Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants/Splendore del nome

‘Splendore del nome. Heerlijckheyt of glans van een goede Naeme’ door Cesare Ripa

Dominio a se stesso. Heerschappye sijns selfs →

Afkomstig uit Cesare Ripa et al. (1644) Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants, Amstelredam: Dirck Pietersz Pers, p. 194-196. Publiek domein.

[ 194 ]

Splendore del nome. Heerlijckheyt of glans van een goede Naeme.

EEn welgemaeckt Man van lijf en leeden, en van treflijck aenſien, bedaeght van Ouder, gekleet in goude brocade met purper ondermenght, weſende gekroont met een krans van bloemen of roode Hiacinten, draegende aen den hals een goude keeten, leunende mette rechter hand op de kodſe van Hercules, houdende met groote bevalligheyt in de ſlincker hand een ontſteecken fackel.
Welgemaeckt en ſchoon van leeden is hy gemaeckt, om dat de lichaemlijcke ſchoonheyt, nae de meeninge van Plato, een bewijs is, van een dapper gemoed. En Ariſtoteles ſeght in ſijne Zeedekonſt, dat de ſchoonheyt des lichaems een kenteycken van de ziele is, die in een ſchoon lichaem is verborgen, over een komende met het geene uytwendigh vertoont wort.
Van Manlijck Ouder is hy, want die tijd bevat al het goede dat van de Iongheydt en van d’Ouderdom afgeſcheyden is, want [ 195 ]d’andere hebben veele gebreken, maer dees Ouder is ’t middelſt en alderbequaemſt.
Met goude brocade is hy gekleet, want het eerſte metael dat ſijn verwe vertoont, is het goud, weſende uyter natuyre klaer en doorluchtigh, en daerom wierde het gedragen van luyden die uytblinckende eere hadden verkregen, gelijck Tarquinius Priſcus, die d’eerſte was, die onder de Romeynſche Koningen in triumph inreede, komende binnen Romen met eenen gulden rock: Maer hier wortſe gemenght of met purper geweven, om dat de triumphkleeden van ſoodanigen ſtoffe en laecken waeren. Plinius ſeght datſe met goud gemenght waeren. By verſcheyden Poëten, als mede by Homerum, leeſtmen, datter geſchilderde kleederen waeren, waer uyt de triumphkleederen zijn voortgekomen, gelijck Alexander ab Alexandro, in ſijne geboortdaegen te kennen geeft, datſe van purper en met goud waeren doorweeven: en datmen den Triumpheerders uyt het Capitolium en uyt het Paleys geene andere plagh te geven. De Heydenen gaeven niet alleene een purper kleed, maer oock ſelve waſt in de Heylige Schrift gebruycklijck, gelijck Exodus xxviii te leſen is: En zy ſullen goud en Hyacint nemen, en daer nae, zy ſullen den Lijfrock maecken van Goud en Hyacint, dat is van goud en purper, om dat de Hyacint ros van verwe is, gelijck Ovidius verhaelt. En is ’t datmen ſoodanigh kleed aen treflijcke perſonagien plagh te vereeren, ſoo paſt het ſeer wel totte doorluchtigheyt van den naem. Hy is oock met ſoodanige bloemen gekroont: want Hyacintus weſende een ſeer ſchoon Iongelingh, wierde van Apollo in een ſchoone purpre bloeme, geheeten Hyacintus verandert: En om dat Apollo een beſchermer was van de Zangh-Goddinnen, van ’t verstand en van de konſten, ſoo worter geseyt, dat deſe bloeme een beeld is van voorſichtigheyt en wijsheyt, die een lieflijcke reuck van ſich geeft, ſulx dat deſe bloeme, niet buyten ons voorſtel, tot een krans bequaem is, aen Mannen, die daer uytblincken in loflijcke daeden, de Werreld een goede reuck, van haer ſelve, naelaetende: daerom ſtelt Apollo dieſelve bloeme tot een roem en eere van ſijnen naeme.
De goude keeten wierde, tot een vereeringe, aen dappere en treffelijcke Mannen geſchoncken, op wiens naeme de Romeynen, dickwijls haere opſchrijvingen daer nae ſtelden, maeckende oock gewagh van goude keetens, die hun wierden vereert, gelijckmen inſonderheyt ſien kan, tot de eedele gedachtniſſe van L. Sicinius Dentatus, gelijckmen by A. Gellium in ſijn ii boeck kan leſen.
Hy leunt mette rechter hand op de kodſe van Hercules, om dat de Oude hier door ’t ontwerp van alle deughden wilden uytdrucken. Waer over alle die daer lof en een heerlijcke Naeme ſoecken, ſich oock aen de Deughd moeten leunen, verwerpende alle gebreken die de duyſterniſſe veroorſaecken en de goede Naeme verdonckeren, gelijck Cicero mede ſeyt in ’t iii boeck van de onderlinge plichten, ſoudemen wel eenige ſaecke of profijt ſoo ſeer begeeren, datmen daer door de heerlijcke glants en goede Naeme eens vromen Mans ſoude willen verlieſen? Wat iſſer doch dat geſeyt magh worden, ſoo veel profijts aen te brengen, als het ſchaede ſoude zijn, de goede Naeme eens vromen Mans, ſijn geloove, trouwe en gerechtigheyt te rooven en wegh te nemen.
Hy hout mette ſlincker hand en met groote bevalligheyt, een ontſteecken Fackel, paſſende op ’t geene Mathæi 5 ſtaet, Laet u licht voor de Menſchen lichten, op dat zy u goede wercken ſien, en daer over uwen Vaeder, die in de Hemelen is, mogen prijſen. En de Oude waeren gewoon het licht, Hierogliphiſcher wijſe te nemen, om een Man uyt te drucken, die door de kracht des Verſtands of des Lichaems, loflijcke en treflijcke daeden hadde uytgerecht. En de uytleggers druckten door ſoodaenige beteyckniſſe de eere en glans van de oprechte en deughdlijcke Mannen uyt, die altijd en by alle naekomelingen uytbloncken, nae de ſpreucke der Wijsheyt cap. iii, Zy ſullen uytblincken en daer heene vaeren als de vlamme door de ſtoppelen, en dit niet alleen op deſe verganghlijcke aerde, maer oock in ’t eeuwige leven. Waer over de H. Mathæus xiii ſeyt, De Rechtvaerdige ſullen in 't Koninghrijck haers Vaeders uytblincken, als de Sonne. Derhalven als ick dencke op de heldre lichten en den grooten glans van de onſterflijcke naeme van ’t doorluchtige Huys van Salviati, dunckt my, ſonder dat ick een ſtip van de waerheyt afwijcke, dat ſoo wel in ’t gemeen als in ’t beſonder, in de doorluchtige Hoogheyt van den H. Marquis Salviati, alle deughd en eere uytblincken, die hem een eeuwige naeme en [ 196 ]eere konnen verwerven, ’t welck het geluckſalighſte is voor een Man. Waer over men ſeer wel dit eedel dicht van Virgilius hier op kan paſſen:

V lof, u naem en eer, ſal eeuvvighlijcken duyren.