INLEIDINGE.
dieſelve zijne eygene jongen, die zijne kinders waeren, weder verſlont en op-at: En by den blixemenden Iupiter, verſtonden zy, dat alderſuyverste deel des Hemels, waer uyt alle hooge Hemelſche werckingen heerkomen. Oock verſtonden zy by de beeldeniſſe van de overſchoone Venus, de appetijt of luſt van de eerſte materie of ſtoffe totte forme of gedaente, die haer de volmaecktheyt geeft, gelijck het de Philoſophen noemen. En voor die geene, die daer geloofden dat de Werld een beweeghlijck lichaem was, en dat alle dingen gebeuren, door de heerſchinge der Sterren (nae ’t geene Mercurius Triſmegiſtus in zijne Pimander verhaelt) verſierden zy den Herder Argus, die met veele oogen van alle ſijden konde ſien. Ditſelve vertoonden zy mede door Iuno, die aen de hand van Iupiter in de locht hingh, gelijck Homerus ſeght, als mede ontallijcke andere beelden, waer mede zy alreede veele boecken hebben vervult, en veele Schrijvers moede gemaeckt, doch met voordeel van wijsheyt en geleertheyt.
De tweede maniere van beeldeniſſen, behelſt die dingen, die in den Menſche ſelf zijn, of die daer groote gemeenſchap mede hebben, gelijck daer zijn de Concepten of invallen, en de habiti of geſchicktheeden, die van de invallen voortkomen, met menichte van veele beſondere handelingen. En de concepten of invallen, ſonder ander ſcherpſinniger oordeel, noemen wy al het geene dat mette woorden kan werden uytgedruckt: ’t welck te ſaemen bequaemlijck in twee deelen kan werden afgeſcheiden.
Het eene deel is, dat eens anders ſake bekent of ontkent: ’t ander deel doet ſulx niet. En met deſe, ſtellen die gene haer konſtwerk toe, die daer Princelijcke Devijſen of Sinſpreucken uytdrucken, waer in met weinigh lichaemen en weinigh woorden, alleen een ontwerp wort te kennen gegeven. Soo doen oock die geene die Emblemata of Sinnebeelden maken, waer in een meerder ontwerp, en oock meerder woorden en lichamen werden vertoont. Met deſe dan wort de konſt van andere beeldniſſen geſchickt, die tot ons verhael behooren, en dat door de gelijckformigheyt, die zy hebben met haere bepaelingen, die alleene de deughd of ondeughd omhelſen, of alle dingen, die met die of deſe dingen, eenige gelijckheyt hebben, ſonder datmen eenigh dingh bekent of ontkent: En om dat die alleene zijn ontkenningen van eenigh dingh, of bloote dingen die in weeſen beſtaen, ſoo worden die ſeer bequaemlijck door een Menſchlijck beeld uytgedruckt. Want gelijck de geheele Menſch beſonder is, gelijck de bepaelinge de maete is van ’t bepaelde, alſoo kan van gelijcken de toevallige gedaente, die uyterlijck van hem wort vertoont, wel weſen een toevallige maete, van de bepaelbaere hoedanigheden, hoe die oock mogen weſen, ’t zy datſe van onſe ziele alleene, of van den geheelen Menſch, zijn t’ſaemen geſtelt. Laet ons derhalven toeſien, datmen dit, in ons voorſtel, geen beeld noeme, dat geen gedaente heeft van den Menſch, om dat het beeld qualijck is onderſcheyden, wanneer het voornaemſte lichaem, niet in eeniger maniere zijn ampt doet, ’t geene het geſlacht doet in zijne bepaelinge.
Onder ’t getal, van andere dingen, dient men te letten, op alle weſentlijcke deelen van de ſaecke ſelve: en hier van ſal ’t noodigh zijn, datmen ſeer nau acht neme, op de ſtellinge en op de hoedanigheyt.
De ſtellinge van ’t hoofd, ſal weſen of hoogh of laegh, of vrolijk of ſwaermoedigh, en na de verſcheiden andere paſſien of hertztochten, die ſich, als op een tooneel, in ’t weeſen van ’t aengeſicht eens Menſchen, ontdecken. Oock moetmen letten op de ſtellinge, ſoo van armen, handen, beenen, voeten, vlechten en kleedingen, als mede van andere dingen, en op de onderſcheidlijcke en welgeſchickte ſtellingen, die een yder lichtlijck, by ſich ſelve, ſal konnen onderſcheiden, ſonder dat wy daer van anders behoeven te ſpreecken: Nemende een voorbeelt van de Oude Romeinen, die ſoodanige ſtellinge hebben waergenomen, en inſonderheyt in de Medaglie of Gedenckpenningh van den Keyſer Adrianus, alwaer de verheuginge des Volx ſtaet afgebeelt, onder den naem Hilaritas, met de handen aen de ooren. De algemeene Wenſch of ’t Gebed, ſtaet met beyde handen ten Hemel opgeheven, als of zy iet wilde bidden of verſoecken. Men vind oock andere beeldniſſen in de Medaglien, metten hand aen den mond: andere ſitten, leunende met het hoofd nae de rechter ſijde: andere knielen: andere ſtaen recht over einde: andere ſtaen vaerdigh om te gaen: andere
