Guigemar (Marie de France)
|
Guigemar | |
| Auteur | Marie de France |
| Genre(s) | poëzie |
| Brontaal | Oudfrans |
| Datering | 12e eeuw |
| Vertaler | Jules Grandgagnage, 2025 |
| Bron | www.mariedefrance.nl |
| Auteursrecht | CC-BY-SA |
 | |
Voor de oorspronkelijke Oudfranse tekst: Zie de Franse Wikisource: Lais de Marie de France/Guigemar
Nederlandse vertaling van de lai de Guigemar
[bewerken](Jules Grandgagnage, 2025)
GUIGEMAR
1.
Wie een goed onderwerp behandelt,
is bezorgd dat het werk niet goed zal zijn;
maar luister, heren, naar Marie,
die niet wil dat dit vergeten wordt.
Iemand, die goed werk levert,
zou alle lof moeten verdienen,
maar waar in een of ander land
een man of vrouw van faam is,
wordt die belasterd door hen
die jaloers zijn op haar goede werk.
Vaak, met de bedoeling
haar roem te verminderen,
spelen ze de rol van een laffe hond,
die het volk heimelijk bijt.
Maar ik zal hier niet mee stoppen,
ook al zaaien kwaadsprekers
en valse vleiers onheil over mij –
want kwaadspreken is hun aard!
2.
Ik zal u beknopt de verhalen vertellen
waarvan ik weet dat ze waar zijn,
waarover de Bretons lais maakten.
En in het begin zal ik u zo kort mogelijk,
letterlijk wat ik las volgend,
een avontuur voorleggen dat zich
in Klein Bretagne heeft afgespeeld
in lang vervlogen tijden.
3.
In die tijd heerste Hoilas over het land,
vaak in vrede en vaak in oorlog.
Onder zijn baronnen bevond zich
de heer van Léon,
die Oridials werd genoemd,
van wie hij bijzonder veel hield.
Deze waardige en dappere ridder
had bij zijn vrouw twee kinderen:
een zoon en een mooie dochter.
De jonkvrouw heette Noguent
en de jongen, Guigemar,
was de mooiste jongen van het hele rijk .
Zowel zijn moeder als zijn vader
hielden ontzettend veel van hem.
Maar zodra hij het aankon afstand te doen
van de jongen, stuurde zijn vader hem
naar het hof om de koning te dienen.
Guigemar, die vriendelijk en dapper was,
maakte zich al snel bij iedereen geliefd,
en toen hij de juiste leeftijd van wijsheid had bereikt,
bewees de koning hem de nodige eer
en gaf hem wapens naar believen.
Daarop verliet Guigemar het hof
na vrijgevig geschenken te hebben uitgedeeld
en trok op zoek naar roem naar Vlaanderen,
waar altijd strijd en oorlog heerste.
Noch in Lotharingen, noch in Bourgondië,
noch in Anjou, noch in Gascogne,
kon men destijds zijn gelijke
onder de ridders vinden.
Toch was er in zijn natuur een gebrek,
namelijk dat hij niets om de liefde gaf.
Er was geen dame of jonkvrouw onder de hemel,
hoe edel of hoe mooi ook,
die hem niet op zijn smeekbede haar liefde
zou hebben geschonken; sterker nog:
Velen zetten de eerste stap,
maar hij bleef onverschillig.
Het leek erop dat hij niets met de liefde
te maken wilde hebben;
daarom beschouwden zowel vrienden als
vreemden hem als verloren voor hen.
4.
In de bloei van zijn roem
keerde de ridder terug
naar zijn eigen land om zijn vader
en zijn leenheer, zijn goede moeder
en zijn zuster te bezoeken,
die allen zeer naar hem hadden verlangd;
Hij bleef, meen ik, een hele maand bij hen.
Op een avond werd hij overvallen
door het verlangen om op jacht te gaan.
Hij liet zijn ridders, jagers
en drijvers komen en ging
de volgende ochtend het bos in.
Deze sport beviel hem namelijk uitstekend!
Ze kregen een groot hert in het oog;
de honden werden gelost,
de jagers renden vooruit;
de jonge ridder volgde langzamer,
want een dienaar droeg zijn boog,
pijlkoker en hanger, en hij wilde schieten,
als de kans zich voordeed,
voordat hij verder ging.
Even later zag hij in een dicht struikgewas
een hinde met haar reekalf;
ze was helemaal wit en had de horens
van een hert op haar kop.
Toen ze tevoorschijn kwam
bij het geblaf van de honden,
spande hij zijn boog
en trof haar voorhoofd,
zodat ze meteen neerviel.
