8
inrichtingen, die verkregen waren door de "zegepraal der rede," bitter ontgoochelende karikaturen te zijn. Alleen de mannen ontbraken nog, die deze teleurstelling konstateerden en dezen verschenen met het aanbreken der eeuw. In 1802 verschenen de Brieven uit Genève van Saint-Simon; in 1808 kwam het eerste werk uit van Fourier, ofschoon de grondslagen reeds dateerden van 1799; op 1 Januari 1800 nam Robert Owen de leiding over van New Lanark.
In dien tijd was echter de kapitalistische produktiewijze en door haar de tegenstelling tusschen bourgeoisie en proletariaat zeer weinig ontwikkeld. De grootindustrie, die in Engeland pas was opgekomen, was in Frankrijk nog onbekend. En juist de groot-industrie ontwikkelt aan den eenen kant botsingen, waardoor de verandering in de produktiewijze, de terzijdestelling van haar kapitalistisch karakter, een dwingende noodzakelijkheid is—botsingen niet alleen tusschen de door haar ontstane klassen, maar ook tusschen de produktieve krachten en ruilvormen zelven, die door haar zijn in 't leven geroepen—en aan den anderen kant ontwikkelt zij juist in die reusachtige produktieve krachten de middelen om die botsingen weg te nemen. Waren dus omstreeks 't jaar 1800 de botsingen die voortkwamen uit de nieuwe maatschappelijke orde pas in haar wordingstijd, dit geldt nog veel meer van de middelen tot oplossing daarvan. Indien de niet-bezittende klassen van Parijs gedurende het schrikbewind voor een oogenblik de heerschappij hadden kunnen veroveren en daardoor de burgerlijke revolutie, zelfs tegenover de burgerij, tot overwinning kunnen brengen, zij zouden alsdan het bewijs hebben geleverd hoe haar heerschappij onder die verhoudingen op den duur onmogelijk was. Het proletariaat, dat zich toen pas als nieuwe klasse
