lijkheid voor een bepaald historisch tijdvak, dus ook de noodzakelijkheid van haren ondergang aan te toonen, anderzijds echter ook haar innerlijk karakter, dat nog steeds verborgen was, bloot te leggen. Dit geschiedde door de onthulling der meerwaarde. Bewezen werd dat de toeëigening van onbetaalden arbeid de grondvorm van de kapitalistische productiewijze en van de door haar volvoerde uitbuiting der arbeiders is; dat de kapitalist, zelfs wanneer hij de arbeidskracht van zijn arbeider koopt tot de volle waarde die zij als waar op de warenmarkt heeft, er toch nog meer waarde uitslaat dan hij er voor betaald heeft, en dat deze meerwaarde in laatste instantie de waardesom vormt waaruit zich de steeds toenemende kapitaalmassa in de handen der bezittende klassen ophoopt. De toedracht zoowel van de kapitalistische productie als van de productie van kapitaal was verklaard.
Deze beide groote ontdekkingen: de materialistische geschiedenisopvatting en de onthulling van het geheim der kapitalistische prductie door middel van de meerwaarde, hebben wij te danken aan Marx. Met deze beide werd het socialisme een wetenschap die nu vooreerst in al haar onderdeelen en in elken samenhang verder uitgewerkt moet worden.
III.
De materialistische opvatting der geschiedenis gaat uit van de stelling dat de productie, en naast de productie de ruil harer producten, de grondslag van alle maatschappelijke orde is; dat in elke in de geschiedenis optredende maatschappij de verdeeling der producten, en met haar de sociale splitsing in klassen of standen, zich richt naar de vraag wat geproduceerd en hoe het geproduceerde uitgeruild wordt. Diensvolgens zijn de laatste oorzaken van alle maatschappelijke veranderingen en politieke omwentelingen te zoeken niet in de hoofden der menschen, in hun toenemend inzicht in de eeuwige waarheid en gerechtigheid, maar in veranderingen der productie- en ruilwijze; zij zijn te zoeken niet in de filosofie, maar in de economie van het onderhavig tijdperk. Het ontwakend inzicht dat de bestaande maatschappelijke instellingen onverstandig en onrechtvaardig zijn, dat rede onzin, weldaad plaag geworden is, is slechts een aanwijzing dat in de productiemetho-