Maar de pijl stuiterde terug
en doorboorde het paard en zijn dijbeen
zodat hij snel ten val kwam.
Hij viel op de grond in het zachte gras
naast de gewonde hinde.
Ze was ernstig gewond
en sprak, kreunend van de pijn:
"Helaas! Ik ben gedood!
En jij, vazal, die mij hebt verwond,
moge je lot zo zijn
dat je nooit genezing zult vinden.
Laat noch kruid, noch wortel,
noch een bloedzuiger je afhelpen
van de wond in je dij
totdat je genezen bent door een vrouw,
die uit liefde voor jou
zoveel pijn en verdriet zal lijden
als geen enkele vrouw ooit
heeft meegemaakt; en jij
zult evenveel voor haar lijden –
wat iedereen zal verbazen die liefheeft,
liefgehad heeft en voor altijd
zal liefhebben.
Ga weg en laat me met rust!"
5.
Guigemar, die daar zwaargewond lag,
was met afschuw vervuld door deze woorden
en bedacht naar welk land hij zou moeten gaan
voor de genezing van zijn wonde. Hij wist het
maar al te goed, en zei tegen zichzelf,
dat hij nog nooit een vrouw had ontmoet
die hij kon liefhebben en die hem daarom
van zijn pijn zou kunnen genezen.
Maar hij riep zijn dienaar en zei:
"Vriend, geef je paard de sporen en zeg
tegen mijn kameraden
dat ze terug moeten komen,
want ik wil met ze praten."
De man haastte zich weg; en Guigemar,
hoewel hij het uitschreeuwde van pijn,
verbond de wond stevig
met zijn tuniek, steeg toen op
en reed verder.
In zijn angst dat hij een paar
van zijn mannen zou tegenkomen
die hem zouden tegenhouden,
of op zijn minst vertragen,
leek het lang te duren
voordat hij daar was.
Halverwege het bos
leidde een met gras begroeide weg
hem het bos uit; en in de vlakte beneden
zag hij de oevers en kliffen van een rivier,
een zeearm, die daar een haven vormde.
Hierin lag één enkel schip
waarvan hij de mast kon zien.
Die boot was zeer zeewaardig,
zo goed van binnen en van buiten
geschoeid dat er geen naad te vinden was;
alle pinnen en beslag waren van ebbenhout,
zo kostbaar als al het goud onder de hemel,
en het ontrolde zeil was van de mooiste zijde.
De ridder bedacht zich dat hij nog nooit
had gehoord van een schip dat in deze streken
was geland; maar desondanks
ging hij verder en klom naar de bark.
Ondanks de hevige pijn aan zijn wond
ging hij aan boord , verwachtend
daar de bemanning van het schip te vinden;
maar hij zag niemand.
Midden op het schip trof hij een bed aan,
waarvan de poten en zijkanten
Salomo's werk waren,
van cipressenhout en wit ivoor,
ingelegd met goud.
De quilt was van zijde en goudweefsel;
de andere details weet ik nauwelijks te prijzen;
maar dit zal ik u vertellen over het kussen:
wie zijn hoofd erop legde,
zou nooit grijs haar krijgen.
De deken was van sabelmarter
en gevoerd met Alexandrijns purper.
In de boeg van de boot stonden
twee kandelaars van fijn goud
(zelfs de mindere waren een schat waard),
waarin twee brandende kaarsen hingen.
Zeer verbaasd over dit alles,
ging hij op het bed liggen
om even uit te rusten,
want zijn wond deed hem pijn.
Maar toen hij spoedig opstond
om te vertrekken,
mocht hij niet terugkeren,
want het schip snelde met hem weg
op volle zee, voor een zachte, gunstige wind,
die geen hoop op een terugtocht liet.
Het is geen wonder dat hij angstig
en ongemakkelijk was, want zijn wond
deed hem vreselijk pijn
en hij wist niet wat hij moest doen.
Toch moest hij het avontuur volbrengen.
Hij bad tot God om over hem te waken
en hem in Zijn macht
naar een veilige haven te brengen
en hem van de dood te redden.
Hij ging weer in bed liggen en viel in slaap.
Vandaag heeft hij het ergste van zijn lot gedragen.
Vóór de avond zal hij aankomen
waar hij genezen zal worden,
onder de muren van een oude stad,
de hoofdstad van dat koninkrijk.
6
De heer die over deze stad heerste,
was een zeer oude man en moest trouwen
met een dame van hoge afkomst,
zachtaardig, hoffelijk, eerlijk en discreet.
