Een warachtige beschrijvinge van 64 tooveressen
| Een warachtige beschrijvinge van 64 tooveressen (1613) door Anoniem |
| Uitgegeven in Nijmegen door Nimweghen: Aert Cornelissoon. Ook te vinden in: Van Beurden (1897) ‘Wandelingen rondom Roermond’, Limburg's Jaarboek, jrg. 5, p. 57-108 (vanaf p. 73). |
Een warachtige beſchrijvinge
Van 64. Toovereſſen die door haer Tooveryen over de
Duysent Menschen ſo oude Lieden als jonge kinderen/en[de] wel ſes
duysent Beesten hebben omgebracht/twelc jammerlijck en[de] bedroeft om hooren is
zonder de groote ſchaden die zy oock inde Vruchten gedaen hebben/ dat eens
Menſchen hayr mocht te bergh ſtaen diet hoorden/alzoo zijt ſelfs bekent
hebben voor de Justitie/dies zy gherecht zijn alle daghen twee/be-
ginnende den 24. September 1613. tot noch toe. Ende dit ist
wt het Protocol ghetoghen der Stadt van Rumunt/
(alwaer geſchiet is) ende in Druck gheſtelt.
Nae de Copy tot Nimweghen/by Aert Corneliſſoon.
Tot den goetwillighen Leſer.
HEt is beminden Leſer niet te verwonderen/al ſtraft ons de rechtveerdige God met veelderley ſtraffen. So de Heere wilde aenſien ons booſe wercken en[de] verdienſten/en[de] daerna ons kaſtijde[n] ons verdienſten ſouden tienmael zwaerder weſen/ maer hy gaet genadich met ons int gerechte/om zijn barmherticheyt te mercken/de gene die hun va[n] ganscher herten tot he[m] keeren. Want hy ſeyt door de Propheet: So warachtich als ic leue en begeer ic den doot des ſondaers niet/maer dat hy hem bekeere en[de] leue. Laet ons deſe belofte niet cleyn achten/maer ons bekeere[n] terwyl wy noch tijt hebben. Laten wy ons wapenen tegen des Duyvels aenvechtinge/die oorſaec is onſer booſer wercken en[de] ſonden / door dien dat wy met Lucifers eerſte poſſeſſie niet te vreden en zijn / die te horen een Enghel Gods was, met veel eerlicke gaue[n] verciert/daerna door hooveerdicheyt wt de heerlicke plaetſe des Hemels geworpen inde eewige verdoemeniſſe. Soo iſt ooc met ons (God betert) geſtelt/die met vele goede gauen vanden Schepper verciert zijn/ en[de] ſoecken noch andere grouwelicke ſtucken aen te richte[n]/ om de welluſt onſes vlees/onſen getrouwen Vader verlaten/begheuen ons onder de gehoorſaemheyt des duyvels/tot verlieſinge onſer zielen/en[de] dat al om onſen naeſten te verdrucken. Gelijct nu publijc in deſe Nederlanden bekent is: Vande afgrijſſelicke Tooverije die int Lant van Gelder en[de] Gulick geſchiet zijn/en[de] noch dagelhex geſchieden/ſo de beminde Leſer breeder hooren zal. Deſe voorſz[egde] Landen hebben geweeſt in groote bezwaerniſſen/ſo dat aen allen eynden veel weenen en klagen gehoort wert/d’ee[n] klaegde dat zijn kinkers ſtorven in ellendicheyt/ja cregen veelderley accidenten/de voeten verkeert/de lendenen gecrompen/de armen lam/en[de] de oude lieden ooc niet gheſpaert: D’een claegde dat zijn beeſten ſtorven/d’ander zijn koeyen/ de derde zijn peerden/ſchapen: Ja de Viſſen int water/de Vruchten opt Velt werden bedoruen/als Tarwe/Coren/dees quamen tot geen perfectie/de boomen inſgelijcx. Ooc verlorender vele hun neeringe/en[de] patrimonie: Deſe clachte[n] werden alle dage ouervloediger/zo dat den eenvoudigen gedwongen wert God almachtich met weenen en[de] ſchreyen aen te roepen en[de] te bidden. God heeft ſe verhoort/en[de] hem ouer de duyvelſche Tooverije vertoornt en hun geſtraft/zo datſe zelfs hun boevery hebben int licht gebracht/zo gy hooren zult. Daer woonde een vande ouerſte Toovereſſe binnen de ſtadt van Remunt/ genae[m]t Trijntjen van Zittaert/die had een Dochter ontrent 12. jaer out/dieſe mede inde duyvelſche leere dede oeffenen/zo dat ſe die volcomelicken koſt. Dit dochterken door haer joncheyt liep noch dagelicx met de kinderen op ſtraete ſpeelen/en[de] begon ooc opt leſte eenige van hare konſten onder de kinderen te doen. (Te weten) Het ſpooch wt zijnen mont/Gelt/Haren/Lint/ Spelden/Naelden/Spijckers/Steenen/Koper en quaetYſer/zo dat de ander kindren ſeer niewelic