50
haar tijdelijk agitatorisch recht als naar haar eindelijke wetenschappelijke ontoereikendheid; hiernaar ook de eisch der zoogenaamde anarchisten, dat de staat op een goeden dag zal worden afgeschaft.
Het in bezit nemen van alle produktiemiddelen door de maatschappij heeft sints het geschiedkundig optreden der kapitalistische produktiewijze, enkele personen zoowel als geheele sekten meermalen in min of meer onduidelijke trekken als ideaal der toekomst voor den geest gestaan. Maar het kon pas mogelijk, pas noodzakelijk worden, zoodra de materieele voorwaarden voor de uitvoering waren vervuld. Deze zoowel als elke andere maatschappelijke vooruitgang wordt uitvoerbaar niet door het verkregen inzicht dat het bestaan van klassen strijdt met recht, gelijkheid, enz, niet door den wil alleen om die klassen af te schaffen, maar door zekere nieuwe ekonomische voorwaarden. De splitsing der maatschappij in een uitzuigende en uitgezogen, een heerschende en een onderdrukte klasse was het noodzakelijk gevolg der vroegere, geringe ontwikkeling van de produktie. Zoo lang de maatschappelijke gezamentlijke arbeid slechts zooveel oplevert, dat de opbrengst maar even meer is dan noodig is voor het onderhoud van allen, zoolang dus de arbeid allen of bijna allen tijd van de groote meerderheid der leden van de maatschappij vereischt, zoolang moet die maatschappij noodzakelijk in klassen verdeeld zijn. Naast deze meerderheid die uitsluitend den arbeid verricht, vormt zich een klasse die bevrijd is van direkt produktieven arbeid, die de algemeene aangelegenheden der maatschappij bezorgt: de leiding van den arbeid, staatsregeling, justitie, wetenschap, kunst, enz. De wet der arbeidsdeeling is het dus, die ten grondslag ligt aan de verdeeling in klassen. Maar dat verhindert niet,
