35
produkt toegeëigend, omdat het in den regel zijn eigen produkt was en hulp van vreemden uitzondering, nu eigende hij zich het produkt toe, ofschoon het niet meer zijn produkt was, maar uitsluitend dat van vreemden arbeid. Zoo werden dus de tot hiertoe maatschappelijk voortgebrachte produkten toegeëigend, niet door hen die de produktiemiddelen werkelijk aangewend en de produkten werkelijk voortgebracht hadden maar door kapitalisten. Produktiemiddel en produktie zijn in het wezen der zaak maatschappelijk geworden. Maar zij worden onderworpen aan een vorm van toeeigening, die uitgaat van de privaatproduktie, waarbij dus ieder zijn eigen produkt bezit en ter markt brengt. De produktiewijze wordt onderworpen aan den vorm van toeëigening, ofschoon zij dien uit haren aard opheft[1]. In deze tegenspraak, die aan de nieuwe produktiewijze haar kapitalistisch karakter verleent, ligt de geheele strijd van heden in kiem opgesloten. Hoe meer de nieuwe produktiewijze op alle velden van produktie en in alle ekonomische toongevende landen aan de heerschappij kwam en daardoor de produktie van enkelen verdrong tot op onbeteekenende overblijfsels, te scherper moest ook aan 't licht treden het niet samengaan van de maatschappelijke produktie en de kapitalistische toeëigening.
De eerste kapitalisten vonden zooals gezegd is, den vorm van loonarbeid reeds. Maar loonarbeid als uitzondering,
- ↑ Het behoeft hier niet uiteengezet te worden dat al blijft de vorm van toeeigening hetzelfde, het karakter der toeëigening door den boven geschetsten gang van zaken niet minder wordt gerevolutioneerd dan de produktie. Of ik mij mijn eigen produkt, toeeigen dan wel dat van anderen, dat zijn twee zeer verschillende manieren van toeeigening. In 't voorbijgaan zij gezegd: de loonarbeid waarin de geheele kapitalistische produktiewijze in kiem aanwezig is, is zeer oud; verstrooid ging zij eeuwenlang naast de slavernij. Maar de kiem kon zich pas ontvouwen tot kapitalistische produktiewijze, toen de geschiedkundige voorwaarden vervuld waren.