Maar hij was buitensporig jaloers,
want zo zijn alle oude mannen van nature,
ieder met een enorme angst
om bedrogen te worden.
De wacht die hij over haar hield,
was geen lachertje! Aan de voet van de donjon
lag een tuin die aan alle kanten was afgesloten.
De muren waren van groen marmer,
wonderbaarlijk hoog en dik,
met slechts één ingang, die dag en nacht
werd bewaakt. Aan de vierde zijde
was de zee, zodat niemand het kasteel zomaar
kon binnengaan of eruit vertrekken,
behalve per boot.
Hierbinnen had deze heer,
ter bescherming van zijn vrouw,
de mooiste kamer onder de hemel gebouwd,
met bij de ingang een kapel.
De kamer was geheel versierd
met schilderijen; en onder andere een afbeelding
van Venus, de Godin van de Liefde,
die de wegen en de aard van de liefde liet zien,
hoe mensen zich daaraan moesten houden
en de godin goed en trouw moesten dienen.
In een laaiend vuur wierp zij
het boek van Ovidius,
waarin hij mannen leert
de liefde te mijden;
en bovendien vervloekte ze iedereen
die ooit dat boek zou lezen
of de voorschriften ervan
zou gehoorzamen.
In deze kamer zat de dame gevangen.
Haar echtgenoot had zijn nicht,
het kind van zijn zuster, een maagd
van adellijke afkomst, bij haar geplaatst.
Tussen deze twee dames heerste
een grote liefde, en wanneer de heer weg was,
waren ze altijd samen
totdat hij terugkeerde.
Behalve deze jonge vrouw
kwam er niemand binnen
de muur of kwam eruit,
behalve een oude priester,
grijs en rijp van jaren, die de sleutel had
van het achterportaal en naar binnen ging
om de dame Gods dienst voor te lezen
en haar aan tafel te bedienen.
7.
Diezelfde dag, in de vroege namiddag,
ging de dame, vergezeld door haar dienstmaagd,
de tuin in. Ze had na haar middagmaal geslapen
en ging nu naar buiten om zich te vermaken.
Ze keken neer op zee en zagen een schip
dat de vloedlijn trotseerde en de haven binnenvoer,
maar zagen geen mogelijkheid
hoe het daarheen was gebracht.
De dame, blozend van kleur, draaide zich om
om te vluchten – het is geen wonder
dat ze bang was – maar het meisje,
dat scherpzinnig en stoutmoediger
van hart was, troostte haar
en stelde haar gerust, zodat ze al snel
samen naar beneden gingen.
Het meisje legde haar mantel af
en stapte in de wonderbaarlijke sloep,
maar vond daarin geen levend wezen
behalve de slapende ridder.
Ze bleef even staan
en keek hem aan,
en toen ze hem zo bleek zag,
dacht ze dat hij dood was.
Dus ging ze terug en riep snel haar dame,
vertelde haar wat ze had gezien,
met een deerniswekkende klaagzang
over de doden.
De dame antwoordde:
"Laten we naar hem toe gaan.
Als hij dood is, zal onze priester ons helpen
hem te begraven; en als ik hem levend vind,
zal hij zeker met ons spreken."
Zonder aarzelen stapten ze samen in de boot,
de dame ging als eerste.
Toen ze in de sloep was gestapt,
bleef ze even voor het bed staan
en staarde naar de ridder, klagend
over zijn mooie gestalte, want het leek haar
alsof zijn jeugd tenietgedaan was
en ze was bedroefd om hem.
Maar toen ze haar hand op zijn borst legde,
voelde ze die warm worden
en voelde zij het hart kloppen.
Daarop werd de slapende ridder wakker,
zag haar en begroette haar met grote vreugde,
beseffend dat hij aan land was gekomen.
De dame, die treurig om hem had gehuild,
antwoordde hem met alle vriendelijkheid
en vroeg hem vanwaar hij kwam
en of hij voor de oorlog was gevlucht .
"In geen geval, dame," zei hij.
"Maar als het u behaagt
mijn avontuur te horen, zal ik het vertellen
en niets verbergen.
Ik kom uit Klein-Bretagne
en vandaag ben ik op jacht geweest in de bossen,
waar ik een witte hinde heb geschoten.
Maar de pijl kaatste terug
en verwondde me in mijn dij -
en ik mag nooit hopen
genezen te worden!
De hinde kreunde en vervloekte me bitter,
zwerend dat ik nooit genezing zou vinden,
behalve door een maagd
die ik niet weet te vinden!
