verdere sprongen maakt zonder om te kantelen; eindelijk beweegt hij te langzaam, rolt of buitelt over den kop en blijft liggen.
Nog eene voorname omstandigheid komt bij de baan der puntkogels in aanmerking, te weten: eene standvastige steeds naar dezelfde zijde gerigte afwijking, dérivatie genoemd[1] . Reeds bij de proef beschreven op bladz. 67 heeft men kunnen bespeuren, dat zoo de as AS, fig. 6, van achteren wordt vastgehouden en men beproeft om het vooreinde naar beneden te drukken, er eene zijdelingsche afwijking plaats heeft naar dezelfde zijde als die, waarnaar de onderkant der schijf beweegt. Houdt men het asje bij S vast, en tracht men het punt A omlaag te brengen, dan wijkt de toestel naar de andere zijde uit. Welnu! deze afwijking, die wiskundig te voorspellen was, heeft ook plaats bij den draaijenden kogel. De steun, door uwe hand gegeven of in Fig. 7 door het voetstuk, wordt vervangen door den luchtwederstand, die als eene onvolkomene, maar toch werkzame ondersteuning op den kogel drukt, terwijl de zwaartekracht of het gewigt des kogels de punt S doet dalen als in Fig. 7. Bij vlakke bogen werkt de wederstand der lucht bij den aanvang het sterkst tegen den voorkant des kogels, het is dus als of uwe hand het asje A S, Fig. 7, bij S zwak ondersteunde. Bij steile bogen, en vooral in het dalende gedeelte der baan, werkt de luchtwederstand voornamelijk op het breedere achtereinde des kogels en zou er dus eene tegengestelde werking moeten plaats hebben. Dit heeft dan ook werkelijk plaats, maar de rotatie en dus de invloed daarvan op de derivatie is in het dalende einde der baan gering geworden, en de eerst verkregene afwijking was te groot, dan dat zij door deze later veranderde werking veel verminderd zou kunnen worden; de zin der totale derivatie hangt dus voornamelijk van de eerst verkregene af. Bij een getrokken kanon loopen de trekken bijna algemeen als de draden eener gewone schroef; achter den vuurmond geplaatst en met arendsoogen begaafd, zou men dus den kogel zien bewegen als de wijzers van een uurwerk, de sterkste of eerste derivatie heeft dan ook werkelijk altijd regts plaats en blijft steeds regts.
- ↑ Wij volgden bij de behandeling van dit punt de theorie ontwikkeld door den Sardinischen overste di san roberti, te vinden in een uitmuntend opstel over de baan der roterende projectielen, opgenomen in het Journal des armes spéciales, 1859.
