|
Een, niet alleen voor vakmannen, doch ook voor leeken zeer belangrijke tentoonstelling heeft het bestuur der vereeniging van Nederl. Baksteenfabrikanten ingericht in het gebouw der Maatschappij tot Bevordering der Bouwkunst in de Marnixstraat te Amsterdam. Daar kan men zien, wat er alzoo van klei te maken is, van de gewone straatklinkers, de in talrijke sorteering aanwezige bouwsteenen tot het fijn ceramisch kunstwerk, zooals Willem Brouwer te Leiderdorp dit vervaardigd of afkomstig is uit de Grossherzogliche Manufaktur, kunstkeramische Werktätten te Karlsruhe, die hier in Nederland door de gebroeders Tepe te Amsterdam vertegenwoordigd wordt. Trekken deze kunstvoorwerpen van zelf de bijzondere aandacht, zeer zeker zal de bedachtzame bezoeker met interesse de inzendingen der bouwsteenen gadeslaan. Om de aesthetische eischen tot recht te doen komen is men op de gelukkige gedachte gekomen van elk soort steen en wel op verschillenderlei metselwijze en met onderscheidene voegingen, een klein muurtje te bouwen, waarbij men de uitwerking van vorm en vooral van kleur te beter kan nagaan.
De Vereeniging van Nederl. Baksteenfabrikanten heeft met de inrichting dezer tentoonstelling een eerste poging gedaan onze Hollandsche architecten, op tot nog toe niet gevolgde wijze, van naderbij te doen kennismaken met den baksteen en andere voorwerpen van gebakken klei.
Getracht wordt vooral de kleurverhoudingen en daarmede dus in de allereeste plaats de aesthetische waarde van ons bij uitstek vaderlandsche bouwmateriaal te doen spreken. Daarnaast evenwel wordt gepoogd ook een beeld te geven van de enorme verscheidenheid van producten uit klei vervaardigd, producten, die in onze Hollandsche architectuur naast den baksteen een voorname rol spelen of kunnen spelen.
In onze inheemsche architectuur neemt de baksteen een eerste, hoezeer dan ook soms aangevochten, plaats in tengevolge van het ontbreken van bruikbare natuurlijke bouwsteen in geologische formaties van ons land. Wel treft men in den St. Pietersberg tufmergel aan, die met voorzorgen bruikbaar is en ook plaatselijk gebruikt wordt, en wel heeft men in Zuid-Limburg vaste gesteenten in den vorm o.a. van kolenkalklagen, maar practisch gesproken levert onze bodem geen goede bouwsteen op.
Baksteen is dus het Hollandsche bouwmateriaal, dat in velerlei vormen ruime toepassing vindt en in nog zoo veel andere nieuwere vormen te gebruiken zou zijn. Cirkelgang der natuur! Het verweringsproduct van de vaste en harde gesteenten der aardkorst die elders volop bouwsteen opleveren in den vorm van graniet, porfier en zoovele andere, verschaft ons in het laagland de grondstof voor even goed bruikbare en even duurzame kunstmatige bouwstoffen.
Naar aanleiding dezer tentoonstelling had het bestuur ook een studie-prijsvraag uitgeschreven voor een landelijke woning van baksteen, welke den prijs van ƒ2000 à ƒ2200 niet mocht te boven gaan. De jury, bestaande uit de heeren Jos. Cuypers, Gratama en Walenkamp, had een 120-tal inzendingen te keuren (welkt alle zijn tentoongesteld) en deed als volgt uitspraak: 1e prijs W. Verschoor te ’s Gravenhage, 2e prijs Jan Wils te Alkmaar en 3e prijs A. J. Prinsenberg te Bloemendaal. Afbeeldingen zijn te vinden in het mooie tijdschrift »Klei« der vereeniging.
Te twee uur hedenmiddag werd de tentoonstelling door den voorzitter der vereeniging, den heer D. J. van Wijk, geopend. Na eerst allen in ’t bijzonder te hebben welkom geheeten huldigde hij den heer Zwiers, architect, voor het initiatief tot het houden dezer tentoonstelling, alsmede, den heer Hendriks en den algemeenen secretaris der vereeniging den heer Janson voor hun moeite aan deze tentoonstelling besteed. Ook de juryleden der prijsvraag bracht spr. dank, welke prijsvraag een volkomen succes werd.
