De ontwikkeling van het socialisme van utopie tot wetenschap (Engels 1905)/Voorwoord bij den eersten druk
| De ontwikkeling van het socialisme van utopie tot wetenschap (1905) door Friedrich Engels, vertaald door J.F. Ankersmit | Voorwoord bij den vierden druk → |
| Uitgegeven in Rotterdam door H.A. Wakker & Co. |
Voorwoord bij den eersten druk.
Dit geschrift is ontstaan uit drie hoofdstukken van mijn boek: "Herrn E. Dührings Umwälzung der Wissenschaft. Leipzig 1878." (Des heeren E. Dühring's omwenteling der wetenschap.) Ik stelde het samen voor mijn vriend Paul Lafargue ter vertaling in het fransch en voegde er eenige verdere uitweidingen aan toe. De door mij gecorrigeerde fransche vertaling verscheen het eerst in de Revue Socialiste en later zelfstandig onder den titel: „Socialisme utopique et socialisme scientifique. Paris 1880." Een naar de fransche vertaling bewerkte overzetting in het Poolsch is onlangs in Genève verschenen en draagt den titel: "Socyjalizm utopijny a naukowy. Imprimerie de l'Aurore. Genève 1882."
Het verrassende succes van Lafargue's vertaling in de landen waar fransch gesproken wordt en voornamelijk in Frankrijk zelf, moest bij mij de vraag doen rijzen, of niet een duitsche afzonderlijke uitgave van deze drie hoofdstukken eveneens van nut zou zijn. De redactie nu van den Züricher "Sozialdemokrat" deelde mij mede, dat in de duitsche sociaaldemokratische partij algemeen het verlangen naar het uitgeven van nieuwe propaganda-vlugschriften geuit werd, en vroeg mij of ik niet deze drie hoofdstukken er voor bestemmen wilde. Ik stemde natuurlijk toe en stelde mijn werk ter beschikking.
Maar het was oorspronkelijk in 't geheel niet voor de rechtstreeksche volkspropaganda geschreven. Hoe zou een in de eerste plaats louter wetenschappelijk werk zich daartoe eigenen? Welke wijzigingen in vorm en inhoud waren noodig?
Wat den vorm betreft, konden slechts de vele vreemde woorden bedenking wekken. Maar reeds Lassalle was in zijn [ 4 ]redevoeringen en propagandageschriften volstrekt niet spaarzaam met vreemde woorden en men heeft zich zoover ik weet niet daarover beklaagd. Sinds dien hebben onze arbeiders veel meer en veel regelmatiger kranten gelezen en zijn daardoor in dezelfde mate meer met vreemde woorden vertrouwd geworden. Ik heb mij er toe beperkt alle onnoodige vreemde woorden te verwijderen. Bij de onvermijdelijke heb ik van bijvoeging van zoogenaamde verklarende vertalingen afgezien. De onvermijdelijke vreemde woorden, meest algemeen aangenomen wetenschappelijk-technische uitdrukkingen, zouden zelfs niet onvermijdelijk zijn, wanneer zij vertaalbaar waren. De vertaling verdraait dan den zin; in plaats van te verduidelijken, sticht zij verwarring. Mondelinge opheldering helpt hierbij veel meer.
De inhoud daarentegen, meen ik te kunnen zeggen, zal den duitschen arbeiders weinig moeilijkheden opleveren. Moeilijk is slechts de derde afdeeling, maar voor de arbeiders, wier algemeene levensvoorwaarden zij samenvat, veel minder dan voor de "ontwikkelde" bourgeois. Bij de talrijke ophelderende toevoegingen die ik hier gaf, heb ik inderdaad minder aan de arbeiders gedacht dan aan "ontwikkelde" lezers, lieden zooals bijv. den afgevaardigde Von Eynern, den geheimraad Heinrich von Sybel en andere Treitschkes, beheerscht door den onweerstaanbaren drang om hun ontzettende onwetendheid en hun daardoor te begrijpen geweldige misvatting van het sosialisme, steeds opnieuw zwart op wit ten beste te geven. Als Don Quichotte zijn lans tegen windmolens richt, dan is hij daarmee in zijn rol; Sancho Pansa echter kunnen wij zoo iets onmogelijks toestaan.
Zulke lezers zullen zich ook verwonderen, in de schets eener ontwikkelingsgeschiedenis van het socialisme de cosmogenie van Kant—Laplace, de moderne natuurwetenschap en Darwin, de klassieke duitsche wijsbegeerte en Hegel aan te treffen. Maar het wetenschappelijk socialisme is nu eenmaal vooral een duitsch product en kon slechts ontstaan bij de natie wier klassieke wijsbegeerte de overlevering der bewuste dialectiek levendig gehouden had: in Duitschland[1]. De materialis[ 5 ]tische opvatting der geschiedenis en haar bizondere toepassing op den modernen klassenstrijd tusschen proletariaat en bourgeoisie was slechts mogelijk door middel van de dialectiek. En wanneer de schoolmeesters der duitsche bourgeoisie de herinnering aan de groote duitsche wijsgeeren en de door hen gedragen dialectiek gesmoord hebben in den modder van een dor eclecticisme, zoozeer dat wij genoodzaakt zijn de moderne natuurwetenschap te hulp te roepen als getuige voor de bevestiging der dialectiek in de werkelijkheid — wij duitsche socialisten zijn er trotsch op dat wij afstammen niet alleen van Saint Simon, Fourier en Owen, maar ook van Kant, Fichte en Hegel.
Londen. 21 September 1882.
- ↑ "In Duitschland" is een schrijffout. Er moet staan: "bij Duitschers", Want zoo onontbeerlijk eenerzijds de duitsche dialectiek was bij de genesis van het wetenschappelijk socialisme, even onontbeerlijk waren daarbij de ontwikkelde economische en politieke toestanden van Engeland en Frankrijk. De, in den aanvang der veertiger jaren nog veel meer dan tegenwoordig, achterlijke economische en politieke ontwikkelingstrap van Duitschland kon hoogstens socialistische caricaturen voortbrengen (zie Kommunistisch Manifest III, i, c.: "Het duitsche of ware socialisme"). Eerst toen de in Engeland en Frankrijk ontstane economische en politieke toestanden aan de duitsch-dialectische kritiek onderworpen werden, eerst toen kon een werkelijk resultaat verkregen worden. Van dien kant beschouwd is dus het wetenschappelijk socialisme geen uitsluitend duitsch, maar evenzeer een internationaal product.