49
een organisatie der telkens uitgezogen klasse tot instandhouding van haar uiterlijke voorwaarden van produktie, dus tot gewelddadig ten onder houden der uitgezogen klasse in de door de bestaande produktiewijze gegeven voorwaarden van onderdrukking (slavernij, lijfeigenschap, loonarbeid). De staat was de officieele vertegenwoordiger der geheele maatschappij, haar verband in een zichtbare vereeniging, maar hij was dit slechts voor zooverre hij de staat was van die klasse, die zelve in dien tijd de heele maatschappij vertegenwoordigde: in de oudheid de staat der slavenhoudende staatsburgers, in de middeneeuwen die van den feodalen adel, in onzen tijd die van de bourgeoisie. Als hij eindelijk in waarheid de vertegenwoordiger wordt van de heele maatschappij, dan maakt hij zichzelf overbodig. Zoodra er geen maatschappelijke klasse meer is in de onderdrukking, zoodra met de klassenheerschappij en den strijd om het bestaan van het individu in de heerschende anarchie op 't gebied der produktie ook de daaruit voortkomende tegenstellingen worden opgeruimd, dan valt er niets meer te onderdrukken, wat een afzonderlijke macht ter onderdrukking, een staat, noodig maakt. De eerste daad, waarin de staat werkelijk optreedt als vertegenwoordiger der geheele maatschappij—het in bezit nemen der produktiemiddelen in naam der maatschappij—is tegelijkertijd zijn laatste zelfstandige daad als staat. Het ingrijpen eener staatsmacht in maatschappelijke verhoudingen wordt op het eene gebied na het andere overbodig en slaapt dan van zelf in. In plaats van de regeering over personen treedt het beheer over zaken en de leiding van produktieve handelingen. De staat wordt niet "afgeschaft," hij sterft af. Hiernaar moet de frase van den "vrijen volksstaat" worden uitgelegd, dus zoowel naar
