense in huys eslaghen.
't Was sulcken moyen dier, se had ooghen die glommen as ien kool van vars,
Se hadt roose wangentjes, en lippen soo root als ien kars.
S'is te euvelijcken reyn, se het sulcke verweende klieren,
Die heur reysighe lichaem noch te helft te mier vercieren.
Ick vlamde daer op as ien boer op ien boeckede-koeck,
Ick had sulcken spul, ick kon gien huys houwen mitme broeck.
JOOST
Wel hoe voerje toch?
PIET
Wel, hoor hier, ick seltje segghen:
As mijn wijf, Aeltje Melis, de kyeren te bed ging legghen,
So heb icket heur van veers soo wat veur eleyt.
Mitten iersten hielser weyg'rich, en s'hetter wat teghen eseyt,
Maer daer na hetse mijn vrywillich bescheyden,
Datse mijn op ien stoeltje, ande deur, sou sitten en verbeyden.
En as ick hoesten of hemden. seyse, dan souse opstaen,
Daer heb ick ien reys, je siet mijn, ien gangetje egaen:
Ick bin van men leven van niement so vriendelijck ontfanghen:
Se hing men om 't lijf as ien klat: ja ien ael kan so niet an ien dobber hanghen.
Dat's nou al eveliens, se wierp men uyt de sael oft niet was:
Het moeydeme werentich dattet so besuckt haestich eschiet was:
Bylo dat ick sulcken wijfjen had, ick lieper mede 't landt uyt:
Ick heb daer selfs ien Vrouw', hier e seydt, wat ist? se leyt as ien zandt-schuyt.
JOOST
Gans wongden miester, je sout my so wel gaende maken.
Wat dat ick so ien reys mocht mit mijn neus in 't vet raken,
Hoe sou ick snobbelen; hoe sou ick woelen; get hoe sou ic me spoen.
PIET
Wel hebt gyer lust toe, ic geefje oorlof, wil gy't iens voor me doen.
JOOST
Ick durf niet, ick vrees, en of sy dan wacker worden?
PIET
Hebje gien hert? o blooten guyl! wech, wech, benje sulcken jorden?
Neen, byget, ick heb ien angder langst in mijn tijt eweest.
Wel hey, bin gy so geck Joosje? ick weet niet waer veur gy vreest;
JY keunt nou jou lust voor niemendal kryghen:
Daer is gien swaricheyt, keun gy maer swyghen.
Wees stout as ien man, liert an mijn, wat duncje dat dit gien Romeyns bedrijf is,
Dat ick ien ander zijn vrouw of soen inde kamer daer mijn wijf is?
Hoe bevoel gy jou al, seg Joost; krijch gy wat moets?
JOOST
Pots longeren, ick word so wildt, je maeckt me schier broets.
PIET
Ast is vaer, mocht et sommige van die ionge maets gebeuren;
O bloemer herten, hoe wacker souwen sy daer an peuren.
Nu wil gy't doen? soo doetet, ick segje, eer icket doe.
JOOST
Neen blijft gy hier, ick selder gaen, dat gater na toe.
[Joost binnen, Piet buyten]
PIET
Dat mach ick lyen, sey de meyt, dat gy me soent daer ick by ben,
Maer aers sou ick quaet wesen. Ick weet niet hoe ick so bly ben.
O Burghers wilt gy jou Wyven niet beter bewaren,
So stuertse by de Meulenaers, die sellent je wel of klaren.
't Sel me benuwen hoe 't Joost dawer of touwen sel.
Byget burgers, ick seg noch bewaert iou Vrouwen wel
Voor jonghens, voor boeren, voor vreemdeling en reysers:
Ja de slechtste Jolen hebben veeltijts de grootste deysers.
Jy meucht allegaer wel huysen mit toorens setten:
Maer de molenaers sellen al de ste-kliecken noch hoorens setten.
Roept weer molenaer koren-dief,
Groote sacken heb gy lief.
