beiden te Groningen. Deze zelfde namen worden ook aangetroffen onder de onderteekenaars van De plechtige verklaring, afgelegd door een aantal leden der Hervormde gemeente te Groningen ter beantwoording van het geschrift getiteld: Aan de Hervormde gemeente in Nederland. Maar evenzeer kan men onder de leden der kleine Afgescheiden gemeenten vinden de namen van die uitgevers en boekverkoopers, die op zich namen den druk en de verspreiding van geschriften van de Afgescheidenen; zij kenden de bedding waarin de stroom der pamfletten moest worden geleid!
Moge het ons treffen dat de verschillende brochures in zóó korten tijd een zóó’n groot aantal drukken noodzakelijk maakten, dan wijst ook dit op het feit dat de beweging van Réveil en Afscheiding schier alle lagen van het volk raakte, en het zegt ons verder dat vraagstukken, die de kerk, haar leer en hare regeering betroffen, stonden in het brandpunt van de belangstelling.
Dáárom kan het ons ook niet verwonderen, dat aan den verkoop en de verbreiding van de geschriften uit den kring der „Separatisten” wel eens getracht schijnt te zijn belemmeringen in den weg te leggen. Wààrom zou dat toen niet het geval zijn geweest, juist toen, in dagen waarin men elkander bestreed met groote scherpte, met de hartstocht der liefde voor eigen beginsel en met die van den haat tegen wat uit den booze werd geacht en tot groote schade van de kerk en daardoor van het Nederlandsche volk. Als, om slechts één voorbeeld te noemen, de jong gereformeerde actie, bij name in het Kanton Zurich, in onzen tijd genoopt werd een eigen boekhandel te stichten wijl de algemeene boekhandel de geschriften van die zijde niet in de uitstalkasten wilde of durfde plaatsen; als men nog in onzen tijd colporteurs de lectuur, van die zijde in het licht gegeven, in de straten van het zoo sterk
rood gekleurde Zurich uit de hand trachtte te slaan, 3) dan verwondere men er zich niet over, dat in de dagen der Scheiding met leede oogen werd gezien, dat er een machtigen stroom van geschriftjes de weg werd gebaand, zoodat ze werden gekocht door vele eenvoudigen die ze wederom aan anderen te lezen gaven.
Vijgeboom wist een zijner geschriften gedrukt te krijgen in het Noorden des lands bij den drukker en boekverkooper J. Krediet te Heerenveen en zoo kan het mij niet verwonderen dat mijn exemplaar van Vijgebooms Opwekking den naam draagt van een lid uit een geziene boerenfamilie uit het anderzins toenmaals zoo sterk Groningensch georiënteerde Weststellingwerf en dat de pleitredenen van Van Hall gekocht werden door boeren uit de Bommelerwaard, wijl Scholte aldaar zoo goed bekend was en het ging om hem te verdedigen over aldaar gehouden ongeoorloofde vergaderingen, doch ook door boeren uit het Noorden, ík noem slechts H. J. Wind, den lateren predikant van Leens.
Pagina:De Afscheiding van 1834.djvu/56
Deze pagina is proefgelezen
36
„WEER EEN STEVIGE BOEKVERKOOPER”
