Nieuwe Tijdinghen/1620/25 september (2)

Verhael van der Protestanten Legher, ende op breken der seluer

[Nieuwe Tijdinghen], Boekje IX, [vrijdag] 25 september 1620

[ 1 ]

Verhael van der Protestanten Legher, ende op breken der seluer. Gedruct den xxv. Sept 1620.T’hantwerpen, by Abraham Verhoeuen. IX.

[ 2 ]

[ 3 ]

Verhael vanden Proteſtanten Legher.

DEn Protestanten legher is ghetrocken naer Worms, ende hebben daer garnisoen in gheleyt als oock Franckendael ende Heydelberch.
Den Marquis als draeyende met den Leger, dan sus, dan soo, waer ouer de Protestanten anders geen meyninge en hadden oft en soude gedijen op Worms zijn daer by den wercke.
Ter middeler tijdt quam den Marquis met een partije volckx, ende is voor Oppenheym gevallen, ende heeft terstont de Stadt opheeyscht, waer ouer die van binnen seer verschrict waren, al waer men terstont een groot iammer sach, ende hoorde van de wijuers ende vrouwen, ende daer quam een dissentie oft geschil tusschen de Soldaten oft Boeren die daer in waeren, d’eene partije was ghesint om te wederstaen [ 4 ]den Marquis, d’andere niet, hebben ten cortsten de Stadt Oppenheym ouer ghegeuen aen den Marquis daer wert gheboden dat de Soldaeten die daer in laghen souden wt trecken, ende hun gheweer daer laten ende moesten elcken met eenen stock in de hant uyt gaen, ende daer wert hun gheseyt datse souden t’lant gaen ploeghen oft laboreren, ende datmen haer niet en soude misdoen, ende datse in hun huysen souden blijven, ende brenghen van alles te coope dat sy hadden, men soude hun wel betalen ende laten rusten in vrede. Daer waren ouer de 8. hondert Boeden Soldaten, by alles met stocken in de handt, sommighe wilden segghen wel van 12. hondert, dit maeckt een groot aensien ende vreese onder de Protestanten, ende oock hebben eenich gheschil onder den anderen van weghen het gouuerneren ende conduyseren van den Legher, want den eenen wilt commanderen, ende den anderen wilt commanderen. Sommighe vande ghevnieerde Vorsten willen den voortocht doen, ende gevel hebben, d’ander en willen niet, soo ist al auerechts d’een teghen d’ander.
Aende Stadt Oppenheym is veel gheleghen, is de principaelste plaetse, ende sterckste van Pfalts-Graven lant, want commandeert van boven ouer den Rhijn, ende is de rechte passagie, ende platte campaigne naer Worms, Franckendael, Heydelberch, [ 5 ]ende Hanau, zy is den sleutel van Pfalts-grauen lant.

Tijdinghe vvt Ceulen.

Graeff Hendrick van Nassouw is den neghensten September op ghetrocken van by Wesel met de nieu Enghelschen, wesende ouer dry duysendt te voet ende sommighe Compagnien Ruyters.
Hy is ghetrocken tot secours van den Gevnieerde Vorsten, ende dede cleyn dach reysen, de Engelschen bedreuen grooten moetwil onder weghen by Ceulen, aen de Boeren, sommighe Enghelschen begosten te muytineren, ende en wilden niet voorder marcheren de sterfte beginter onder te comen, hier by Ceulen hebbense in de Wijngaerden gheloopen, ende druyuen ghegheten waer van vele van de schijterije storuen, ende daer gaeter veel loopen.
Sy trocken den 12. deser tot ordinghen ende Kempten, onder Nuys gheleghen, ende wilden haren wech naer Grauenburch ende Berchem nemen, al waer zy noch eenige Musquettiers verwachten, ende den Ritmeester Thomas Filler, met zijne Compagnie te peerde, zy hebben 5. cleyne veldtstuckens by hun ende trecken naer de Mosel, alwaer zy overghesedt souden worden, ende dan haren wech na de Pfaltz nemen, Graeff Hendrich van Nassouw is den Oversten Generael, ende daer is een Hertoch van Bruns[ 6 ]wijck by, de welcke 2. Compagnien voert, ende noch eenen Lantgraeff van Hessen, watter nu af comen sal wilt den tijt leeren.
Don Loys de Valesco, Marquis de Belveder is binnen Wesel gheweest by den Gouuerneur, ende die besocht, ende heeft op alles goede Ordre ghestelt, was ontrent 24. persoonen sterc te peerde, daer wert tot zijnder eeren allen het Gheschudt los gheschoten, als hy inde Stadt quam, ende bleef daer tot sachter noens tot vier uren, trock wederom wech na Berck waer over het Gheschut wederom alles werdt los gheschoten, die wt den legher van Mauritius schoten oock eenighe scheuten in hunnen legher los.
Mauritius doet ondertusschen aen zijne Trencheen, ende nieuwe wercken noch al sterck voorts wercken, hy heeft eene batterije doen maken, waer op eenighe stucken gheschuts staen, men weet niet wat datter af comen sal, den tijt sal leeren.

Wt Franckfort.

Tot Franckfort was den Veneetschen Ambassadeur ghearriveert, de welcke te schepe naer Ceulen is ghecomen, ende van daer naer s’Grauenhaghe, hy hadde een groote Suitte by hem.
Ende hier is oock gheweest eenen Enghelschen Ambassadeur die is naer Beyeren verreyst, ende Dresden, d’welck de Hooft-stadt is int Landt van [ 7 ]Saxen, men verstont dat hy alle middelen socht oft men eenichsins vrede soude connen betreffen, maer t’is te dencken het vier nu soo ontsteken is, qualijck tot vrede soude connen comen.
Den Pfalts-graef en wilt niet verstaen de Croon van Bohemen af te legghen, dan wacht op het Secours hem belooft is, soo van d’eene als d’andere, soo wel van Enghelant, als Hollant, en Zeelandt, maer sal hem bedroghen vinden, den Hertogh van Saxen heeft hem ontboden met alder vlijt, het Coninckrijck van Bohemen te willen verlaten, ende dat het Huys van Oostenrijck, het Heylige Roomsche Rijck niet en sal toestaen sulcken onbehoorlijcke Nulle Verkiesinghe toe te laten, ende oock de Keur-Vorsten desselfs, daer by zijn geinteresseert ende hoe verwijtelijck het soude wesen vande Inlantsche ende Wtlantsche Potentaten, iae vande gansche posteriteyt, indien zy die sorchvuldicheyt niet ter herten en namen etc. Den welcken brief den Pfaltz-Graue met den Inhout wel is behandight, int lanck verhaelt, ende ghedaen Torgau den 9. Augusti 1620.

Den 7. September wt Praghe.

Den nieuwen Ghepretendeerden Coninck doet alle neerstigheyt om gelt te moghen becomen, ende heeft alles int gansche lant op gheboden ende beuolen een yeghelijck veerdich te houden, ende in de [ 8 ]Steden niemant te verschoonen.
Den Ghepretendeerden nieuwen Coninck heeft op Sondagh met de gheheele Hof-houdinghe ghecommuniceert oft ten Auontmael gheweest, ende wilt persoonelijck seluer int Legher trecken, want men verstaet als dat den Grave van Bucquoy, met alder macht aent mercheren is, ende heeft eenighe Entreprise voor handen, men sal haest hooren waer op het ghedijen sal.

Imprimi p.Z.V.H.