Wy sellen't, dus doende, iou wel weer betalen.
Nou ick mach na boven gaen, en tyen wacker aent't malen.
AELTJE [van binnen teghen Joost de knecht]
Jy luysighe rabaut! by wie meyn gy dat gy bint?
Is dit de liefde, luys-bosch, daer gy dat gy bint?
Jy hoerejagher, gy licht vinck, de Vrou is te eerlijck
Dat sy in Overspel haer ziel zou besmetten soo deerlijck.
Jy eetbreker, gy trouschender, gy eerloosen dief.
Durf gy noch segghen, gy fiel, dat gy mijn hebt lief?
Jy onkuysschen bock, gy seltme gien mier so veur lieghen,
Men sel iou lieren, iou schelm, eerlijcke Vrouwen te bedrieghen.
Nou koom gy wel dickwils, en anders so doedy schaers,
Gien vijf kunsjens in ien hiel volslaghen vierendeel jaers,
Wat mag ick sulcken ritsen hongt toch beminnen?
Loopt an de galgh gy vleys-dief, o my! ick werd' wel uyt mijn sinnen.
Gy meynedige gast, gy trouloose bloet, gy geyle droncke fun.
Ick seg noch 'tis wongder dat ick iou 't licht in iou ooghen gun.
Dat lichtvaerdighe hersebecken sel noch vande donder breken.
Gy selt den dach niet leven dat gy iou bienen selt by my onder steken
Loopt dat gy besucht en bekrenckt wort gy overdadige schavuyt.
Heer hoe koom ick an dusschen man? Och ick krijt mijn oogen uyt.
JOOST [weer uyt]
Ja wat duyvel ick heb my daer te leelijck verkeken.
Gans sacker wilghen dat mach niet deur. Ick heb mijn Vrou of esteken.
Mijn hert dat jaechtme, noch beeft mijn hiele lijf.
O seuven sacken mit krenten, hoe ysselijck baerden dat wijf.
Hadse my ekregen se hadme vernielt mit heur poten.
Seg ick dit mijn miester, hy selme deurstoten.
Ick weetme fien raet. Wil icket hum segghen of niet?
Jae'k, 't hetten nou al, 't is door zijn ingheven eschiet.
PIET
Wel waer blijft hy so lang? wat semelaer is ditte?
Bylo, doen ick jong was, ick konde wel angders op-sitten.
O lyden, hoe lustich lach ik mit lobberich in 't klaver vlack
Ick bicktender op as ien kray op ien krengh, as ien geyt op ien haver sack.
As ien duyvel op ien ziel. Wel hey! hoe koom gy so dromich Joost?
Wat schortje? segt.
JOOST
Ic durf niet.
PIET
Wat isser, binje qualijck e troost?
Wodse niet op-doen?
JOOST
Ja se.
PIET
Hebje dan niet iensgis, hË?
JOOST
Jaeck.
PIET
Wel hoe binje dan noch so treurich? dat is ien bystere saeck.
Schaemt iou datje so suffende komt an druylen.
Wel wat binje veur ien knecht? ja, uylen blyven uylen.
Wat isser? ick wilt weten.
JOOST
Maer miester ick hebme vertast.
Ick miende dat ick de burgerin had, en iou Vrou wast.
PIET
O gy schrobber, kon gy niet sien wie gy veur hadt?
JOOST
Wat sou ick sien in 't doncker. 't Was de Vrou die ande deur sat,
An mijn rechter-hangt, op ien passelijck laech stoeltje.
Al sou ick sterven, ick wist angders niet of't was io boeltje,
Die so louter, asje zegt, van iou over ehaelt was:
Maer doe het spul op zijn best was, doe hoorden ick ierst dat ic verdwaelt was,
So beseten als iou Wijf rimenten, tierden en riep,
Ick had genoegh dat icket, mit mijn broeck inde hangt, ontliep.
Het schaet niet, sy wist niet dat icket was. Hoe binje so beteutert?
