Pagina:FrankVanDerGoesWerk1939.djvu/208

Uit Wikisource
Deze pagina is gevalideerd

sneller dan anderen te kunnen arbeiden zich nog veel dringender voelen doet. Zoo ziet men meer en meer dit streven van de ondernemers de groote drijfkracht worden van de maatschappelijke ontwikkeling. Echter is er minder zekerheid dan ooit voor den individueelen ondernemer dat zijn toeleg zal gelukken, en aan den anderen kant blijft altijd werkzaam het zeer moeilijk te schatten en onmogelijk te kontroleeren element van de veranderende behoefte of navraag.

We willen zeggen dat in de enkelvoudige warenproduktie, die theoretisch geen en praktisch zoo goed als geen exploitatie van vreemden arbeid en dus geen toe-eigening van vreemd arbeidsprodukt kent, de armoede ver van onmogelijk of onwaarschijnlijk is. Daargelaten nog dat sommige menschen, in die maatschappij geboren, niet door de natuur met de eigenschappen en krachten zijn toegerust onmisbaar om eenig gebruiksvoorwerp hoe ook genaamd te leveren, bestaat voor allen de kans dat hunne waar, nadat de hier aangeduide herleiding van werkelijk besteden tot maatschappelijk noodigen arbeid op de markt heeft plaats gehad, niet genoeg waarde bezit om tegen een voor hun levensonderhoud voldoende hoeveelheid gebruiksartikelen geruild te kunnen worden. Zij zullen materieel dit gevolg hunner afhankelijkheid van maatschappelijke omstandigheden die zij niet slechts niet beheerschen maar ook niet overzien, als een oorzaak gevoelen die hen voortdurend bedreigt met armoede, vaak en onverwacht, ondanks hun beste willen en werken, in armoede neerstort, in ieder geval hen doet leven in voortdurende onzekerheid, wijl de groote, voor hun bestaan beslissende vraag welke waarde hun arbeidsprodukt zal hebben, in het algemeen geen verband houdt met de mate van hun inspanning of bekwaamheid bij den arbeid aangewend.

Evenwel ontvangen zij niets van hetgeen zij behoeven dat niet in ruil voor hun eigen arbeidsprodukt, voortbrengsel hunner bekwaamheid en inspanning, verkregen wordt. Alleen is het bedrag van hetgeen zij aldus verkrijgen wisselvallig, bezwaarlijk vooruit te bepalen, niet

204