INLEIDINGE.
met een been of voet om hoogh, en met veele andere ſtellingen, die by Adolph Occo zijn beſchreven.
Belangende de hoedanigheeden, die ſullen zijn wit of ſwart, welgeſtelt of miſmaeckt, mager of vet, jongh of oud, of diergelijcke dingen, die niet lichtlijck konnen werden geſcheiden, van die dingen, waer in dieſelve zijn gegront. En hier op is te letten, dat alle deſe deelen te ſaemen een ſoodanige eendrachtige overeenſtemminge maecken, dat in dieſelve te verklaeren zy ons een vergenoegen toebrengen, om de gelijckformigheyt der dingen te kennen, en het goed oordeel van die geene, die dieſelve in ſoodanige maniere heeft weeten toe te ſtellen, datter eene ſaecke alleen is voortgekomen, die vermaecklijck en volkomen is.
Soodanigh zijn vaſt doorgaens alle de beeldniſſen van de Oude, als oock van de Nieuwe, die niet, by geval, worden geſchickt. En overmits de Phyſiognomie of geſicht-kenninge en de verwen, van de Oude zijn waergenomen, ſoo kan elck daer in volgen het aenſien van Ariſtoteles, die een yder, nae de meeninge der Geleerden, behoort te gelooven, als die alleen hier in, gelijck mede in het overige vervult, al ’t geene dat veele daer van ſpreecken. En wy ſullen dickwijls naelaeten iets te verklaeren (en ons genoegen met het geene dat een of twee mael, onder ſoo veele dingen, te gelijck geſtelt is) van ’t geene, dat onderſcheydentlijck in elck beſonder beeld is geopenbaert. Inſonderheyt dewijl de naerſtige opmerckers konnen gaen tot Alexander van Alexandro in zijn 2 boeck aen ’t xix capittel, alwaer hy in een geleert kort begrijp veele Sinteyckenen met haere verklaeringen, behoorende tot alle leeden en verwen, voor den dagh brenght.
De geſchrevene bepaelinge, alhoewel dieſelve met weinigh woorden geſchiet, ſoo ſchijnt het dat dieſelve in de Schilderkonſt oock tot naevolginge, met weinigh woorden behoort te geſchieden: ſoo is ’t daerom niet quaed, datmen opmerckinge heeft van veele voorgeſtelde ſaecken, aengeſien men van veele, het weinige en beſte kan uytkippen, en die meeſt tot ons voorſtel, te paſſe komen: of dat zy dan te gelijck eene t’ſaemenſtellinge maecken, die nae de beſchrijvinge der Redenaers of Poëten gebruycklijcker is, als de eygene bepaelinge der Dialecticiens of Reedenkavelaers. ’t Welck dan, miſſchien, ſoo veel te bequaemer ſal geſchieden, wanneer de Schilderkonſt, meer door haer ſelve, en in het ovrige, met deſe ſeer lichte en vermaecklijcke konſte volmaeckt wort, als met die geene die ſeer ſwaer en verborgen is. Doch dit is een klaere ſaecke, datmen onder de Oude ſiet, dingen, ſoo wel van d’eene als d’andere maniere, die ſeer ſchoon en met groot oordeel zijn gemaeckt.
Dewijl nu dan blijckt, dat deſe ſlagh van beeldeniſſen, ſeer licht totte gelijckheyt, in haere bepaelinge, konnen werden gebracht, ſoo ſullen wy ſeggen, datmen ſoo wel van die, als uyt deſe viere, de hoofdſtucken, of de voornaemſte oorſaecken, kan trecken, waer uyt men de ordre kan nemen om dieſelve toe te ſtellen. En dieſelve worden in de Scholen, met haere gewoonlijcke naemen, uytgedruckt, te weeten van de materie of ſtoffe, van het efficiens of werckende, van de forme of gedaente, en van fine of het einde: uyt welcke verſcheidentheyt deſer hoofdſtucken, ſpruyt oock de verſcheydentheyt, die de Schrijvers dickwijls houden, om eene ſaecke te bepaelen: van gelijcken mede de verſcheydentheyt, van veele beelden, die gemaeckt zijn, om eene ſaecke alleene uyt te drucken, het welck een yder, voor ſich ſelf, uyt deſe beeldniſſen kan aenmercken, die wy uyt verſcheyden oude Schrijvers hebben verſamelt, daer deſe viere te ſaemen zijn gebruyckt geweeſt, alleen om eene ſaecke te vertoonen, alhoewel men dit alles, op eenige plaetſen, oock te gelijck bevint. Soo moetmen dan voornaemlijck hier op acht nemen, om eene verborgene ſaecke, op een ongemeene maniere te teyckenen, datmen dieſelve door een geeſtige vindinge, aengenaem maecke: en ’t is prijſlijck, datmen dat in een ſaecke alleene doe, om geene duyſterheyt en onluſt in ’t toeſtellen te veroorſaecken, van datmen veele dingen in zijn gedachte moet onthouden.
In die dingen dan, daer het laeſte onderſcheyt, ſooder eenigh is, kan werden vertoont, ſoo ſal dit alleen genoegh zijn, om loflijcke en ſeer volmaeckte beelden te maecken: of by gebreck van ’t ſelve, dat nochtans mette ſelve ſake vereenight is, wort het onderſchey-