Toen ik mijn lot hoorde,
kwam ik meteen uit het bos,
en toen ik dit schip zag,
ging ik aan boord
(dwaas die ik was!)
en de boot vluchtte weg met mij;
ik weet niet waar ik ben aangekomen,
noch wat de naam van deze stad is.
Schone dame, in godsnaam,
ik bid u in uw genade,
geef me raad, want ik weet niet
waar ik heen moet,
noch kan ik mijn sloep sturen!"
Ze antwoordde: "Waarde en beste heer,
ik zal u graag raad geven. Deze stad
en al het omliggende land
is van mijn echtgenoot.
Hij is een machtige man
van hoge rang, maar hoogbejaard
en bitter jaloers!
Hij heeft me opgesloten in dit hof
met één enkele ingang,
waar een oude priester de deur bewaakt.
Moge God hem in de hel laten branden!
Hier zit ik dag en nacht gevangen;
en nooit zou ik het wagen
om naar buiten te gaan,
tenzij hij me toestemming geeft
of als mijn heer me ontbiedt.
Hier heb ik mijn kamer en mijn kapel
en dit meisje om mij te dienen;
En als het u behaagt te blijven
tot u beter in staat bent te reizen,
zullen wij u graag ontvangen
en u met goede wil dienen!"
Na deze woorden bedankte de ridder
de dame vriendelijk en zei
dat hij bij haar zou blijven.
Toen richtte hij zich op van het bed
en ze hielpen hem zo goed als ze konden.
Zo leidden ze hem naar de kamer van de dame
en legden hem op het bed van het meisje,
achter een rijk wandtapijt dat ze als gordijn
in de kamer hadden gehangen.
In gouden kommen brachten ze water
en baadden de wond aan zijn dij,
waarbij ze eerst het bloeden stelpten
met een mooie witte linnen doek;
daarna verbonden ze die stevig
en behandelden hem met alle tederheid.
Toen hun avondmaal kwam, tegen de avond,
hield de jonkvrouw ook genoeg over voor de ridder,
en hij at en dronk er lustig op los.
Maar de Liefde had hem diep geraakt
en zijn hart in beroering gebracht;
want de dame had hem zo betoverd
dat hij zijn geboorteland volledig vergat,
en hoewel hij geen pijn voelde
door zijn verwonding
zuchtte hij in diepe nood
en smeekte het meisje, dat hem zou bedienen,
hem met rust te laten om te slapen.
Dus ging ze weg naar haar dame,
die ook enigszins geraakt was
door het vuur dat het hart van de ridder
zo had aangewakkerd
en in vuur en vlam had gezet.
8.
Hij bleef alleen achter,
peinzend en bedrukt,
hoewel hij nog niet wist waarom;
toch besefte hij terdege dat als hij niet
door deze dame werd genezen,
zijn dood onvermijdelijk was.
"Helaas!" zei hij, "wat moet ik doen?
Ik zal naar haar toe gaan
en haar om genade en medelijden vragen
voor deze wanhopige ellendeling.
Als ze mijn gebed afwijst
en trots en wreed is,
dan moet ik óf sterven óf mijn hele leven
wegkwijnen met deze wond!"
Daarop zuchtte hij, maar na een tijdje
nam hij een nieuw besluit
om het leed te dragen,
want dat doet hij die niet beter kan.
De hele nacht kon hij de slaap niet vatten,
zuchtend en in grote nood,
terwijl hij zich in zijn hart haar woorden
en haar manieren, haar stralende ogen
en haar zoete lippen herinnerde,
die dit verdriet in zijn boezem hadden gebracht!
Tussen zijn tanden door schreeuwde hij om genade –
hij noemde haar bijna zijn geliefde!
Als hij had geweten dat ook zij
door liefde werd overmand,
zou hij verheugd zijn geweest, denk ik!
Zelfs een beetje verlichting zou het verdriet
dat hem helemaal bleek maakte
enigszins hebben verzacht.
Maar als hij leed uit liefde voor haar,
had ze inderdaad geen reden om op te scheppen.
's Morgens, vóór zonsopgang,
was zij opgestaan, klagend dat de liefde
haar zo had overweldigd
dat ze niet kon slapen.
Haar dienstmaagd zag aan haar
en haar manieren heel goed
dat ze van deze ridder hield
die nu in haar kamer vertoefde
totdat hij genezen zou zijn;
maar ze wist niet of hij van de dame hield of niet.
Toen de dame naar de kapel was gegaan,
ging haar dienstmaagd bij het bed
van de ridder zitten,
waarop hij haar riep:
"Gezellin, waar is mijn dame gebleven?
Waarom is ze zo vroeg opgestaan?"
Hij zei niets meer, en zuchtte slechts.
