landaerd ’t mogt zijn, 't minſt gewag des zee-kompas gemaekt. Want[1] hoewel ſommige d' eerſte vinding des zeil-ſteens toepaſten een Indiaen, andere een harder, wiens ſchoenen met ſpijkers beſlaegen aen den zeil-ſteen-achtigen berg Ida bleven hangen. Hoewel de ouden veel geheimeniſſen uit-vonden, als het trekken des yſers, ter oorſaek ’tyſer voedſel verſchaft voor den zeil-ſteen, ’t driederlei onderſcheid tuſſchen de zeil-ſteenen, welker ſommige ’t yſer afkeeren, gevonden by den Griek Theamedes, en voorts andere bekende eigenſchappen: nochtans[2] zijnze nooit ſoo verre gekomen, dat bedachten, hoe een zoort der zeil-ſteenen alle pijn en uitgudzen des bloeds benam, ſchoon eenige ſcherpte, met de ſelve beſtreeken door huit, aderen vleeſch en zeenuwen door-ging: gelijk ſulx Hieronymus Cardanus[3] aen ſich ſelf en andere by ervaerendheid waerachtig bevond, uit onderrechting van de genees meeſter Laurentius Guafcus Cheraſcius: veel min dat niet alleen ’t kompas gevreeven met een zeil-ſteen, gegraeven ten noorden der Middag-lijn, 't noorden aen-wijſt, gelijk een ten zuiden gehaelt het zuiden; maer[4] dat het na verſcheidendheid des hemels verſcheiden mis-wyſingen heeft: aſfoo, onder andere, wanneermen van’t eiland del Cuervo noordelijk ſtreek ſleld, wraekt het kompas een weinig weſtwaerd; maer zeilende na de middag-lijn wijkt het aſten ooſten. Waer[5] uit dan ditbeſluit volgt, dat onmoogelijk America konde bevaeren worden ſonder ſtreek-wijſer, gevonden by Flavius Melſus Napolitaen, op’t jaer dartien honderd en drie[6]. Sulx Jofeph d'Acoſta mis-taft, wanneer d'eer van ſoo boven gemein nuttige vond ſchijnt toe te ſchrijven aen eenige Muhammediſche zee-luiden door Vaſco de Gama omtrend Mozambique ontdekt, de Oceaen bevaerende by ‘t kompas daer Gamaes reiſe meerals een eeuw na Mellfus is voor-gevallen. En deſe beleefde een tijd, diergelijke de weereld naeuwelijx ſag, wegens de bloeyende ſtand der wis-konft: in welke toemaels, niet ſonder algemcine verwondering uitmunteden Richard Walingford, Nicolaes de Lynna, Joan Halifax, Gualther Britte , Joan Duns en Joan de Lignariis, aenfienelijke lichten in de ſterren-ky-kery en zee-vaerd, en buiten twijfel tot geen klein behulp voor Melfus. Eindelijk ’t geen byſommigeverhaelt word, (ten bewijs als of America bereeds omtrend 's Heilands geboorte den Europeers bekend was) van een oude penning, vertoonende 't beeld des kaiſars Auguſtus, in Peru uit-ge-graeven en na Romen over-geſchikt, mag geplaeſt by de bedriegery die Hermicus Cajadus te werk ſtelde, op ’t jaer vijftien honderd en vijf, buiten't Portugeeſche ſtedeken Syntra, alwaer drie marmor-ſtcenen heimelijk in d'aerde dolf, behakt met oude letters, vervarende de voorſegging van een Sibylle, wegens d’ ondekking van Indien, onder Emmanuel koning van Portugael. De ſteenen, quanfuis by geval uit-gegraeven, maekten ſulk een beweging onder degeleerde, dat verſcheide ſich met groote uitleggingen af-ſloofden.
