Voor eene orientering in het midden-zestiend'eeuwsche Rotterdam is het volgende een blik te slaan op de plattegronden, door den kaartmaker Jacob van Deventer en den landmeter Johan Potter vervaardigd, die ons de stad geven, zooals dezen zich in de Oostenrijks-Spaanschen tijd voordeed; zij heeft nog den vorm, door den inleg na den Jonkerfransen-oorlog verkregen: de vest aan de rivierzijde bevond zich ter plaatse van Blaak en Nieuwe Haven, terwijl Coolsche- en Goudsche Vest den driehoek voltooiden[1].
In den opzet der stad viel duidelijk te onderkennen de invloed der beide elementen, land en water, die Rotterdam hadden doen groeien: binnendijks lag de landstad, buitendijks de waterstad, aan den dijk (Hoogstraat) gingen beide in elkaar over.
Het gedeelte der Hoogstraat, waar de sluizen onderdoor liepen, was met Sint-Laurenskerk en Raadhuis de kern der stad blijven vormen. In en nabij dit centrum werden de oude nijverheidsondernemingen der landstad, de bierbrouwerijen, aangetroffen; langs Hoogstraat en Steiger vond men de winkels, in welke vettewaren, kaas, brood, vleesch, kramerijen, geweven stoffen en allerlei andere benoodigdheden voor voeding, huishoudelijk gebruik en kleeding te koop waren; en meer naar de uiteinden der Hoogstraat lagen de nettentaanderijen en teerstoverijen, die de waterstad voor haar visscherij noodig had.
De Hoofdstraat der landstad: de Nieuwpoort (Oppert), was de buurt eener bloeiende draperie. Aan de Botersloot en Wagenstraat waren talrijke boerderijen gelegen, als typische overblijfselen van het middeleeuwse landstadje. Een groot terrein der binnenstad werd verder ingenomen door de lakenramen, kloostertuinen en schutterdoelen, door lijnbanen, boomgaarden en weilanden.
Het jongere, naar de rivier zich uitstrekkende stadsgedeelte: het West- en Oost Nieuwland, ter weerszijden van de Haven gelegen, vormde de waterstad met hare scheepswerven, houttuinen en ha-
- ↑ Reproducties van beide kaarten zijn onder andere uitgegeven in de "Bronnen voor de geschiedenis van Rotterdam".