Het meisje zei:
"Heer, u bent verliefd!
Zorg er nu voor dat u het niet te veel verbergt.
Het kan zijn dat uw liefde welgemeend is.
De man die mijn dame wil beminnen,
zou haar waarlijk
in hoog aanzien moeten houden;
maar zo u beiden standvastig bent,
zou uw liefde gepast zijn,
want u bent mooi en zij is mooi!"
Hij antwoordde het meisje:
"Ik ben zo overmand door liefde
dat ik zeker ten onder ga,
tenzij ik hulp of bijstand krijg.
Geef me raad, mijn lieve gezellin!
Wat moet ik met deze liefde doen?"
Ze troostte de ridder
met grote vriendelijkheid
en verzekerde hem ervan
dat ze hem zo goed mogelijk zou helpen;
want ze was inderdaad hoffelijk en elegant.
9.
Nadat de dame de mis had bijgewoond,
kwam ze terug, maar ze kon hem niet
uit haar hoofd zetten. Ze was benieuwd
hoe het met hem ging, van wie ze hield,
of hij wakker was of sliep.
Het meisje wenkte haar dame
om naar de ridder te komen,
zodat ze hem in alle rust
haar hart kon tonen en het in voor-
en tegenspoed kon veranderen.
Ze begroetten elkaar,
beiden erg verlegen.
Hij durfde haar nauwelijks te smeken,
want hij was een vreemdeling
en vreesde dat ze hem zou haten
en wegjagen als hij haar zijn smart zou tonen.
Maar wie zijn ziekte niet toont,
vindt misschien geen genezing!
Liefde is een wonde in het hart;
en als ze zich niet toont,
wordt het een kwaad dat lang duurt,
omdat het van nature komt.
Velen beschouwen het als iets lichts,
zoals die lompe hovelingen,
die hun eigen plezier in de wereld zoeken
en vervolgens pochen over hun slechte daden.
Dit is geen liefde, maar eerder
dwaasheid, zonde en wellust.
Wie een ware minnaar vindt, moet hem
trouw blijven liefhebben
en hem gehoorzaam dienen.
Nu heeft Guigemar zo ontzettend lief dat,
of hij nu bestemd is voor snelle hulp
of tegen zijn wil moet leven,
de liefde hem sterkt
om zijn hart bloot te leggen.
"Dame," zei hij, "ik sterf van liefde voor u!
Mijn hart is zo gekweld dat ik,
als u me niet geneest,
waarlijk moet sterven!
Ik zou u als mijn vrouwe willen;
lieveling, zeg me geen nee!"
Toen ze dit hoorde, antwoordde ze bescheiden,
hoewel glimlachend:
"Mijn dierbare vriend,
het zou te vroeg zijn
om uw gebed te verhoren;
ik ben niet gewend om zoiets te doen!"
"Mevrouw," smeekte hij, in godsnaam,
wees niet boos over wat ik u zal vertellen!
Het is goed genoeg voor een lichte vrouw
om zich lang te laten smeken;
het zal haar waarde verhogen als men denkt
dat ze onervaren is in de liefde.
Maar de dame met een zuiver hart,
die deugdzaam is met een goede geest,
mag, als ze een man vindt die haar bevalt,
hem niet te hooghartig behandelen
alvorens ze toestemt in de liefde.
Voordat iemand het weet of hoort,
kunnen ze samen veel vreugde beleven.
Schone dame, laten we deze discussie beëindigen!"
Ze wist dat zijn woorden oprecht waren
en schonk hem meteen haar liefde,
waarop hij haar kuste
en bij haar tot rust kwam
terwijl ze samen flirtten en spraken,
met kussen en omhelzingen.
Het is toch zeker passend dat ze hun deel krijgen
van wat andere mensen gewend zijn te krijgen!
Ik geloof dat Guigemar anderhalf jaar
bij haar was en in die tijd van zijn leven
heel gelukkig was.
Maar het lot staat niet stil;
even later draait het wiel rond,
zet de een omhoog en de ander omlaag.
Zo ging het ook met hen,
want al snel werden ze ontdekt.
Op een ochtend tijdens de zomer,
terwijl de dame naast haar ridder lag,
kuste ze zijn lippen en zijn gezicht
en zei toen: "Mijn mooie, lieve schat,
mijn hart zegt me dat ik je zal verliezen;
we zullen bespied en ontdekt worden.
Als je sterft, verkies ik ook te sterven;
maar als je kunt ontsnappen,
vind je misschien een andere liefde,
en zal ik verlaten achterblijven!"
