de strijd van onzen tijd, de werkelijke strijd, gevoerd wordt tusschen de socialisten en hunne tegenstanders. Wie niet voor de socialisten is, is tegen hen. Het eerste doel van den strijd is, onzerzijds, het veroveren van de politieke macht, anderzijds, het bewaren van de politieke macht. Als filosofie is de afkeer van konservatieven en anarchisten tegen het dienstbaar maken van de staatsmacht aan arbeidersbelangen precies hetzelfde; en, zoover deze afkeer zich uitspreekt in daden die voor ons de verovering van de staatsmacht bemoeilijken, zijn deze daden de elementen van één en dezelfde taktiek.
De invloed van Multatuli, derhalve, moet op dit oogenblik volstrekt ongunstig worden genoemd. Multatuli, die de Lassalle van Nederland had kunnen zijn, een onvergelijkelijk schrijver en redenaar van een revolutionnaire partij, een man van een aansporende en wegsleepende kracht, zooals niemand voor hem bij ons ooit heeft bezeten, een geniale opruier van de massa, die met de striemen van zijn satyre en de brandfakkel van zijn hartstocht een in waarheid vreeselijke strijder zou zijn geweest aan het hoofd van een gesloten en doelbewuste menigte—; Multatuli vervult thans in de werkelijkheid onzer dagen de rol van patroon van wijsneuzen en frazeurs en groene hemelbestormers, of is de komfortabele medeplichtige van de reaktie, die alle recht heeft, en zelfs te goeder trouw misleid kan worden om zich met zijn gezag te dekken.
III
In korte woorden—want het is mij in dit artikel niet te doen om een studie in bijzonderheden van den geheelen Multatuli, en ik geef slechts opmerkingen die in algemeene trekken zijne verhouding tot den modernen klassenstrijd moeten aanduiden—in korte woorden is het te zeggen waarom noodzakelijk Multatuli, nu het er niet meer op aankomt bij de bourgeoisie zekere veranderingen in denkwijze en daden te bewerkstelligen, waar de invloed van de bourgeoisie stoffelijk en geestelijk