toeſagen/en[de] riepen hun ouders om dit wonder te ſien/die oock met groote verwonderinge deſe konſte aenſagen/waer onder (alſt God wilde hebben) een vande Majeſtraet was/kreeg groot achterdencken/heuet de Officier aengedient/die niet vertoefde/nam t’ Meyſken gevangen/brachtet [ 3 ]voor den Raet/waert dezelue konſten dede/de Majeſtraet vraegde wie haer zulcx leerdet Sy antwoorde daer ſtaet een Man met een root mutſken opt hooft int root Fluweel/die wijſt metten vinger op zijn Mont dat ic zwygen zoude/twelc was de Duyvel. Den Officier dreygdeſe te ſlaen en in boeyen te ſluyten/heeft van vreeſe bekent van haer Moeder. Doe ging hy terſtont weſende den 24. ſepte[mber]. 1613. en[de] nam de moeder gevangen/onderſochtenſe/en[de] wilde niet lyden/zy wert gepyuicht/en[de] beleet datter tot Ool een Dorp niet wyt vander Stadt eenen M. Jan woonde/die Vaendrager vande Toovenaers en[de] Toovereſſen was/en[de] beleet datſe de Toovery wel 24 Jaer gedaen gedaen had/en[de] wel 41 kinderen doot betoovert hadde/met 3. mans/7 Vrouwen/ſonder de beeſten en[de] Vruchten. Zy beleet noch 10 Toovereſſen/die met M. Jan van Ool gevangen werden. De eerſte Toovereſſe werde gebrant 4. dagen na haer gevangenis/en[de] haer dochterken altijt gevanchelijc geſtelt in een klooster. Deſe M. Jan van Ool wert onderſocht/gedreycht met pynigen/heeft veel quaets bekent/hy was een vernaemt meeſter/genas de gene die betoovert waren/in zulcker voegen had hy een verbont metten duyvel gemaect/als hy 10. menſchen geneſen had den elfften moeſt hy doot tooueren dit had wel 16. jaer geduert/zo dat hy ouer de 150 Menschen om tleuen ghemacht hadde/tgeſtolen goet deed hy door duyvels konſte wedercomen/menſchen die wten lande waren dede hy in hun gedaente in eenen ſpiegel comen Hy beleet nog 41. Toovereſſen/waer van de 10. binnen Stralen woonden/11. binnen Rumunt/15. binnen Waſſenberch/en[de] 5. binnen Swalm die naeſte Dorpen byde Stadt. De Majestraet van Rumunt hebben rontom de weet gelaten dat elc de zijn vangen gelijcſe deden. Den voorſz[egde] beleet noch dat hy zijn Huyſvrou wilde bewilligen totter duyvelſer Tooveryen: Maer wilde hem geen gehoor geuen/hem onderrichte[n]de met Gods woort: Hy door vreeſe van meldinge heeft zijn Vrou met een Bijl in ſtucken ghehouwen/en[de] de ſtucken in eenen ſtinckenden put geworpen/ zeggende datſe wech gelope[n] was/waer hoordemen deſgelijcken! Zijn ſententie wert geweſen leue[n]digh tot polver verbrant te worden/dat ooc geſchiede. De ander toovereſſen beleden veel quaets gedaen te hebben/en[de] veel kinderen doot/kreupen en[de] lam betovert hadden/ooc Mans en Vrouwen die leuen noch ſterve[n] konden/zijnde in grooter ellendicheyt/ſpouwen hayr en Padden gerec/ſommige hebbe[n] hun eygen Vader/Moeder/Man/Kinders/Broers en Susters/of haer Nabueren betoovert/datſe gaen of ſtaen/leuen noch ſteruen connen/hiertoe dwong de duyvel hun/als zy bekenden. De wyſe Majeſtraet ordineerde alle dage twe te branden totte leſte toe/t’welc zo geſchiede binne[n] Rumunt Swalm en Waſſenberg. De Majeſtraet van Stralen hebben hun devoir ooc betracht/ende hun gevangens onderſocht/die ooc veel quaets beleden/zeyden: Hadden wy ons reſidentie noch een jaer mogen hebben / wy zouden theele lant woeſt en[de] vol grouwels hebben door ons toouerye. Sy beleden ooc datſe Mans/Vrouwen/kinderen en[de] beeſten doot getooverd hadden/de Vruchte[n] opt Velt en veel lieden verdoruen/ja door duyvels dwang haer Vader/Moeder/Broeders/en Suſters/ooc haer onnooſele kinderkens niet geſpaert. Sy bekenden dat by Stralen een Vroetwijf woonde/die Entjen Gillis hiet/in dorp Herringe[n] die een Princeſſe der Toovereſſen was. De Eer. Majeſtraet van Straelen [ 4 ]hebben den Officier vant Dorp belaſt alſulcke een te vangen/twelck hy terſtont dede. De voorſichtige Majeſtraet van Stralen hebben na Rechts Coſtuymen de voorſz[egde] Toovereſſen veroordeelt aen ſtaken tot polver gebrant te worden/zoot geſchieden.