"Mevrouw," zei hij, "Praat niet meer.
Nooit zal ik vreugde of vrede
met een andere vrouw hebben dan met u!
Wees niet bevreesd!"
"Liefste, om hier zeker van te zijn,
geef me uw hemd en laat me een plooi vlechten
onder de slip op zo'n manier dat als een vrouw
erin slaagt hem los kan maken
of weet hoe ze de plooi eruit moet halen,
u haar met mijn toestemming mag beminnen."
Hij gaf het aan haar, en stemde toe;
en zij vlocht toen op zodanige wijze
dat geen enkele vrouw
het zou kunnen losmaken,
tenzij ze geweld of een mes gebruikte.
En toen ze het hemd teruggaf, kreeg zij
een gordel die ook haar
tot een afspraak zou verbinden:
Wie de gesp ervan kon openen
zonder hem te breken
of te beschadigen,
die zou zij wel kunnen beminnen.
Daarop kuste hij haar,
en daarmee was hij tevreden.
10.
Diezelfde dag werden ze opgemerkt
ontdekt, betrapt en gezien
door een valse kamerheer,
die zijn heer daarheen had gestuurd
om met de dame te spreken.
Hij kon de kamer niet binnengaan,
maar hij zag hen door een raam
en ging het aan zijn heer vertellen.
Toen de baron dit hoorde,
was hij bedroefder dan ooit tevoren.
Hij riep drie van zijn trouwe mannen,
haastte zich naar de kamer
en beval hen de deur open te breken:
Toen hij de ridder binnen aantrof,
beval hij in zijn grote woede
om hem meteen te doden.
Guigemar stond op, zonder enige angst.
Hij greep met beide handen
een grote dennenboom,
waaraan gewoonlijk kleren hingen –
Zo wachtte hij hen op,
om hen te laten berouwen
nee, hen, iedereen, te verlammen
voordat ze hem konden benaderen!
De baron keek hem strak aan
en vroeg hem toen wie hij was,
waar hij was geboren
en hoe hij was binnengekomen.
Guigemar vertelde hoe hij was aangekomen
en hoe de dame hem had verzorgd –
vertelde over zijn hele lot,
over het gewonde hert,
over de sloep, en over zijn eigen wonde,
en dat hij nu in de macht van de baron was.
De heer antwoordde dat hij hem niet geloofde;
maar als het zo was als hij had gezegd,
en de boot kon worden gevonden,
moest hij weer uitvaren.
Werd hij gered, dan was dat jammer,
maar als hij verdronk, zou dat goed zijn.
De ridder stelde hem nogmaals gerust.
Ze gingen samen naar beneden,
vonden het schip, lieten het te water
en het vertrok naar Guigemars eigen land.
De sloep bleef niet liggen, maar dreef weg,
terwijl de ridder zuchtte en weende
om zijn dame en hij bad
tot de Almachtige God
om hem een spoedige dood te schenken
en hem nooit de haven te laten binnenkomen
tenzij hij zijn dame terugkreeg,
van wie hij meer hield dan van zijn leven.
Zijn verdriet bleef voortduren
totdat het schip de haven bereikte
waar hij het eerst had gevonden,
vlak bij zijn eigen domein.
Daarop ging hij onmiddellijk van boord
en zag een schildknaap, die hij had opgevoed,
achter een ridder aanrijden
en een paard temmen.
Guigemar herkende hem en riep hem;
en de jongen, opkijkend
zag zijn leenheer, steeg toen af
en bood hem het paard aan.
Ze gingen toen samen op weg.
Alle vrienden van Guigemar
waren vrolijk en zijn land eerde hem;
Maar hij was altijd verdrietig,
Ze wilden dat hij een vrouw nam
maar trouwen weigerde hij.
noch voor geld, noch voor de liefde
zou hij een vrouw nemen,
tenzij zij de knoop in zijn hemd losmaakte
zonder het te scheuren.
Door heel Bretagne verspreidde zich dit nieuws,
en er was geen dame of jonkvrouw
die er niet heenging om het te proberen,
maar niet één slaagde erin.
11.
Maar nu moet ik u vertellen over de dame
van wie Guigemar zoveel hield.
Op aanraden van een van zijn baronnen,
had haar echtgenoot haar opgesloten
in een toren van grijs marmer,
waar het dag en nacht nog erger was.
Niemand ter wereld zou het grote verdriet,
de smart, de angst en het leed
kunnen beschrijven toen zij
twee jaar of langer doorbracht
in haar toren, denk ik,
zonder enige vreugde of plezier.
Vaak klaagde ze om haar geliefde:
"O, Guigemar, mijn heer, wee dat ik u ooit zag!
