INLEIDINGE.
den, ſoo men de algemeene gebruyckt: gelijck die dingen zijn, die te ſamen geſtelt zijnde, even het ſelve vertoonen, datſe alleene, voor haer ſelve, doen ſouden.
Daer nae, wanneer wy dan door deſen wegh onderſcheydentlijck weeten de hoedanigheyt, de oorſaecken, de eygenſchap en de toevallen van een bepaelbaere ſaecke, om een beeld op te maecken, ſoo is ’t noodigh te ſoecken de gelijckniſſe, gelijck wy hebben geſeyt, in de dingen, die in ſtoffe beſtaen, en die het beeld ſal hebben, in plaetſe van de ſpraecke, of van de bepaelinge der Reedenaers, en dat van dingen, die in eene gelijcke proportie of evenreedentheyt beſtaen, hebbende twee onderſcheydentlijcke dingen onder ſich ſelve, tot eene ſaecke alleene, die van beyden verſcheyden is, nemende dat geene, dat het minſte is: als by gelijckniſſe van de Sterckheyt, ſoo ſchildertmen een Colomne of Pilaer, om dat dieſelve in een gebouw alle de ſteenen en het getimmer draeght, dat daer op gebouwt is, ſonder ſich te bewegen of te wanckelen: ſeggende dat ſulx is de Sterckheyt in den Menſch, om de ſwaerwichtigheyt van alle moeylijckheden en ſwaerigheden, die hem overkomen, te verdragen. En by gelijckniſſe van de Welſprekenskonſt, ſteltmen het Swaerd en het Schild, want gelijck dit gereetſchap den krijghsman zijn eygen leven beſchut, en zijnen vyand quetſt, alſoo houd de Reedenaer, elck door de bewijsreedenen of onvolmaeckte beſluyten, zijne goede ſaecke ſtaende, en ſet de tegenstrijdende te rugge.
Boven dit, dient hier toe een andere ſlagh van gelijckniſſen, te weeten wanneer twee onderſcheydene dingen, in eene alleen, van haer verſchillende, over-een komen: als om de Grootmoedigheyt uyt te drucken, ſoo neemtmen den Leeuwe, waer in de Grootmoedigheyt ten meeſtendeele wort ontdeckt. Welcke maniere niet ſoo ſeer prijſlijck als wel gebruycklijck is, en dat wegen de lichtigheyt van de vindinge en de verklaeringe daer over. En zijn deſe tweederleye slagh van gelijckniſſen, de ſenuwen en de kracht van een welgemaeckt beeld, ſonder welcke, gelijck datſelve beeld weinigh moeyte, van vindingen, aen ſich heeft, alſoo blijft het onſmaecklijck en belachlijck.
Dit is van eenige nieuwe Schrijvers weinigh waergenomen, die de gebeurlijcke werckingen vertoonen, om de weſentlijcke hoedanigheyt aen te wijſen; gelijck die doen, die in plaets van de Vertwijflingh eenen afmaelen, die ſich aen den keel verhanght: Voor de Vriendſchap twee perſoonen die malkanderen omhelſen, of andere dingen van weynigh geeſts en luttel lofs. ’t Is wel waer, gelijck ick hebbe geſeyt, dat het prijſlijck ſal zijn, deſe toevallen te ſtellen, dieder noodſaecklijck by de bediedlijcke ſaecke van ’t beeld volgen, wanneermen die in onderſcheydene en bloote plaetſen ſtelt, als in ’t beſonder die geene die totte Phyſiognomie of Menſchen-kenninge, en totte geſtalteniſſe des lichaems behooren, om alſoo uyt te drucken de heerſchappie die de eerste hoedanigheeden hebben, in de t’ſaemenſtellinge des Menſchen, en die over zijne uytwendige toevallen beſtieringe hebben, en die ſich nae deſe paſſien of neygingen buygen, ofte aen die geene, die daer mede zijn gelijckformigh. Gelijck of men wilde de Melancolie of Swaermoedigheyt, de Gedachten, het Berouw en andere dingen afteeckenen, ſoo ſalmen wel doen datmen een uytgedrooght opſicht, mager, verwarde en wilde hayren, een ongehavende baerd, en van vlees niet al te jeughdigh, afmaelde: Maer het Vermaeck, de Geneughte, de Vrolijckheyt en andere duſdanige dingen behoortmen ſchoon, dertel, friſch, bloſend en lachende af te maelen. En of wel deſe kenniſſe weinigh plaetſe heeft onder ’t getal van diergelijcke, niet te min ſoo iſſe genoegh in ’t gebruyck. En deſe regel van de toevallen en werckingen, als alreede geſeyt is, ſal oock niet altoos volgen: gelijck in ’t afſchilderen van de Schoonheyt, die een ſaecke is buyten het begrijp van de prijsreeden. En of wel in den Menſche eene proportie of evenreedentheyt is van trecken en verwen, ſoo is daerom het beeld niet wel uytgedruckt, om dat het te boven-maeten ſchoon en wel toegeſtelt is: want dat ſoude weſen een verklaeringe van ’t ſelfde, door ’t ſelfde: of liever van een onbekende, tot een min-bekende ſaecke, als of men een kaerſe wilde ontſteecken, om de Sonne beſcheydentlijck te ſien, ſulx dat de beeldeniſſe geen gelijckniſſe ſoude hebben, ’t welck nochtans de ziele van dien is. Zy koſt oock geen vermaeck by brengen, om datſe geen veranderinge hadde in een voorſtel van ſulcken gewichte, waer op voornaemlijck behoort gelet te worden. Waer over