En nu de tentoonstelling zelf M. H. – aldus spr. Zij moet beschouwd worden als eene Studie-tentoonstelling voor architecten, ingenieurs, opzichters en leerlingen in het bouwvak. Wij hebben daartoe getracht een zooveel mogelijk overzichtelijk geheel te verkrijgen, door de steenen in tamelijk groote kleurige vlakken, naast elkander gemetseld, op te stellen. Door deze rangschikking treden voornamelijk de kleuren, d. w. z. de architectonische kwaliteiten van het materiaal, op den voorgrond en op deze wenschen wij juist bijzondere aandacht te vestigen.
Eene gelegenheid, waarbij men van een groot aantal voor buiten-architectuur bestemde steensoorten een vergelijkende studie kan maken, werd nog niet geboden, doch wordt, naar wij meenen thans in de tentoonstelling aangetroffen. Wij vinden hier geëxposeerd de kleurige en miskleurige gevelsteenen van Waal, IJssel en Rijn, appelbloesem, verglaasde steenen, verblendsteenen enz. in 72 verschillende nuances naast elkander.
Hoe de prachtige kleuren van ons materiaal het tegen elkaar doen moge aesthetici en deskundigen ter beoordeeling worden overgelaten.
Tal van versieringsmiddelen zijn tevens uitgestald en vinden wij in fraai Nederlandsch, Engelsch en Duitsch aardewerk en terracotta, benevens Majolica uit een der eerste Duitsche fabrieken.
In de beneden-zalen zijn tal van steensoorten in tassen opgesteld en vinden wij daarenboven onze vermaarde straatklinkers goed vertegenwoordigd, benevens enkele soorten dakpannen, profiel- en andere steenen, radiaalsteenen voor schoorsteenbouw, ja zelfs eene navolging van de oudtijds door de Assyriërs toegepaste diervormen in gebakken materiaal.
Het doel, dat wij o.m. met deze tentoonstelling beoogen, is, naast het hierboven uiteengezette, wat meer uit onzen tent te treden en onze natie eens op de hoogte te stellen van de beteekenis van deze zoo invaderlandsche industrie.
Om u eenige cijfers te noemen, kan ik u mededeelen, dat het aantal werklieden werkzaam in de industrie van uit ruwe klei gebakken producten, ongeveer 25.000 bedraagt.
Gefabriceerd worden l miljard steenen en daarenboven een groot aantal dakpannen en andere kleiproducten; verzonden worden per schip ongeveer 1.6 miljard K.Gr., terwijl de verzending per spoor het getal van 400 miljoen K.Gr. bereikt.
Daarenboven wordt aan brandstoffen, als steenkolen, turf, turfbriketten enz. jaarlijks gebruikt voor een bedrag van 3.5 tot 4 millioen gulden.
Hierbij dient in aanmerking genomen te worden, dat de binnenschipperij voor een groot gedeelte zijn bestaan te danken heeft aan het vervoer van kleinproducten, den aanvoer van diverse materialen en het transport van de brandstoffen, die bij de fabricatie noodig zijn. Voorwaar een belang, dat op zichzelf beschouwd, reeds als buitengewoon gewichtig moet worden beschouwd.
Indien men daarenboven nog rekening houdt met het feit, dat de baksteen- en pannenindustrie bijna uitsluitend ten plattelande, op overigens misdeelde plaatsen, wordt uitgeoefend en daardoor aan die plaatsen een groote mate van anders niet te verkrijgen welvaart verschaft, dan komt men tot de conclusie, dat deze zoo belangrijke industrie den steun verdient van ieder, die het wèl meent met zijn vaderland.
Mijne Heeren,
Het is mij na deze korte inleiding een aangename taak op deze tentoonstelling, die U wel met uwe tegenwoordigheid wilt opluisteren, namens het bestuur onzer Vereeniging te verklaren voor geopend.
Het Tweede Kamerlid, mr Smeenge, sprak bij de opening nog eenige sympathieke woorden.
Na de opening werd door den heer J. Gratama B.I. een lezing met lichtbeelden over baksteen-architectuur gehouden.
|
