Volgt de beschrijving van de pijniging, die wij ons zelven en onzen lezeressen sparen — en waarvan Motley terecht zegt: »The inmagination sickens when striving to keep pace with these dreadful realities." Maar wij weten genoeg om de vraag te opperen, of dit niet iets meer was dan censuur en onderzoek naar de kerkleer? en of dat onderzoek niet wat heel onzacht werd ingesteld, en de Nederlanders wel recht gaf om ongerust te worden over de toepassing? [1] Maar, zegt men, dit gold de Spaansche Inquisitie, en deze heeft toch nergens recht kunnen aarden dan op haar eigen bodem. Hetgeen intusschen den Koning van Spanje niet behoefde te weerhouden van proefnemingen, hoe zij op den Nederlandschen grond was over te planten. De Koning en Granvelle ontkennen dit voornemen — maar of er veel te vertrouwen is op de verzekeringen van die beiden als het Nederlanders, als het ketters gold? Ook hadden zij niet noodig dit te doen. Reeds had men in Nederland onder Karel V, van tijd tot tijd ervaring gehad, van hetgeen de bisschoppelijke en de pauselijke inquisitie wezen kon — ingeleid door de keizerlijke macht en gevolmachtigd door de keizerlijke edicten. Aan deze pauselijke en bisschoppelijke inquisitie nu, had Filips maar de volkomene uitbreiding te geven; waarvoor zij vatbaar was — en dit deed hij. Haar hoofden en handlangers werden volmachten verleend, die hen in hun werkkring al het gezag gaf van de Spaansche geloofsrechters, en dezelfde onafhankelijkheid van iedere andere geestelijke en wereldlijke
- ↑ Wie van deze rechtspleging de afschuwelijke bijzonderheden wil kennen, zal licht in staat zijn die nieuwsgierigheid te bevredigenIn de laatste jaren, bij vrijere onderzoekingen in Spanje, zijn ze in het helderste licht gesteld.
tegen hem, maar nimmer geconfronteerd met de getuigen. De beschuldiger kon zijn eigen zoon of vader wezen, of de vrouw van zijn hart; want allen waren op doodstraffe verplicht, om de inquisiteurs te onderrichten van ieder verdacht woord, dat hunne naaste betrekkingen was ontvallen. Nadat de aanklacht op zulke wijs ondersteund was, werd de gevangene door pijnigingen ondervraagd. De pijnbank was het gerechtshof, de eenige pleitbezorger des misdadigers was zijne sterkte om lijden uit te harden; want zijn zoogenaamde raadsman, wien het niet eens geoorloofd was met den gevangene gemeenschap te houden, die zoomin voorzien werd van de noodige documenteu ter inlichting als van macht om bewijzen voort te brengen ter ontlasting, was een speelpop, die de ongerechtigheid van het rechtsgeding verzwaarde door de spottende nabootsing van wettelijke vormen.