De voorſz[egde] Vroed-vrou Princes der Toovereſſen wert vande Wet onderſocht/zy beleet meer quaets dan eenigh van d’ander/als datſe de toovery 33 Jaer geoeffent hadde/en[de] had byde 40. bevruchte Vrouwen met haer vruchten doot getoovert/en[de] wel 150: onnooſele nieugeboren kinderkens/zo zyſe va[n] de Moeders ontfing/betooverde de Vrouwen/dat zy (nadatſe Jaren en dagen in groote miſerie (dat een ſteenen hart mocht ontfarmen) gelege[n] hadden) den doot moeſten beſueren. Sy had haer Man en[de] kindren ooc door tooverye om den hals gebracht/zy gaf de Craem-vrouwen drancken in niet da[n] enckel duyvels vergift/ende meer quaets.
De Majeſtraet des Dorps hebben haer ſonder eenige genade verweſen/levendigh aen eegen ſtaec te verbranden/zoot geſchieden/zy had groot leedtweſen van hare ſonden/roepende aen God menichmael om gratie. Alzo hebben deſe voorſz[egde] 64. Toovereſſen met haren Vaendragher Mr. Jan van Ool hun boos leuen geeynt. Hebben in ſomma alſoo zy ſelver bekent hebben/wel ouer de 600 onnooſele jonge kinderkens/en[de] ouer de 400. oude lieden ſo ma[n]s als Vrouwen/en[de] meer dan 6000. Beeſten/zo Swijnen/Paerden/Schapen/etc. doot getoouert/wel 50. merghen lants en[de] 200 Boomgaerden bedoruen/dat zy geen Vrucht en konden voortbrengen/ſonder ander quaet dat hier om kortheyt des tijts achtergelaten wort/ooc de namen vande voorſz[egde] miſdadighers.
Glaep iſt niet tt beclagen dat de menſchen hun zo verre buyten de wegen des Heeren begeuen/tredende onder s’duyvels joc/ daer de eewige verdoemeniſſe navolgt/en[de] zwaer knerſſen der tanden. Laet ons doch vreeſen voor t’ſtrenge Oordeel Gods/daer wy alle moeten komen/en[de] daer zal een ſtrenge rekeninge geſchieden. Dus ziet een zegelijc toe/en[de] zijt op de wacht met vaſten en[de] bidden/want niemant den tijt en weet. Noch zijnder ongoddelijcke Menſchen die ſeggen dat Tooveren een vrye Conſte is/en[de] ſonder ſonde geſchiet/ja vragen noch waert geboden is datmenſe dooden ſoude. Ic ſegghe contrarie/dat het een duyvelſe Conſte is/en[de] van God vervloect. Want God zeyt Exod. 22. Cap. 18, vers. De Toovereſſen en zuldy niet laten leuen. Ick meene dat de vrome voorſichtige Majeſtraten en[de] Juſtitie van God ingeſet zijn als wachters ouer onſe ziele[n]/om tgoede te beſcherme[n] en[de] tquaet te ſtraffen. Deſelue Ordonnantie Gods daer wel in gebruycken: Sonder daerinne beriſpt te werden. God Almachtich wil alle Magiſtraten en[de] Oueriche den der Justitien/hier en in allen Landen begaven met zijnen H. Geeſt/dat hy altydt wel moghen Regeeren tot Godes Ee-
ren ende onſer Saligheyt/ Amen.
FINIS.
Met conſent der Eer. Majeſtraten der ſtadt Rumunde.