PIET
Maer ic wetet wel, daer leytet mijn. dits te elements verpeutert.
Neen Joosje, wy dienen mekaer niet, gy moet gaen, hoorje wel? ick segh het,
Ick sou gien huys mitter kunnen houwen, nou de iou smaeck wegh het,
Daer isje gelt, neemtie sack jou pack iou kousen en schoenen.
Ick bin niet nydich, maer ic mach niet lyen datse myn wijf of-soenen.
JOOST
Wel miester wat kon icket beteren, gy hebt my daer toe ebrocht,
Doe ick niet ien hayr op mijn hooft had dat daer om docht.
PIET
Het is mijn schult, ick bekent, daerom ly icker de smert of.
Neen byget maeckt ongs so gien kruys of ick stoot iou 'thert of.
Ick hebme gat wel eschraept. Ick mochter iou wel toe roepen,
Ick sel can mijn leven gien andere mans vrouwen of snoepen.
Nou Joosje fluck, ick wilt hebben dat je stracx mitter daet
Vertreckt, terwijl daje vrou slaept: maer hoor hier eer gy gaet,
so bid ickje wilt dit niemant tot mijnder schanden vertrecken:
Deynckt Joost die ien goe Ael in zijn pot siet die moetse toedecken.
Hou daer is ien drinck-penning, en schandeliseert iou vrou niet.
JOOST
O neen.
PIET
Wel gedieu.
JOOST
Ghenacht slimme Piet.
PIET
Ja wel isset van zijn leven wel eschiet? 't zijn te vreemde saken.
Ick wil by mijn wijfs moer loopen, die sel de peys wel maken.
Maer wat staet hier ande luyffen?
Dat ghy niet wilt dat u gheschiet,
En doet sulcks an een ander niet.
O bloet van gansen! had ick dit gister avont ghelesen,
De goe Joost sou van daegh mijn Luytenant niet wesen.
Dit is wonder wel eseyt: doch daer is goets genoech e schreven,
Maer 'tgaet daerom niet te beter in ons leven.
Hy spieghel hem an my die van dit evel sieck is.
Hoort gy wel stekelbaersjes, pisreutjes, die garen zijt daer't warm en wieck is,
Hoort na mijn raet, gy meucht wel ien woortje in't sot spreken,
Maer men mach gheen vremde sleutel in een anders slot steken.
Daer luyt de poort-klock, me dunckt dat de trommel dobbe dobbe dobbe dob gaet.
Ja wel, hoe nou? sie ick recht, men dunckt dat de poort vast open staet.
Sus, ick hoor mijn wijf, ghedieu.
[Piet binnen]
[Aeltje Melis, en Trijn Jans]
AELTJE
Dat is garen edaen.
TRIJN JANS
Ick danckje dat icker wel eweest heb. Nu ick mach gaen.
Komt en haeltje scha weer in. Heer kyeren dits onverdient.
AELTJE
Och moer iou is niet te goet eschiet. ick loof datje mient?
Of gy weer buyten gesloten worden, ick wilje garen huys-vesten.
TRIJN JANS
Wel gedieu Aeltje Melis.
AELTJE
Wel gedieu Trijn Jans.
TRIJN JANS
Hout mijn vryicheyt ten besten.
[Aeltje binnen]
Wat seg gy van die rekel, had hy my daerom ghenomen in?
Wel danck God dat icker so afghekomen bin.
Dit moet ick mijn Man vertellen, en al mijn Neven en Nichten,
As mijn Susterling Hillebrant dit hoort die selder stracx wel wat of dichten,
Ick loof niet of het sel over die hele stadt noch wel worden verhaelt.
Hoe listich heb ick daer list met list betaelt.
Heer een mensch en kan hem niet nau ghenoech bewaren.
Ick sel van me leven niet meer alleenich uytvaren.
Vroutjens, ick waerschu iou, dat ghy doch wel voor iou siet:
Want kyeren,
al siet men de luy, men kentse niet,
't Kan verkeeren.
EYNDE.