't noorden t'ellekens met groote ſwermen uitleeverde[1]: ſulx de volkeren allenthalven alle krachten en gedachten inſpanden ten tegenweer van ſulke overlaſtige vyanden. In 't ooſten ſtond het niet beter geſchaepen: als welk voor de geduchte wapenen der Scythen, Perſen en Saraceenen jammerlijk zidderde: en naderhand de dagelijx aenwas van de Turkſche magt, toteen eindelijk verderf, met bedrukte oogen te gemoed ſag. Sulx de bekende weereld te veel te doen vond met haer ſelf, dan om op onzekere toeleg een onbekende weereld te ſoeken. Voorts word met geen waerſchijnelijk bewijs by gebragt d'oude ſchryver , welker getuigenis Hieronymus[2] ter neder-ſteld: Wy onderſoeken ook wat zy de eeuwe deſer weereld: of ook een andere eeuwezy, welke niet behoort tot deſe, maer tot andere weerelden, waer van Clemens in zijn brieven gewaegt. d'Oceaen en weerelden die over de ſelve leggen? Of het een weereld zy, die op 't begin der eeuwen , wanneer Adam gemaekt is, tot zijn voleindiging voorby gaet? Of waerlijk de weereld word, met een andere benaeming, genoemt de vorſt des luchts, die nu werkt in de kinderen der ongehoorſaemheid? 't Schijnt[3] Clemens met Cicero , Plinius, Virgilius en andere heidenſche geleerde over een ſtemt, wegens de bewooning desaerdboodems ten zuiden der zuider zon keerkring in gemaetigde geweſten buiten de ſtrenge koude en brandende hette. Maer hoe raekt dit America, 't welk niet alleen onder de middag lijn verzengt word: maer ook onder de noorder as-punt verſtijft? Minder ſchijn heeft, 't geen d' Auguſtijner monnik Luidewijk Leo uit Obadja voor den dag brengt: evenals of die Propheet in de drie laetſte vaerſen fijner voorſegging ſprak van de Spanjaerden , die America niet alleen ſouden ontdekken; maer ook ten Chriſtendom bekeeren: ter oorſaek die in Zarphad zijn, de ſteden[4] van 't zuiden erfelijk ſullen beſitten, en Heilanden op den berg Zions ſullen opkoomen, om 't faus gebergte te richten. Doch waerlijk handelt Obadja van de herftelling des Joodſchcn volks uit Babels gevankenis, welke diervoegen heerlijk ſoude zijn, dat haer ſtand verre de voorige te boven ging: als die door de Meſſias tot den top der geeſtelijke gelukſaeligheid moeſt gebragt worden: wanneer ook de ſelve ſijn Apoſtelen en vordere dienaers wilde afvaerdigen, om 't heil te verkondigen aen d'einden der aerde. Quanfuis de Joodſche Rabbynen verſtaen door Zarphad , niet ſonder een ſtout verdichtſel Spanjen, dieshalve ſpreekt Obadja: der Spanjaerden verrichtingen op Amerika? En by gevolg blijft America lang voor Chriſtus bekend? 't Verdichtſel heeft geen wederlegging van nooden.
Eindelijk kan ook hier geenſints dienen, 't geen Pinedas, Fullerus en Levinus Lemmius drijven: namentlijk, dat Salomon 't zee kompas had uitgevonden: weshalven zijn vloot, toegetakelt tot Ezion-Geber, uit de Roode Zee gemakkelijk konde over-ſteeken na de ſtraet Magellanes, om 't Peruaenfſche goud af te haelen. In de beſchryving van Peru ſal duidelijk getoond worden, dat Peru niet is Ophir, gelijk ſommige, ſonder reden of waerſchijnelijkheid, gevoelen[5]. Maer belangende 't gebruik des zeil-ſteens tot de ſcheep-vaert, by Salomon verzonnen, kan niet meer zijn, als een ſeggen, van alle bewijs ontbloot. Want ofſchoon Salomon alle menſchen voor heeft 't komen nahem in wijsheid voorby ſlapte[6]: en ſelf de natuurlijke verborgendheden der kruiden, boomen, berg-ge-waſlehen, ſteenen en alle vordere natuurs geheimeniſſen meteen naeuwkeurig oog beſchouwde: nochtans volgt geenſints , dat hy ontdekt heeft 't geen in de zeil-ſteen ten dienſt der ſchippers verborgen lag. Immers hier af is nergens gewag. En indien bereeds by Salomons tijd 't kompas in ſwang ging,hoe geraekteſoo heilſaem gebruik zedert uit de weereld? Albertus Magnus beuſelt, wanneer hy aen Ariſtoteles de wetenſchap deſer verborgenheid toeſchrijft. Nergens word noch by Ariſtoteles, Galenus, Alexander, Aphrodiſienſis, Plinius, Lucretius, of ſoo veel als ooit onder de Grieken, Romainen, Arabiers, ja wat