Het is beter om meteen te sterven
dan zo'n verdriet als het mijne lang te dragen!
Kon ik maar ontsnappen, liefste,
ik zou mezelf verdrinken,
waar jij in zee werd gegooid!" Ze stond op
en ging in haar wanhoop naar de deur.
Geen sleutel of slot vond zij; bij toeval
kwam ze buiten, ongehinderd
bereikte ze de haven en vond de sloep
vastgemaakt aan een rots,
daar waar zij wilde verdrinken.
Toen ze die zag, ging ze naar binnen,
maar de gedachte aan hoe
haar geliefde hier verdronken was,
verwarde haar zozeer,
toen ze aan boord wou gaan
dat ze niet langer kon staan:
Ze struikelde en viel voorover in de sloep
Zo veel pijn en verdriet voelde zij!
De sloep voer weg en bracht haar snel
naar een haven in Bretagne,
tot onder een prachtig versterkt kasteel.
De heer van dit kasteel,
die Mériaduc heette,
voerde oorlog tegen een van zijn buren
en stond 's ochtends vroeg op
om zijn mannen uit te sturen
om zijn vijand aan te vallen.
Hij stond bij het raam
en zag de sloep aankomen;
daarop riep hij zijn kamerheer,
daalde de trap af
en kwam dra bij het schip.
Ze klommen langs een ladder aan boord
en vonden binnen de dame,
zo beeldschoon als een fee.
Hij droeg haar in haar mantel
mee naar zijn kasteel,
zeer verheugd over zijn vondst,
want ze was buitengewoon mooi.
Wie haar ook in de sloep had gezet,
hij wist heel goed dat ze van adel was
en hield meteen van haar met zo'n liefde
als geen enkele vrouw ooit had gekend.
Hij bracht haar naar zijn zusters kamer,
die een schone jonkvrouw was.
Aan haar toevertrouwd,
werd zij goed bediend en geëerd,
rijkelijk gekleed en versierd;
maar elke dag bleef zij bedroefd.
Vaak ging de heer zelf met haar praten,
want hij hield oprecht van haar;
Maar zij gaf niet om hem,
behalve om hem de gordel te tonen,
zeggend dat ze alleen de man kon beminnen
die hem zonder breken los kon maken.
Toen hij dit hoorde,
werd hij vertoornd en sprak:
"In dit land is er ook een ridder
van bijzonder grote faam,
die zichzelf ervan weerhoudt
een vrouw te nemen door een knoop
in de rechter slip van zijn hemd,
die niet ontward kan worden met de hand,
tenzij met een mes of met geweld.
Jij hebt die vlecht gemaakt, neem ik aan!"
Deze woorden horend, zuchtte ze
en viel bijna flauw,
waarop hij haar in zijn armen nam,
de veter van haar gewaad doorsneed
en probeerde de gordel los te maken,
maar dat lukte hem niet.
Daarna was er geen ridder in dat land
die hij niet liet proberen.
12.
Zo bleven de zaken lange tijd onveranderd,
totdat Mériaduc op een dag besloot
een toernooi te houden
met hen die tegen hem streden.
Hij riep vele ridders bijeen,
onder wie ook Guigemar,
aan wie hij een beloning aanbood
om veel mannen mee te brengen
en hem niet in de steek te laten
door naar hem toe te komen.
Guigemar ging er dus in rijke kledij heen,
met meer dan honderd ridders.
Mériaduc ontving hem in zijn toren
en bewees hem grote eer.
Hij stuurde twee ridders naar zijn zuster
met het bericht dat ze zich prachtig moest kleden
om de gast te verwelkomen,
en ook zijn geliefde dame moest meenemen.
Ze deed wat hij beval.
In prachtige gewaden betraden ze
hand in hand de zaal.
En toen de bleke, stille dame
Guigemars naam hoorde noemen,
kon ze nauwelijks op haar benen staan
en zou gevallen zijn
als de andere haar niet had gesteund.
De ridder stond op om hen te ontmoeten,
maar toen hij de dame zag,
en haar gezicht en houding,
deinsde hij een beetje terug, mompelend
"Is dit mijn lieve vriendin,
mijn hoop, mijn hart, mijn leven,
mijn lieve dame die van mij houdt?
Waar komt ze vandaan? Wie bracht haar hier?
Waarlijk, wat ik denk is onzin,
want ik weet heel goed dat zij het niet kan zijn –
vrouwen lijken zo erg op elkaar!
Mijn gedachten worden tevergeefs geprikkeld,
want deze vrouw lijkt alleen maar op haar
naar wie mijn hart verlangt en zucht.
