De kapitalistische uitbuiting van de arbeidende bevolking is, zooals men weet, geenszins de eenige of eerste vorm van uitbuiting geweest. Maar bovendien hebben kapitaalbezittende klassen de middelen weten te vinden om zich ten nadeele van andere groepen te verrijken, lang voor het algemeen worden van de kapitalistische produktie.
De werkzaamheid van het oude handels- en woekerkapitaal leveren vormen van verrijking op, die voor de moderne uitbuiting hebben plaatsgemaakt naarmate de produktie zelve aan het kapitaalbezit werd onderworpen.
Om over het vreemde arbeidsprodukt te beschikken, hebben, in vele landen de krachtens grond- of kapitaalbezit regeerende klassen nog een ander middel toegepast. Zij deden dit door aan de massa van de inwoners een zoo groot mogelijk deel op te leggen van de kosten der staathuishouding. Hetzij als direkte verrijking in de gedaante van door regeeringspersonen genoten inkomsten—het middel waardoor de bureaukratie aan de uitbuiting deelneemt—hetzij als verlichting van haar eigen bijdrage, is het stelsel der openbare belastingen steeds een heffing geweest ten bate van de heerschende klasse, hier en elders.
Accijnzen en invoerrechten hebben met elkander gemeen dat zij den verbruiker in den prijs zijner levensbehoeften een gedeelte afnemen van zijn arbeidsprodukt ten bate van de schatkist, en alzoo direkt of indirekt ten bate van de regeerende klasse. Invoerrechten, bovendien, beschermen hetzij de grondbezitters, hetzij de industrieele kapitalisten, hen in staat stellende in de pacht der landerijen of den prijs der waren een evenredig hooger deel van het arbeidsprodukt der huurders of koopers zich toe te eigenen.
- ↑ Voor het eerst gepubliceerd in De Nieuwe Tijd (1909).