Toch zal ik graag met haar spreken!"
Toen kwam hij naar haar toe,
kuste haar en ging naast haar zitten,
hoewel hij geen woord zei,
en vroeg slechts om naast haar te zitten.
Mériaduc keek hen aan,
diep verontrust door hun blikken,
maar zei toch lachend tegen Guigemar:
"Mijnheer, zo u wil,
zal dit meisje proberen
uw tuniek los te maken,
als het haar tenminste lukt."
Hij antwoordde: "Ik sta dit toe",
riep de kamerheer,
die de tuniek beheerde,
en beval hem die te brengen
en aan het meisje te geven
die het hemd moest losmaken.
De dame kende de plooi goed
en haar hart klopte wild van geestdrift
om de poging te wagen
en hierin te slagen.
Mériaduc, die dit merkte,
was bedroefd als nooit tevoren, maar zei:
"Dame, probeer nu
of u de plooi kunt losmaken!"
Toen ze dit bevel hoorde,
greep ze de slip van de tuniek
en maakte hem moeiteloos los.
De ridder verwonderde zich,
want hoewel hij haar goed kende,
kon hij het niet helemaal geloven,
en sprak haar als volgt toe:
"Liefste, zoet wezen,
ben jij het? Vertel het me eerlijk!
Laat me de gordel zien
waarmee ik je heb omgord."
Hij sloeg zijn armen om haar heen,
voelde de gordel en zei verder:
"Liefje, wat een vreemd toeval
dat ik je hier zo heb gevonden!
Wie heeft je hierheen gebracht?"
Ze vertelde hem al het verdriet,
de angst en de ellende
van de gevangenis waar ze was geweest,
hoe ze uiteindelijk erin was geslaagd
om vandaar te ontsnappen,
zichzelf wilde verdrinken, de sloep vond,
erin stapte en naar dit kasteel werd gevoerd.
Daar hield de ridder haar vast,
maar liet haar eer ongeschonden,
hoewel hij altijd haar liefde zocht -
maar nu is al haar vreugde teruggekeerd!
"Vriend, neem uw dame mee!"
Guigemar stond op en zei:
"Luister naar mij, heer.
Ik heb hier mijn lieve dame gevonden,
die ik dacht verloren te hebben.
Ik vraag en smeek u, Mériaduc,
om haar aan mij weer af te staan!
Dan zal ik uw leenman worden
en u twee of drie jaar dienen
met honderd ridders of meer."
Toen antwoordde Mériaduc:
"Guigemar, mijn waarde vriend,
ik word niet langer zo onderdrukt
of belast door welke oorlog dan ook;
Wat uw vraag betreft:
Ik vond de dame en ik zal haar behouden;
En tegen u zal ik mijn recht verdedigen!"
Toen Guigemar dit hoorde,
beval hij zijn mannen te paard
en reed weg met Mériaducs uitdaging,
hoewel het hem bedroefde zijn dame te verlaten.
Alle ridders in de stad,
die voor het toernooi waren gekomen,
volgden Guigemar en beloofden hem
hun trouw te zullen betuigen
waar hij ook heen ging – een schande ware het
om hem nu in de steek zou laten.
Diezelfde nacht bereikten ze het kasteel
dat Mériaduc aanviel.
De heer van dit kasteel was zeer verheugd
om hen onderdak te kunnen bieden;
want hij wist dat met Guigemars hulp
zijn oorlog snel ten einde zou komen.
De volgende dag stonden ze vroeg op,
bewapenden zich in hun vertrekken
en verlieten de stad met veel lawaai;
Guigemar reed aan het hoofd.
Toen ze beseften dat het kasteel te sterk was
om in te nemen, belegerden ze het.
Guigemar wilde immers niet weggaan
voordat hij het had veroverd.
Zijn vrienden en volgelingen werden sterker
totdat de belegerden de hongerdood stierven.
Ze namen het kasteel in en verwoestten het,
en doodden de heer ervan.
Met grote vreugde nam Guigemar zijn dame mee,
want nu was al zijn leed voorbij.
Van dit verhaal dat u hebt gehoord,
werd het lied van Guigemar gemaakt.
dat men met de harp uit het hoofd zingt;
en de muziek ervan is streling voor het oor.
 
|
Deze vertaling heeft de licentie Creative Commons Naamsvermelding 3.0;. In het kort: het staat u vrij de tekst te gebruiken en te verspreiden, onder voorwaarde dat u de naam vermeldt van de auteur/vertaler ("Jules Grandgagnage"). |